Enerji Fiyatlarında Neler Oluyor? — Bölüm 1: LNG Fiyatları
Küresel ekonomi için finansal krizler, pazardaki dalgalanmalar, bölgesel virüs salgınları (SARS, MERS) olağan şüpheli listesinde başta geliyorlardı. Ancak, küresel bir salgına hazır değildik. Salgın sonrasına da hazır değiliz. Piyasalarda tedirginlik çok yüksek ve enerji fiyatları da bundan nasibini alıyor.
Son bir yıl içerisinde LNG fiyatları, yaklaşık olarak Avrupa’da %280, ABD’de %100'ün üzerinde arttı ve artmaya devam edecek gibi gözükmekte. Küresel iklim değişikliği, yaklaşan kış mevsimi ve ekonomik büyümenin artıyor olması gibi bir dizi faktörlere bağlı olarak doğal gaz fiyatlarının yakın vade de yükselmeye devam edeceği, orta vadede ise fiyatların gerileyeceği öngörülmektedir.
2021 yılı Eylül ayı itibariyle, LNG fiyatları Avrupa’da 940 USD, Asya’da 1.021 USD seviyesine ulaşmıştır. 2021 yılının başında ise her iki destinasyondaki LNG fiyatları, Avrupa’da 265 USD, Asya’da 328 USD seviyesindeydi.
Doğalgaz Fiyatlarındaki Artışın Nedenleri
Doğalgaz da piyasa işlem gören her emtia gibi farklı piyasa aktörlerinin kararlarından ve risk faktörlerinden etkilenmektedir. Aşağıda buz dağının görünen yüzünü vermeye çalışacağım.
- Küresel Ekonominin Toparlanması ve Enflasyonist Baskı
Sadece gelişmiş değil, gelişmekte olan ülkeler tarafından da uygulanan genişletici para politikaları ile piyasada dolaşan para miktarı artırılmaya çalışmış ve talep artırılmıştır. Küresel ekonomi için aldığı kararların belirleyici olduğu merkez bankaları, ECB, FED açıklamaları önemle takip edilmektedir. Bugün AB bölgesi için %2-%2,5 mertebelerinde bir enflasyon seviyeleri normal kabul edilmektedir. Avrupa Birliği Merkez Bankası (ECB) Başkanı C. Lagarde, enflasyonun %3 ve üzeri olduğu durumlarda varlık alımlarını sınırlandıracağını ifade etmiştir. 22 Eylül 2021 tarihinde, FED Başkanı, J. Powell ise varlık alımlarına “kısa” bir süre daha devam edileceğini, enflasyon verilerinin yakından takip edildiğini açıklamıştır. Piyasaların bunlara nasıl tepki verdiği ayrı bir konu olsa da mevcut durumun yakın bir süre zarfında tersine döneceği sinyalleri artmaktadır.
Salgın etkisinin azaltılması için aşı çalışmaları devam etmektedir. Aşı ile korumanın arttığı ifade edilirken, küresel ekonominin tekrar büyüme trendine girdiği, olumlu bir hava estirilmektedir. Her ne kadar küresel gelir dağılımında bozulma sinyalleri de gözükse hanehalkının harcanabilir geliri artmış ve başta elektronik ürünler olmak üzere, tüketim taleplerinde artış görülmüştür.
Artan talebe cevap verebilmek için üreticiler eski kapasite kullanım oranlarına geri dönmeye başlamış, enerji talebini yükseltmiştir. Enerji üretim santralleri de bu talebe cevap verebilmek adına üretimlerini artırmış ve fosil yakıt talebini artırmıştır.
2. Avrupa Doğalgaz Stok Seviyelerinin Düşük Olması
Avrupa ülkelerindeki doğalgaz stok seviyelerinin 10 yıllık ortalama miktarının da altında kalmasının ve gelecek kış ayında kullanılacak doğalgaz satınalmalarını Ekim ayına ötelemiş olmalarının fiyatları yükselttiği değerlendirilmektedir.
Diğer taraftan, oyuncuların ılık bir kış beklentisine göre strateji oluşturmaları, fakat hava sıcaklıklarının ortalamanın altında gerçekleşmesinin de satınalma taleplerini kaydırdığı değerlendirilmektedir.
3. Doğalgaz Arzında Yaşanan Kısıtlar
LNG tedarikçisi ülkelerde yaşanan sıkıntılar ve üretim kısıtlarının fiyatları yukarı yönlü desteklediği, ancak bir yıl içerisinde başta Rusya, Norveç Cezayir ve Katar gibi ülkelerin LNG üretim kapasitelerini/üretimlerini artıracağı belirtilmektedir.
Avrupa Birliği’nin Kuzey Afrika ve Akdeniz doğalgaz havzalarında planladığı doğalgaz boru hattı projelerini tamamlamaları ve tedarik sorunlarını çözmeleri önem arz etmektedir.
4. Küresel İklim Değişikliği ve Hava Olayları
Küresel iklim değişikliği sebebiyle, kış aylarında kullanılan doğalgaz miktarlarının farklılaşması bir yana, sert bir kış mevsimi yaşanacağı beklentisinin de fiyatları artırdığı ifade edilmektedir.
Kasırga, fırtına vb, hava olaylarının görülme sıklığının ve etkilerinin artıyor olması, enerji üreticilerinin yönetmeye çalıştığı risklerin başında gelmektedir. ABD’de etkisini gösteren IDA Kasırgasının da petrol üretimini azalttığı ve doğalgaz talebini artırdığı bunun da LNG fiyatını artırdığı değerlendirilmektedir.
5. Ve Diğer Nedenler
Aşağıda yazacağım fiyat artışı nedenleri tamamen major bir etkiye neden oldu demek yanlış olur. Bunları minör risk faktörleri olarak değerlendirebilsek de hali hazırda gerçekleştiği zamanlamalar ve potansiyel etkileri nedeniyle önemlerini korumaktadır.
· AB ve Rusya arasındaki diplomatik ilişkilerdeki gelişmeler.
· Avrupa doğalgaz rezervlerinin azalıyor olması.
· Kuzey Afrika doğalgaz rezervlerinden gelen doğalgazdaki tedarik sorunları.
· Elektrik tüketim talebinin ağırlıklı olarak doğalgazla çalışan santraller tarafından karşılanıyor olması.
· İngiltere ve Fransa arasındaki enerji dağıtım kablolarında ortaya çıkan yangın sonrası doğalgazla üretim yapan santrallerin talebi karşılamak üzere üretimlerini arttırmaları.
Sonuç
Doğalgaz piyasasını başta küresel iklim değişikliğinin etkileri ve politik gelişmeler yön vermektedir.
Küresel iklim değişikliğini engellemek ve yavaşlatmak için alınan enerji dönüşüm süreci, karbon emisyonu kararları istikrarlı bir enerji planlamasına olanak vermemektedir. Yenilebilir enerji kaynaklarının verimlilikleri iklim değişiminin etkisi ile volatil bir seyir izlemektedir.
Artan doğalgaz fiyatları karşısında, elektrik üretimi yapan santraller ve sanayii üreticilerinin ikame ürünlere (kömür ve petrol) yöneleceği ve bu ürünlerin fiyatlarını artıracağı öngörülmektedir.
Doğalgazla üretim yapan elektrik santrallerinin yüksek maliyeti karşılayacak şekilde devlet desteği talep ettiği, Avrupa Birliği içerisinde durumun değerlendirildiği belirtilmektedir. Uluslararası kuruluşlar, 2022 yılının ilk aylarında enerji kesilmelerinin yaşanabileceğini tahmin etmektedir.
An itibariyle, spot doğalgaz fiyat tahminleri ile reel fiyatlar arasındaki tahmin tutarsızlığı artmıştır. Finansal araçlardaki düşüş beklentilerine ragmen doğalgaz fiyatları artmaya devam etmektedir. Piyasa beklentilerine göre, 2022 yılının Mart ayına kadar fiyatların Avrupa ve Asya bölgelerinde 900 ila 1100 USD değeri arasında dalgalanacağı, Nisan ve Mayıs aylarında fiyatların 400–500 USD aralığına gerileyeceği öngörülmektedir.
Unutulmamalıdır ki LNG spot fiyatlarla şekillenirken, doğalgaz boru hatlarından uzun vadeli anlaşmalar ile sabit fiyatlarla doğalgaz tedarik edilmektedir. Bu da kullanılan enerji maliyetini olumlu/olumsuz etkileyebilir.
Son söz olarak, ister Avrupa’da ister Asya’da ikamet edelim. 2022 yılı Kış aylarında tüketilecek doğalgaz hanehalkının cebini yakacağı tahmin edilmektedir.
