İnsan — Makine İş Birliği
Dijital dönüşüm serisine devam ediyoruz…
Yapay zekânın hastalığı teşhis etmek, dilleri tercüme etmek, satış öncesi ve sonrası müşterilerine destek hizmetleri sunmak gibi birçok insan işinde iyi olduğu, hızla geliştiği ve gelişmeye devam ettiğinden bahsedilmektedir. Aynı zamanda bu durum, yapay zekânın ekonomi genelinde çalışanların yerini alacağı konusundaki korkularını tetiklemektedir. Fakat yapay zekâ insanların yerini almaktan ziyade insan yeteneklerini tamamlamada ve arttırmada yardımcı olacaktır (HBR, 2019: 127). Harvard Business Review’da “İş Birliği Zekâsı: İnsanlar ve Yapay Zekâ Ekibe Katılıyor” başlıklı yazıda insanların önemli roller üstlenmesi gerektiğinden bahsedilir. Çünkü makinelerin eğitilmesi gerekmektedir. Özellikle beklenen çıktıların mantıksız veya tartışmalı olması durumunda makine eğitimine gerek duyulacaktır (HBR, 2019: 129).
İşletmenin bilişsel teknolojileri kullanarak tamamen otomasyona geçmesi demek “insansız bir ortamın oluşturularak faaliyetlerin sürdürülmesi” anlamına gelmemektedir. Aksine, işletmelerin teknolojik dönüşüm sürecinde başarılı olmalarını sağlamaları için insan ve makine birlikteliği kaçınılmazdır. Üstelik teknolojik dönüşüm ile birlikte bilişsel teknolojilerin iş süreçlerine adaptasyonunda insansız bir süreçten ziyade insan ve makine arasındaki iş birliği ön plana çıkarılmaktadır. Bilişsel teknolojilerin iş süreçlerine adaptasyonu sırasında organizasyon içerisinde insan ve makine birlikte yerini alacaktır. Bu şekilde bir birlikteliğin organizasyon yapısında işletmelere fayda sağlayan bir ekosistemin yaratılmasına katkı sunması beklenmektedir. 2018 yılında hazırlanan PwC raporuna göre işletme yöneticilerinin %67’si yapay zekânın insanlara yardım edeceğini, hem yapay hem insan zekâsını kullanarak makineler ile birlikte bilişsel teknolojilerin daha güçlü olacağını belirtmektedir (PwC, 2018: 4).
İnsan — makine iş birliğinden yüksek fayda sağlamaları için işletmelerin, insanların makineleri en etkili şekilde nasıl kullanabileceğini, makinelerin insanların en iyi yaptıkları işleri nasıl geliştirebileceğini ve ortaklığı desteklemek amacıyla iş süreçlerini nasıl yeniden tasarlayacağını anlamaları gerekmektedir (HBR, 2019: 127–128).
İş süreçlerindeki otomasyon insanın katkısı ile devreye alınarak faaliyetlerin sürekliliği sağlanacaktır. Karşılıklı olarak hızlı bir ivme ile ilerleme yakalanarak otomasyon ile birlikte operasyonel verimlilik artışı tetiklenecektir. TİDE (Türkiye İç Denetim Enstitüsü) tarafından yayımlanan raporda, sahip oldukları uzmanlık sayesinde insanların makineleri daha akıllı bir şekle dönüştürdüğü ve bu sayede teknolojilerin geliştiği bununla birlikte akıllı makinelerin ortaya çıktığından bahsedilmektedir. Bu şekilde, akıllı makineler sayesinde, birçok alanda insanların kapasitesi artış göstermektedir (TİDE KÜRESEL, Yapay Zekâ 1, 2017).
İnsan — makine iş birliği ile verimliliği arttırmanın yolu beyaz yaka personel tarafından yapılan tekrarlayan görevleri gerçekleştirmesi için yapay zekânın kullanılması ve böylece personelin zamanını analiz yapmak için ayırabilmesidir. Yapay zekânın günümüzdeki değeri, mevcut çalışanların mevcut işletmelere daha fazla değer katmaları ve fayda sağlamaları için yetki vermek olacaktır. Birçok personel her gün yasal sözleşmelere ve e-postalar aracılığıyla gelen dokümanlara göz atmakta ya da çok sayıda işlem gerçekleştirerek saatlerini geçirmektedir. Sonuç olarak, personelin işlerine değer kattığı yalnızca diğer rutin görevlerinden geriye kalan zamanlarında yaptıklarından ibaret kalmaktadır. Bir yapay zekâ tüm işlevin verilerini tarar, eğilimleri, anormallikleri tanımlar birçok işlemi otomatik olarak gerçekleştirmekte ve ilgili sorunları daha fazla dikkat çekmek için ortaya çıkartmaktadır. Yapay zekâ ayrıca olası riskleri tanımlar, açıklar ve yöneticilerin analiz gerçekleştirmesi ile kararlarını desteklemek için veriye dayalı tahminler sunar (PwC, 2018: 6–7).
Harvard Business Review yayınına göre pek çok işletmenin süreç otomasyonunda yapay zekâ kullanılmaktadır. 1.500 şirketi kapsayan araştırmada, insan — makine iş birliği ile birlikte işletmelerin önemli ölçüde performanslarını iyileştirdiği görülmektedir. Yukarıdaki grafikte iyileşmenin detaylarına yer verilmektedir (HBR, 2019: 127).
Referanslar:
- Harvard Business Review (HBR), (2019), On AI, Analytics, and the New Machine Age, Harvard Business Review Press.
- Harvard Business Review (HBR), (2019), Collaborative Intelligence: Humans and AI Are Joining Forces, Harvard Business Review Press.
- PwC, (2018), Will Robots Really Steal Our Jobs? An international analysis of the potential long-term impact of automation.
- THE INSTITUDE OF INTERNAL AUDITORS, (2017), Küresel Bakış Açıları ve Anlayışlar Yapay Zeka — İç Denetim Mesleğine İlişkin Dikkate Alınması Gerekenler, AI PART I.
