Hukukçu Olarak Yurt Dışında Çalışmak: Mit mi, Gerçek mi?
Türkiye’de hukuk okuyunca yurt dışında çalışmanın kapıları tamamen kapanmış mıdır acaba? Yoksa bu fırsatları yakalamak imkânsıza yakın zorlukta mıdır?
“Sen hukuk okudun, Türk hukuku öğrendin, sadece Türkiye’de iş bulabilirsin.”, “Hukukçuya yurt dışında iş imkânı yok.”, “Sadece akademisyen olarak ya da insan hakları alanında yurt dışında çalışman mümkün olabilir, o da çok küçük bir ihtimal.”, “Tereciye tere mi satacağız.”, “Taş yerinde ağırdır.”
Uzar gider Türkiye’deki hukukçuların öğrencilik hayatlarından meslek hayatına düzenli maruz kaldıkları yıldırıcı, sindirici söylemler. Sözcüler bazen akademisyen, bazen kıdemli bir meslektaş, bazen hâkim ya da savcı, bazen iş ya da sınıf arkadaşı maskesi taşırlar. Hepsinin ortak noktası ise dediklerine duydukları tutkulu ve güçlü inançtır.
Doğru mudur peki bunlar? Günümüzün küreselleşmede çığırlar açan sisteminde hukukçular tek uluslu küçük bir alana mı mahkûmdur gerçekten?
Bu söylemler zamanında doğru muydu, yoksa bizler küçük bir dünya yaratıp inatla içinde kalıp herkesi de içinde mi tutmaya çalıştık bilmiyorum. Ancak memnuniyetle söyleyebilirim ki hayır, arkadaşlar; günümüz ekonomik sisteminde bu söylemler içi boş ve pörsümüş bir mitten öteye geçememektedir.
Bunda küreselleşme, gelişmiş ülkelerin kendi pazar büyüklükleri için yeterli insan kaynağına sahip olmaması gibi birçok faktör bulunmaktadır. Bunun yanı sıra, Türkiye’de hâlâ mevcut ve hukukçunun branşlaşmasına karşı olan, her hukuk dalından anlamanın şart olduğunu savunan kesime karşılık Almanya gibi gelişmiş ülkelerde hukukçuların branşlaşması söz konusudur. Belli branşlar ise ulusal hukuk sınırlarını aşmakta ve dünyanın dört bir alanından hukukçuların rahatça kavrayabileceği uzmanlık alanlarına dönüşmektedir.
Peki ne yapması gerekiyor Türkiye’deki hukukçuların hedefledikleri ülkede hukukçu kimlikleri ile iş bulabilmeleri için? Eğitim, staj ve işle geçen o kadar süreden sonra yabancı bir ülkede sıfırdan hukuk lisansı okumak şart mı? Ve daha nice sorular… Bu soruların üstüne bir de günümüzün dev adımlarla gelişen teknolojisi ekleniyor ve ek olarak hukukçuların meslekleri gelecekte tehlike altında mı sorusunu listeye ekliyor.
Çoğunuzun bildiği gibi avukat olma şartları ülkeden ülkeye değişiyor. Mesela Almanya’da avukat olmak için Alman vatandaşı olma şartı yok ama Almanya’da sıfırdan lisans okumak ve her Alman öğrencinin geçtiği yoldan geçmek zorundasınız. Lakin bir hukukçu olarak avukat olmak zorunda değilsiniz ki! Hukuk temelli bir kişinin yapabilecekleri yelpazesi çok geniş. Birleşme ve devralmalar, mevzuat uyum, denetim, fintech, bankacılık hukuku, veri koruma şeklinde örneklendirilebilecek birçok alanda hukuk danışmanı olarak veya farklı unvanlarla çalışabilir; akademisyen olabilir; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Birleşmiş Milletler ve diğer uluslararası kuruluşların sunduğu alanlardan tekinde çalışabilirsiniz. Hukuk mezunu ya avukat ya savcı ya hâkim ya da akademisyen olur dörtlüsünden çıkar size çok daha uygun başka alanlara sıçrarsınız belki de… Gelişen teknolojiye karşı da spesifik bir branşta dikkat çekip parlayan uzmanlığınız ile vazgeçilmez profesyonellerden tekine dönüşebilirsiniz.
Peki hangi vasıflar önemli bunlar için:
1- İleri seviyede İngilizce şart! Bunu cebe koymadan başka dillere atlamamanızı öneririm.
2- İkinci yabancı dil her zaman büyük artı ama zorunlu değil! Almanya’da bile hiç Almanca bilmeden hukuk danışmanlığı yapabileceğiniz seçenekler var. Mümkünse siz ikinci yabancı dili de cebinize koymaya çalışın. Daha kolay iş bulmanıza yardımcı olacaktır.
3- Türkiye’de en az iki — üç senelik iş deneyimi sahibi olmak ya da yurt dışında (tercihen hedeflediğiniz ülkede ama şart değil) yüksek lisans yapmak önemli. İkisi bir aradaysa gene sizi bir adım daha öne taşıyacaktır.
Bu üç kriter yeterli olabilir de olmayabilir de. Şans faktörü her zaman var ama unutmayın ki saf şans çok azdır. Genelde şans için sizin yolu açmanız, onu içeriye davet etmeniz gerekir. Sonuçta evde boş boş oturup ofisinde kendi hâlinde harıl harıl çalışırken canı sıkılıp yurt dışında iş bulmayı düşünen kişinin bu fırsatı yakalama ihtimali ter döküp tohumlarını eken kişinin bu fırsatı yakalama ihtimali ile karşılaştırılamayacak durumdadır.
Peki şansınızı daha da mı artırmak istiyorsunuz? Üstün başarı ile mezun olma, mevcut yurt dışı deneyimleri (Erasmus, work and travel, European Voluntary Service vs.), seçtiğiniz uzmanlık alanında yayımladığınız akademik makaleler, uluslararası prestiji olan sertifikalar size yardımcı olabilir. Tabii örnekler bunlarla da sınırlı değil.
Uluslararası prestiji olan sertifikalardan kasıt dünya çapında güvenilirliği olan kuruluşların, örneğin International Association of Privacy Professionals (IAPP), sunduğu sertifikalar. Bunlar genelde edinmesi ve muhafaza etmesi hiç ucuz olmayan sertifikalar. İlk başta sertifika sınavı hakkınızı satın almanız gerekiyor. Ardından ciddi bir sınav hazırlığı yapacak, kolay olarak tanımlanamayacak sınavı geçecek ve gelecek yıllarda sertifikayı muhafaza edebilmek için düzenli olarak belli bir meblağ ayıracaksınız. Kulağa meşakkatli ve masraflı gelse de emeğinizin karşılığını alma ihtimaliniz yüksek çünkü bu sertifika uzmanlığınızı uluslararası düzeyde kanıtlayan güvenilir bir araca dönüşüyor. Ayrıca istediğiniz konuma vardığınızda yatırımınızın meyvelerini topluyorsunuz ve büyük ihtimalle de yıllık üyelik ya da sertifika muhafaza harcını işyeriniz yükleniyor.
Yurt dışında iş deneyimi kazanmak perspektifinizi genişletip sizi bir dünya insanına dönüştürme, iş hayatınızda sıçrama yapma yolunda güzel bir adım. Diğer taraftan ise bir gün Türkiye’ye dönerseniz ya da yurt dışından Türkiye’ye yönelik etkinliklerde bulunursanız bu kazanımınızı ülkede kalan meslektaşlarla paylaşabilir, bilginin paylaşıldıkça çoğalması ve değerlenmesine ön ayak olabilirsiniz.
Unutmayın ki siz tereciye tere satmayacaksınız. Aksine günümüz dünyasının sunduğu çok kültürlü hayat ve uluslararası çalışma ortamında kendinize hak ettiğiniz yeri edineceksiniz. Taş her yerde ağırdır. Siz yeter ki kendi kendinize hayali bir hapis inşa etmeyin ve yardım ya da mucize beklemek yerine bizzat harekete geçin!
