Yapay Zekâ Uygulama Yol Haritası
Dijital dönüşüm serisine devam ediyoruz..
İşletmelerin yapay zekâ projelerinde başarılı olmaları için birtakım gereklilikleri karşılamaları gerekmektedir. Yapay zekâ teknolojilerinin başarılı bir şekilde uygulanması ve sonuç alınması organizasyon çapında geliştirilen bir stratejik planın oluşturulması ile desteklenmektedir. Bu alandaki strateji çalışması esnasında farklı disiplinlerden gelen çalışanların bulunduğu bir ekibin varlığına ihtiyaç duyulmaktadır. Çünkü yapay zekâ teknolojilerine ilişkin projeler yalnızca teknik anlamda yeterliliğe sahip bir ekip tarafından yürütülen projeler değildir. Yapay zekâ teknolojilerine ilişkin projelere yalnızca teknik gereksinim ile yaklaşmak ve sadece teknik yeterliliğe sahip bir ekip ile yürütmek projenin uygulanması ve sonuç alınması anlamında yeterli olmamaktadır. Bu sebeple yapay zekâ teknolojilerine ait projeler, organizasyon çapında geliştirilen bir stratejik planın oluşturulması ile desteklenmektedir. Bu alandaki strateji çalışması esnasında farklı ekiplerden gelen çalışanların bulunduğu bir ekibin varlığına gerek duyulmaktadır. Çünkü hızla gelişen bilişsel araçlara ilişkin deneyime rağmen işletmeler geliştirme ve uygulama esnasında önemli engeller ile karşılaşmaktadır (HBR, 2019: 9). PwC tarafından yürütülen bir araştırma işletmelerin teknolojiye ayak uydurması ve fırsatları değerlendirmesi amacıyla yanıtlanması gereken ana soruları ortaya çıkartmıştır (PwC, 2017: 23):
- İşletme / iş modeli yapay zekâ karşısında ne kadar savunmasız? İşletme yapay zekâ teknolojilerinin ekonomide ve rekabette yaratacağı bu dönüşümlere ne kadar dayanıklıdır?
- Ezber bozan fırsatlar (başlangıçlar) sektörde mevcut mudur? Eğer mevcut ise işletme / iş modeli bundan nasıl faydalanabilir?
- Yapay zekâ fırsatlarının hayata geçirilmesinde ve anlaşılmasında işletme / iş modeli doğru yetenek, veri ve teknolojiye sahip midir?
- İşletme yapay zekâ platformları ile uygulamalarında güveni ve şeffaflığı nasıl inşa edebilecektir?
Yapay zekâ teknolojilerine ilişkin belirsizliklerden kaynaklanan soru işaretlerinin organizasyon içerisinde bilişsel teknolojilerin entegrasyonu yaygınlaştıkça artış göstermesi beklenmektedir. Buradaki kritik husus farklı disiplinlerden gelen çalışanlardan bir ekip oluşturulması ile ilgilidir. Ekip içerisinde yer alan personelin bir veya birkaçının iş süreçlerine, organizasyon risklerine hakim ve yapay zekâ alt teknolojileri konusunda bilgi sahibi olan teknik personel olması gerekmektedir. Bu ihtiyaçtan kaynaklı işletmelerdeki organizasyon yapısına hâkim, iş süreçleri konusunda yetkin ve risk odaklı bir bakış açısına sahip olan iç denetçinin / iç kontrol uzmanının ekip içerisinde yer almasının gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Birçok organizasyonun bilişsel teknolojilerine ilişkin pilot uygulamaları hayat geçirmiş olduğu fakat onların organizasyon çapında yaygınlaştırılmasında başarılı olamadığı görülmektedir. Bunu başarmak için işletmeler otomatize edilen iş süreçlerinin sahipleri ile teknoloji uzmanları arasındaki iş birliğini içeren detaylı bir plana ihtiyaç duymaktadır (HBR, 2019: 15). Fakat diğer bir taraftan bilişsel teknolojilerin iş süreçlerine uygulanması işletmeler için maliyeti yükseltmektedir. İşletmeler için yapay zekâ teknolojileri alanında bilgi sahibi olan personelin bulunmamasından ötürü yapay zekâ projelerinin maliyetleri işletmeler için katlanarak artmaktadır. Projelerdeki yüksek maliyet göz önünde bulundurulduğunda işletmelerin yapay zekâ teknolojilerinin iş süreçleri entegrasyonu sürecinde stratejik bir çalışmanın gerekliliği bir kez daha ortaya çıkmaktadır. Bilişsel teknolojilerin uygulanması sırasında karşılaşılan zorluklar arasında %40 oranındaki payı ile teknolojilerin ve uzmanlığının çok pahalı olması; %37 ile yöneticilerin bilişsel teknolojileri ve nasıl çalıştıklarını anlamamaları ve %35 ile bu alanda uzmanlığa sahip yeterli iş gücünün bulunmaması yerini almaktadır (Deloitte State of Cognitive Survey, 2017: 12).
Organizasyon içerisinde yapay zekâ teknolojileri alanında faklı disiplinleri içerisinde barındıran bir ekibin oluşturulması, mevcut süreçlerin incelenmesi ve bilişsel teknolojilere adaptasyonu yapay zekâ proje adımlarını oluşturmaktadır. Proje adımları gerçekleştirilirken belirlenen ekiplerin yoğun bir şekilde bu alanda çalışmaları gerekmektedir. Çünkü bilişsel teknolojiler ile süreçler arasındaki uyumun sağlanması gerekmektedir. İşletmeler tarafından teknolojik dönüşüm sürecinde bilişsel teknolojilerin iş süreçleri adaptasyonunda bütün süreçler yerine iş süreçlerini oluşturan belirli aktiviteler seçilmektedir. Uygulamanın başarısızlıkla sonuçlanması ihtimalinden ötürü belirli aktivitelere odaklanılması teknolojik dönüşüm sürecinde işletmelere hem avantaj hem de hız kazandırmaktadır. Böylece teknolojik dönüşüm uzun yıllara yayılarak işletmenin yapay zekâ proje maliyetleri artış göstermeyecek ve bu sayede proje maliyetlerinin kontrol altında tutulması sağlanacaktır.
Yapay zekâ organizasyon içerisinde verinin birikmesinde, anlamlandırılmasında ve raporlanmasında yer alırken iş süreçleri entegrasyonu ile birlikte işletmenin iş süreçlerini desteklemektedir. Aynı zamanda yapay zekâ teknolojileri bir işletmenin hem çalışanları hem de müşterileri ile daha etkin bir iletişim kurmasına yardımcı olmaktadır. Böylece operasyonel verimliliğinin arttırılmasında işletmenin temel ihtiyacının karşılanmasında önemli bir rol oynamaktadır. Otomasyona sahip olmayan bir işletmenin yapay zekâ teknolojilerini iş süreçlerine entegre etmesi ile otomasyona sahip bir işletmedeki entegrasyon süreci farklılık göstermektedir. Bir işletme içerisinde gerçekleştirilen tüm süreçlerin, iş akış şemalarının oluşturulmuş ve birbirleri ile ilişkili süreçlerin tanımlanmış olması önem taşımaktadır. Çünkü operasyonel işleyişin iş süreçleri, politika ve prosedürler ile uyumlu olması beklenmektedir. Bilişsel teknolojiler ile ilgili belirlenen zorluklar arasında %47 oranında projelerin iş süreçleri ile bütünleştirilmesi ve işletme tarafından kullanılan sistemlere entegrasyonu yer almaktadır (Deloitte State of Cognitive Survey, 2017: 12). Yapay zekâ teknolojileri işletmelerin otomasyona bağlanan iş süreçlerini, veri analizi yoluyla bilgi edinerek müşteriler ve çalışanlarla yakından ilgilenme ihtiyacını destekleyebilmektedir (HBR, 2019: 2). Bu ihtiyacın desteklenmesi aslında bilişsel teknolojilerin nasıl ve ne şekilde organizasyon içerisinde yer alacağını göstermektedir. Yapay zekâ kullanılarak ister ticari ürün ortaya çıkartılsın ister iş süreçleri ile entegrasyonu sağlansın önemli olan tasarlanan yapay zekânın şeffaflığı ve hesap verebilirliğini sağlayan bir yapı üzerine inşa edilebildiği ve bu prensiplere ne kadar yanıt verebildiği ile ilgilidir. Yakın gelecekte bu teknolojik dönüşüm içerisinde yer alan işletmeler tarafından yürütülen yapay zekâ projeleri yapay zekânın inşa edildiği prensipleri içerecektir.
İşletmelerin teknolojik dönüşüm sürecinde başarılı olmalarını destekleyen önemli bir adımın yapay zekâ teknolojilerinin adaptasyonunda öncelikle yapay zekâ stratejilerinin geliştirilmesi ve bu konu ile ilgili bir yol haritası oluşturulması olduğu görülmektedir. Bu nedenle bilişsel teknolojilerin iş süreçlerine adaptasyonunun işletme açısından nasıl bir şekilde gerçekleşeceği, uygulanacağı ve denetlenebilir şeffaf bir yapıya kavuşturulacağını içeren strateji çalışmalarının yapılması gerekmektedir. Bilişsel teknolojilerinin iş süreçleri ile entegrasyonunun nasıl güvenli bir şekilde inşa edileceği ve şeffaflığının nasıl sağlanacağı işletmeler için önem teşkil etmektedir. Bu hususta işletmelerin ihtiyaçlarına yanıt verebilecek ve yapay zekâ stratejilerine yönelik bakış açısını geliştirmeyi amaçlayan yapay zekâ uygulama yol haritası oluşturulmuştur. Bilişsel teknolojiler önünde engel oluşturan zorlukların minimum düzeye indirgenmesi için yapay zekâ uygulama yol haritası içerisinde yer alan faaliyetlerin sırası ile gerçekleştirilmesi gerekir. Böylece teknolojik dönüşüm sürecinin işletme içerisinde (organizasyon çapında) yönetilebilir olmasının sağlanması amaçlanmaktadır.
Yapay zekâ stratejilerinin geliştirilmesinde işletmelere yol gösterici olması amacıyla yapay zekâ uygulama yol haritası aşağıda yer almaktadır. Bu yol haritası 5 ana aşamadan oluşturulmuştur.
Yapay Zekâ Uygulama Yol Haritası
Yapay zekâ uygulama yol haritasının işletmelerin yapay zekâ ile ilgili stratejilerini oluşturmalarına yardımcı olması beklenir. Yol haritası işletmelerin yapay zekâ stratejisini belirleyerek bilişsel teknolojilerin iş süreçlerine entegrasyonu sürecine olumlu bir katkı sağlayacaktır. Yol haritasındaki aşamaların gerçekleştirilmesi ile birlikte işletmelerin yapay zekâ stratejisini oluşturmaları ve organizasyon içerisinde stratejilerini uygulanabilir bir hale getirmesi beklenmektedir.
Referanslar:
Harvard Business Review (HBR), (2019), On AI, Analytics, and the New Machine Age, Harvard Business Review Press.
PwC, (2017), Sizing The Prize What is the real value of AI for your business and how can you capitalize?
Deloitte, Bullish on the business value of cognitive, Leaders in cognitive and AI weigh in on what’s working and what’s next, The 2017 Deloitte State of Cognitive Survey.
