Ekonominin ilk beylik cümlelerinden biri, “Sınırlı kaynak sınırsız talep”. Bu cümle bugüne kadar etkisini sürdürdü. Peki sürdürülebilir bir ekonomi, yaşam için bu bir tehdit olabilir mi?
Hatta, küresel sürdürülebilirlik için tehdit olduğuna dair kitap(lar), makale(ler) yazıldı. Pandemi ile gelinen son nokta ise ani talep dalgalanmaları ve tüketici alışkanlıkları değişimi ile günümüzdeki en önemli girdi malzemesinde arz kısıtı yaşandı. Otomotiv fabrikaları durdu, milyarlarca Amerikan Doları gelir kaybı/zarar yaşandı.
Nedir bu yarı iletkenler ve neden önemli?
Yarı iletken malzemeler, hafıza kartı, mikro işlemciler, optik, malzemeler sensörler gibi parçalara dönüştürülmektedir. Dönüştürülen bu parçalar, hayatımızda günlük olarak kullandığımız ve dijitalleşmenin önemli parçaları olan akıllı telefonlar, bilgisayarlar, tüketici elektroniği, otomobil, kablolu/ kablosuz bağlantı alt yapısı, sistem odaları, serverlar gibi bir çok alanda karşımıza çıkmaktadır.
Yarı iletken pazarına yönelik gerçekleştirilen pazar araştırmalarında, 2019 yılında en fazla yarı iletken satışının akıllı telefon üretimine yönelik yapıldığı (106 milyar USD) ortaya çıkmıştır. Akıllı telefonları takiben kişisel bilgisayar (86 milyar USD), tüketici elektroniğine (42 milyar USD), otomotiv (41 milyar USD) üretimine yönelik yarı iletken satışı yapıldığı belirlenmiştir. ASML adlı firmanın yaptığı araştırma göre 2024 yılına kadar yarı iletken talebinde artışın ve gelirlerin artmaya devam edeceği öngörülmektedir. Özellikle otomotiv pazarına yönelik satışların 65 milyar USD seviyesine erişeceği tahmin edilmektedir.
Küresel Pazar Görünümü
Yapılan pazar araştırmalarına göre, 2020 yılında küresel yarı iletken malzeme satışları, yaklaşık 450 milyar USD seviyesine ulaşmıştır. En önemli ve en büyük üretici ABD’dir. Güney Kore, Japonya, Avrupa Birliği, Tayvan ve Çin takip etmektedir.
Tedarik Sorunlarının Baş Göstermesi — 3Ç20
Yarı iletken malzeme sektöründeki arz kısıtı salt üretim odaklı değildir. Burada jeopolitik, pazar ve operasyonel riskler ön plana çıkmıştır. Kısaca bunlara değinirsek:
- Jeopolitik Tutumlar
ABD eski başkanı D. Trump’ın, Huawei, ZTE ve diğer Çin menşeili çip üreticilerine karşı aldığı kararların yansıması olarak, ABD’li firmalar Çin’den çip tedarik edememiştir.
- Tüketici Tercihlerinin Değişmesi
Yapılan incelemelerde pandemi ile birlikte gelen kısıtlamalar sonucunda ev elektroniğine talebin artış gösterdiği, taşıt talebinin ise azaldığı bu nedenle yarı iletken malzeme üreticilerinin elektronik tüketim malzemelerine yönelik yeni kontratlar imzaladıkları belirtilmiştir.
- Lojistik Sektöründe Yaşanan Değişimler ve Kapasite Kısıtı
Küresel lojistik sektörü, pandemi sonrasında yaşanan küresel talep azalması sonucunda, gelir kaybı yaşamıştır. Bunu geri döndürebilmek için risk primlerini/ fiyatlarını yükseltmiştir. Buna rağmen, Covid-19 aşılarının ülkelere nakledilmesi, hava taşımacılığına yönelik talebi artırmıştır. Ancak Boeing 777 motorlarında yaşanan sorunlar sebep gösterilerek, mevcut kargo uçak filoları küçülmüştür.
Deniz nakliyesinde ise boş konteynır bulmada yaşanan zorluklar sebebiyle, konteynır fiyatları pandemi öncesinin nerdeyse iki katından fazla fiyatlanmasına yol açmıştır.
- Yarı iletken üreticilerinde ortaya çıkan olumsuzluklar
Üreticilerde meydana gelen operasyonel riskler (yangın vb.) olumsuzluklar bazı üreticilerin üretim tesislerini durdurmasına yol açmıştır.
Ya Sonra?
Bu dar boğazı bertaraf edebilmek için başta yarı iletken üreten önemli firmalar olan Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) ve United Microelectronics Corporation (UMC) kapasitelerini artıracaklarını açıklamıştır. TSMC’nin kapasite artırma yatırımı incelendiğinde, 28 milyar USD değerindeki yatırımın en erken beş yılda tamamlanması öngörülmektedir.
Buna ek olarak Almanya Enerji ve Ekonomik İlişkiler Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, Avrupa Birliği Komisyonu tarafından alınan karar ile Fransa, Almanya, İtalya ve Birleşik Krallık’taki 29 firmaya yönelik, 2019 yılında başlatılan ve 613 milyon USD yatırım teşvikinin devam edeceği açıklanmıştır.
IHS Markit’in yayımladığı kısa inceleme notunda, kapasite artırımlarına yönelik alınan kararlara rağmen, tüketici elektroniğinde azalacak talebe bağlı olarak yarı iletken malzeme üreticilerinin tekrar üretimlerini farklı alanlara kaydırabileceği ve ancak bu şekilde tedarik zorunun ortadan kalkabileceği değerlendirilmesine yer verilmiştir. Aynı notta yarı iletken malzeme de yaşanan tedarik sorununun 2021 yılının üçüncü çeyreğinden önce çözülemeyeceği belirtilmiştir.
Sonuç
Teknolojik gelişimin hızlanarak devam etmesi ile birlikte yarı iletken malzeme üretiminin de artacağı öngörülmektedir. Buna yönelik yatırım teşviklerine devam edilecektir.
Diğer taraftan;
- Ülkeler arası iş birliklerinin artması,
- Ülkelerin yerelde yarı iletken madde üretilmesine yönelik firmaların kurulmasına destek olması,
- Küresel lojistik ağının çevreci ve sürdürülebilir şekilde gelişim göstermesi,
- Operasyonel risk unsurlarının (salgın, yangın, vb) izlenmesi ve etkisinin azaltılması,
- Tedarikçi çeşitlendirmesinin yapılması,
- Stok yönetiminin etkin ve sürdürülebilir şekilde yapılması,
önem atfedilmesi gereken diğer hususlardan bazılarıdır.
