Şeytani Gücün Temsilcisi- Yerlik/Erlik
Altay Şamanizm inanışına göre ruhlar yerin altı, yerin üstü ve gökte yaşar. Yerin altında yaşayan ruhlar ne kadar kötüyse yerin üstünde yaşayan ruhlar da o kadar iyidir. Var olan ilk ruhlar tös’dür. Ve Yerlik’te yerin altında yaşayan ilk ruhlar arasındadır. Altay halklarının Şamanizm inanışına göre yeryüzünde var olan kötülüğün tek kaynağı Tanrısı ya da şeytanı Yerlik’dir. Erlik olarak da adlandırılır.
Şamanizm inancında insanlar, Yerlik’in isteklerini karşılamadıklarında bu kötü olayların başlarına geleceğini düşünürler. Bu yüzden Yerlik’e kurbanlar adanır, kurbanları çelimsiz ve hastalıklı hayvanlar olur. Ve kurban sunakları için harabe yerler tercih edilir. İnsanlar, Yerlik’in böyle yerleri ve kötü kurbanları sevdiğine inanır. Bu yüzden sağlıklı hayvanlar ona kurban edilmez.
Yerlik/ Erlik Özellikleri
Şaman ritüelinde Yerlik’in dış görüntüsü şu şekilde tasvir edilmektedir: atletik yapılı, göz ve kaşları simsiyah, sakalları iki yana ayrık ve dizlerine kadar uzun, boynuzları da ağaç köküne benzer, saçları ise kıvırcık ve dalgalıdır. Yerlik ile iletişime geçen şamanlara ise ‘kara kam’ denir. Kara kam dışında kimse Yerlik ile iletişime geçemez.
Yerlik, yer altı dünyasında kara çamurdan yapılan sarayda yaşar. Küreği olmayan siyah kayıkta, siyah atta veya tüysüz bir boğada gezer. Kadehi ise insan kafatasındandır. Yerlik kanla karnını doyurur ve akciğer kanını çok sever, tan vaktinde güneşin kızıllığı etrafı sardığında akşam yemeğini yer. Eğer Yerlik’in istediklerini insanlar karşılamazsa Yerlik onların canını alır kendisine hizmetçi ya da elçi yaparak onları yer altı dünyasına götürür. Bu yer altı dünyasından ise kaçış yoktur. Sadece kara şaman Yerlik ile iletişime geçebilir. İnsanlar başlarına kötü bir olay geldiğinde Yerlik’in adını zikretmeye çekinirler. Onun ismi kara tös, utanmaz, cüretkar ya da inatçı olarak adlandırılır.
Kötülük Kavramı Üzerine Tanrı
İradeden bağımsız acılar ve kötülükler felsefe tarihinin ve Semavi dinlerin üzerinde teoriler ürettiği bir konudur. Dünya’da var olan iyilik ve kötülüğün sahibi Tanrı anlayışının uyuşmazlığı tüm Semavi dinlerde görülür. Şamanizm, insanların başına kötü belalar getiren ve acıyı yaratan Tanrıyı iyi olarak görmez. Salgın hastalıklar gibi iradeden bağımsız acıları açıklamaya çalışan Şamanizm bu acıların sebebini kötülüğü simgeleyen ve Tanrı bir ruh olan Yerlik’ten geldiğine inanır. Onları ve acılarını umursamayan başlarına kötü olaylar getiren bir Tanrı hipotezi Şamanizmde şeytanla özdeşleşmektedir.
Kaynaklar
Anohin, Andrey, Altay Türkleri Şamanları Hakkında Materyaller, (çev. Engin Akgün), Doğu Kütüphanesi, 2008
Eliade, Mircea, Şamanizm, (çev. İsmet Birkan), İmge kitabevi, 2014
