Fasya Nedir? Fasyanın Önemi
Bu yazıyı okuyup benim gibi ilk kez fasya ile tanışacak birçok insan olduğunu düşünüyorum. O yüzden Zeynep Aksoy dan aldığım Fasya ve Anatomi eğitimlerinden ve bir sürü okuduğum bilimsel makalelerden öğrendiklerimi harmanlayarak en basit şekilde açıklamaya çalışacağım size Fasyayı.
Fasya fiber, tutkalımsı, ıslak proteinlerden oluşan 3 boyutlu örümcek ağına benzer bir yapıdır ve her yerimizi sarar. Cilt fasya tabakasına yapışıktır. Fasyayı bir greyfurt olarak düşünürseniz, dış kabuğu cildimiz, greyfurtun içi ile kabuğu arasında olan beyaz tabakaya da fasya diyebiliriz. Fasya bu yapısıyla 70 milyon hücremizi bir arada ve doğru yerinde tutmaktadır. Yüzeysel fasya, derin fasya ve visseral fasya olarak katmanlarına veya fonksiyon ve anatomik konumuna göre sınıflandırılır.
Peki vücudumuzun içi nasıl, neye benziyor?
Zeynep Aksoy hocam bunu çok güzel anlatmıştı eğitimde, bende aynen aktarıyorum size. Vücudumuzun içinin anatomi kitaplarındaki resimlere benzediğini düşünüyorsanız beyaz beyaz kemikler üstüne kırmızı kırmızı kaslar, damarlar, sinirler, iç organlarımız, üstüne de deri yanılıyorsunuz. Şeklini aslında örümcek ağına benzetebiliriz. Şu anda oturduğunuz odaya bir bakin ve odanın her yerinin örümcek ağı ile dolduğunu hayal edin. Eğer odanın bir kenarında bir şey hareket ederse aslında odanın diğer ucu da bu hareketten etkilenecektir, kısacası fasya bütünsel bir sistemdir. Fasyanın dokusu beden boyunca farklılık gösterir. Bazı yerlerde daha kalın, bazı yerlerde daha yumuşak bir doku olarak bulunur. Bedenimizin neredeyse 4 de 3’ü sudan oluşuyor. Peki bu su nerede? Gerçekten musluktan akan su gibi dolu olsaydı bedenimiz hepsi bacaklarımıza çökerdi ve belimize kadar su dolu olurduk. Ancak su musluktan akan su gibi likit değil hyalüronik asit diye bir maddeyle birleşmesi sayesinde bir nevi jel halinde. Bu suyun jel haline gelmiş olmasına suyun 4. hali diyorlar. İşte resimde görmüş olduğunuz bu ıslak dokular suyu taşıyorlar, yani fasyamız çoğunlukla sudan oluşuyor.
Doktorlar neredeyse 15 sene öncesine kadar Fasyayı bir nevi aradaki boşlukları dolduran ve tutkal gibi her şeyi bir arada tutan yapı olarak tanıyorlardı ama önemsemiyorlardı. Daha önemli gördükleri kas ve iç organlara, kemiklere, damar ve sinirlere ulaşabilmek için çabuk parçalanabilir bir yapısı olduğundan dolayı fasyayı kesip atıyorlardı bedenden. Dünyada İlk Uluslararası Fasya Araştırma Kongresi 2007 de Harvard üniversitesinde, ikincisi 2009 da Amsterdam da, üçüncüsü 2012 de Vancouver, Kanada da yapıldı. Bu kongre sayesinde doktorların sağlık ve bedenle ilgili bildikleri dönüşüme uğramaya başladı. Fasya için insan vücudunda tepeden topuğa kadar uzanan, derinin altından kemiklere kadar tüm doku katmanlarını birbirinden ayıran, bir arada tutan ve belli oranlarda birbirleri üzerinden kayarak bağımsız hareket etmelerine izin veren, üç boyutlu entegre bir yapıdır denmiş ve fasyanın bu düzensiz gibi görünen 3 boyutlu yapısının aslında kendi içinde ağırlığı taşıma ve yükü dağıtma özelliklerine sahip olduğu görülmüş. Kongrenin dördüncüsü de 2015 de Washington DC’ de gerçekleşmiştir.
Bu 4 resim yine içimizdeki fasyanın farklı hallere bürünmüş sekli. Mesela ilk resimde görüyorsunuz ki fasya direk kasa bağlanmış, altındaki resimde fasyanın içinde bir damar görüyoruz (kırmızı olan). Yani damarlarımız, sinirlerimiz de fasya dokularının içine örülmüş oluyorlar. Son resimde yağ hücreleri var sarı sarı, peki bu ne demek? Eğer fasya bir kaza, bir hastalık, bir iltihap yüzünden, ya da hareketsizlikten dolayı ıslaklığını ve kayganlığını kaybedip yapışmaya, yağlanmaya ve sertleşmeye baslarsa onun içinden gecen damarlarda tıkanmaya başlıyor, dolayısıyla kan dolaşımı rahat akamıyor damarlarımızda. Yani fasyanın yapışık olması, sertleşmesi ve kuruması sinirleri sıkıştırıyor, kronik ağrı yaratıyor, kan dolaşımını etkiliyor ve o bölgenin genel sağlığını etkiliyor.
Peki fasyamızı nasıl kaygan ve ıslak tutabiliriz?
Yediğimiz gıdalar çok etkiliyormuş fasyayı, glüten ve seker gibi bazı besinler kurutuyormuş. O yüzden glüten ve şekeri bıraktığımızda bedenimizi daha iyi hissetmeye başladığımızı algılıyoruz. Mesela patates veya pilav yiyebiliriz her öğünde ekmek ve makarna yiyeceğimize. İlla çok su içmek fasyanın sulu tutmuyor, çünkü o suyu emecek bir şey yoksa su böbreklerden ve idrar yolundan atılıp gidiyor.
Peki fasyamızı emici hale getiren nedir?
Başlıca etkeni düzenle hareket etmek. Fasya hareketle uyarılırsa örneğin öne arkaya eğilerek bağ dokularımızı harekete geçirip, baskı altında tutarsak o zaman yeni hücre üretimi destekleniyor ve fasyamız sağlıklı bir hale geliyor. Ayrıca ruhsal ve duygusal halimizde direk fasyayı etkiliyor. Dr. Robert Schleip`in konferanslarda söylediği şey fasya dokusu içerisinde, bu önceden hiç önemsemeyip kesip atiğimiz bu dokunun içerisinde görüyoruz ki;
- Propriyoseptif alıcılar var. (Propriyosepsiyon uzaydaki yerimizi algılamamız için bir araç. Yani gözlerin kapalıyken parmağını burnunun ucuna yerleştirebilmen, parmağının ve burnunun uzayda nerede olduğunu bedenin propriyoseptif duyusu vasıtasıyla bilmesinden ortaya çıkıyor. Propriyoseptif duyular yüzeydeki fasyada bulunuyor. Sağlıklı fasyada daha fazla propriyoseptif reseptör bulunuyor.)
- Otonom sinir sistemini (bedensel işlevleri kontrol eden sinir sistemi, örneğin; nefes alma ve kalp atışı) düzenleyen, kaç/savaş halini etkileyen sinir uçları var.
- Introseptif alıcılar, yani iç halimizi hissedebilmemiz. Aç mıyım, değil miyim? Susadım mı? Yediğim yemek nasıl etkiliyor beni? Biraz fazla mı ısındım? Bu tarz iç durumumuzu algılama hali.
Sonuç olarak kendimizi nasıl hissettiğimizi bile buradan algılıyor ve ölçüyoruz çünkü fasya her yerimizde. Ayak tırnağından başımızın üstüne kadar her yerde. 100 milyon hücre ucu var fasyanın içerisinde. Pek çok acı, gerginlik ve rahatsızlık şekli bozulmuş fasyadan kaynaklanır. Topuk dikeni, iliotibial (IT) bant sendromu ve donuk omuz gibi duymuş olabileceğiniz bazı genel durumlar, fasyadaki bozulmalara bağlıdır. Sağlık alanında, vücuttaki herhangi bir gerginliğin ve bu gerginlikten doğan problemlerin aslında vücudun farklı bir bölgesinden kaynaklanabileceğini bilmek, aynı şekilde spor bilimlerinde de fasyal bağlantıların bilinmesiyle bir kasın hareketinden hangi kas gruplarının etkileneceği ya da stretching yaparken hangi bağlantılı yapıların da bu olaya dahil olacağını saptamak, yaptığınız egzersizdeki verimliliği üst düzeye çıkarır.
Yoga sağlıklı fasyayı korumada büyük rol oynar. Mindfulness temelli Yin Yoga derslerimde nefesle beraber özellikle fasyayı hedefleyerek vücuttaki ağrı ve iltihaplanmaları azaltma, biyokimyasalları dengeleme ve genel olarak sağlığı arttırma temelli hareketler ile çalışıyorum. Umarım fasya ile ilgili ufakta olsa sizlerin kafasındaki sorulara aydınlatıcı cevaplar verebilmişimdir.
Namaste.
