Hamileyken deniz mahsülleri tüketimi hakkında neleri doğru neleri yanlış biliyoruz?

Anne olmaya aday olan pek çok kadın, bebekleri dünyaya gelene kadarki hamilelik evresinde, tüketim alışkanlıklarını kontrol altına almaya çalışırken, besinleri arasından öncelikli olarak deniz mahsüllerini çıkarıyor.

Öyle yada böyle, hamilelikte deniz mahsüllerinin tüketimiyle ilgili etrafımızda oldukça fazla yanlış bilgi var. Kimisi bebek beklerden balık, karides yada ahtapot gibi deniz mahsüllerinin tüketiminin bebeği zehirleyeceğini, anneyi hasta edeceğini yada bebek doğduktan sonra belirgin hastalıklara neden olabileceğini söylüyor, kimisi hurafelerden güç alarak akla hayale gelmeyecek hikayeler anlatıyor, kimisi gerçekten de saçmalıyor. Ağzı olanın konuştuğu bu dönemde, kadınların hayatlarındaki en önemli dönemlerinden biri olan hamilelikte, deniz mahsülleri tüketimi konusunda endişe ediyor. Bugün burada, hamileyken deniz mahsülleri tüketimi konusunda söylemek istediklerim var.

Az önce de belirttiğim üzere, hamilelik kadınların hayatlarındaki en önemli dönemlerden biri. Annenin, kendisi için olduğu kadarıyla bebeği için de sağlıklı bir şekilde beslenmesi gerekiyor ve deniz mahsülleri, annenin ihtiyaç duyduğu bu besinleri sağlamak için doğru ve güvenilir bir kaynak.

İyi bir protein kaynağı olarak deniz mahsüllerinden elde ettiğimiz faydalar neler?

Deniz mahsüllerini, iyi bir protein kaynağı olarak düşünmemizin yanında, sağlıklı bir beslenme alışkanlığını destekledikleri için de genellikle tercih ediyoruz.

DHA olarak da tanımlayabileceğimiz bir çeşit omega-3 yağ asidi yönünden oldukça zenginler ve bu yağ asidi, bebeklerin anne karnındaki evrelerinde beyin ve göz gelişimi için oldukça gerekli.

Tekrar tekrar yazmış gibi de olmak istememe ama, deniz mahsüllerinden elde edilen protein gibi yapı taşları kas gelişimini; kalsiyum, fosfor, demir gibi mineraller de kemiklerin gelişimini destekler.

Öncelikli olarak, hamilelik esnasında tüketilmiş iyi deniz mahsüllerinin bebeklere zarar yerine fayda sağladığını belirtmek gerekiyor. Birazdan hamilelikte hangi deniz mahsüllerinden uzak durulması gerektiğinden bahsedeceğim ayrıca da, hamilelikleri süresince balık yiyen annelerin bebeklerinin 6 aylıkken sesleri taklit etme, kafasını dik tutma ve aile bireylerini tanıma konusunda daha iyi olduğunu gösteren araştırmalar var.

Benzer şekilde başka araştırmalar 18 aylık evrelerinde merdivenleri tırmanma, bardaktan bir şeyler içme ve karalama yapma gibi işlerde de daha iyi olduklarını gösteriyor.

Avrupa ve Amerika pazarı için söylemek gerekirse, pazara çıkan deniz mahsülleri bazı kontrollerden ve denetimlerden geçiyor. Birazdan nereden tedarik edilebileceğinden de bahsedeceğim ama, doğru yerlerden alınmış olan deniz mahsullerinden hamilelerin haftada 2–3 porsiyon yemesi beslenme uzmanları tarafından da öneriliyor.

EU ve USA odağında, en çok tüketilen deniz mahsülleri hangileri?

Yalnızca hamilelik evresindeki kadınlar için söylemiyorum, Amerika’da en fazla tüketilen deniz mahsüllerini karides, somon, ton balığı, tilapya, polock, pangasius, morina, yengeç, kedi balığı ve tarak olarak listelemişler, EUMOFA’dan aldığımız verilerle Avrupa’dakileri ise ben, hamilelikte deniz mahsülleri tüketimi ismindeki küçük bir broşür için ton balığı, somon, morina, alaska mezgiti, karides, midye, ringa, barlam, kalamar ve orkinos olarak listelemiştim.

Ağır metaller ve ağır metallerin anne ile bebeğe olan etkileri

Anne ile bebek arasındaki plasenta bağı oldukça önemli. Bebeğin annesiyle ve dış dünyayla olan tüm bağı bu. Dolayısıyla annenin yediği yemekten gelen besinler de buradan geçiyor, bebeğe giden kan da buradan geçiyor. Buradan bebeğe geçen bir başka önemli şey var, o da ağır metaller. Bunlar başlı başına, hamilelik esnasındaki deniz mahsüllerinin tüketimini neden kontrol altında tutmamız gerektiğinin başlıca yanıtı.

Bu yazıda en çok bilinen ağır metallerden ve bunların etkilerinden tek tek bahsetmeyeceğim, bu başlı başına bir hatta birkaç bölüme yayılacak kadar geniş. Fakat ağır metallerin anne karnındaki bebeğe olan etkilerini — genelleyerek söylemek gerekirse -sinir sistemi bozuklukları, hafıza ve bilişsel kapasitede düşüklük, konuşma ve dil becerilerinde bozukluklar, görme bozuklukları ve zekada gerilik olarak sınıflandırabiliriz.

Deniz mahsüllerinden vücudunuza girebilecek olan ağır metallerden sakınmanın belki de en kolay, güvenilir ve uygulaması kolay yolu, tükettiğiniz deniz mahsüllerinin kaynağını iyi araştırmanız ve bu konuda bilgi sahibi olmanız. Avrupa’da ve Amerika’daki tüketiciler, sofralarına gelen deniz mahsüllerinin kökeni hakkında neden daha çok soru soruyor; aslında biraz da nedeni bu; tükettikleri mahsüller güvenilir mi?

Hamile bir kadının da yemek istediği bir balığın nereden geldiğini, ne zaman ve hangi metodla tutulduğunu, karaya nereden çıkarıldığını, nasıl nakledildiği ve aldığı tezgaha gelene kadar nelerle muhatap kaldığını sorması kadar doğal bir şey yok bence.

Hamileyken hangi deniz mahsüllerinden uzak durmalıyız?

Öte yandan, yalnızca hamilelik dönemi için geçerli olmamakla birlikte, ağır metal alımını azaltmanın bir yolu da büyük balıklardan uzak durmaktan geçiyor.

Bununsa nedeni basit; büyük balıklar denizdeki besin zinciri içinde daha uzun yaşıyorlar. Denizden daha çok beslendikleri için bünyelerinde daha fazla ağır metal birikiyor. Az önce size Amerika ve Avrupa’da en fazla tüketilen balık gruplarından bahsetmiştim, bunların içinde ton balığı da var. Ton büyük bir balık, fakat hamilelerin beyaz etli albacore ve light ton balıklarının haftada 2–3 kez tüketiminde bir sakınca belirtilmemiş.

Hamileyken deniz mahsüllerini yiyeceğiz, yiyebiliriz ve yemeliyiz. Deniz mahsüllerinden elde edeceğiniz faydalardan bahsettim, fakat dikkat etmeniz gereken şey, deniz mahsüllerinizi pişmiş olarak yemenizin gerektiği. Yani hamileyken çiğ deniz mahsüllerinden uzak dursanız iyi olur. Gerçi hamile değilken de kökenini bilmediğiniz kaynaklardan gelen hiç bir eti çiğ yememelisiniz de, özellikle çiğ tüketilme alışkanlığı olan bazı yemekler de var.

Hamile olsak da olmasak da hangi balıkları yemekten imtina etmeliyiz?

Bu esnada vücudu büyük olan balıklardan uzak durmamız lazım da, bunların yanında köpekbalığı, kılıç balığı, kral uskumru, çini balığı, büyük göz ton, marlin ve turuncu imparator balığı gibi türler ya hiç tüketilmemeli yada olabildiğince az tüketilmeli. Yemeyin ama, yiyecekseniz de hamileliğiniz süresince bir kez, belki bir porsiyon.

Kaldı ki denizde balık mı yok, bu gibi türlerin haricinde denizden çıkan bir sürü başka şey var. Küçük balıklar uygun, hamsi, sardalya, somon, alabalık, levrek, çipuranın soyuna henüz kıran girmedi. Bir de, endüstriyel limanlardan, plankton patlamalarının olduğu yerlerden ve temiz olmayan denizlerden gelenler haricinde kabukluları yemek de fena görünmüyor.

Hamileyken sushi yemeli miyiz?

Deniz mahsülleri deyince aklımıza gelen ilk ürünlerden birisi tabii ki sushi ve hamilelik esnasında sushi tüketimini konusunda da herkes aklına geldiği gibi konuşuyor.

Hamilelik döneminde güvenilir deniz ürünlerin seçmeniz konusunda sizi teşvik etmeye çalışıyorum. Deniz mahsülleri içeren geleneksel bir atıştırmalık olarak sushiyi düşündüğünüzde de durum bundan farksız.

Sushi de çeşit çeşit. Kimisi somonla yapılıyor, kimisi yılan balığıyla, kimisi havyarla kimisi yalnızca bitkisel kökenli malzemelerle. Hamileyken sushi yiyebilirsiniz tabii ama;

• sushinin içindeki etin hangi balıktan geldiğine dikkat etmelisiniz
• balık eti kesinlikle pişmiş olmalı.

Çiğ etten bulaşan pek çok patojen olabilir. Harika şekilde yıkıyor ve patojenlerden arındırıyor olabilirler, fakat kendinizi ve çocuğunuzu riske atmanıza gerek yok.

En basit haliyle bu iki maddeye dikkat ederseniz, hamilelik esnasında sushi tüketmenizde bir sakınca görünmüyor.

Buradaki içeriği oluştururken Amerikan Ulusal Balıkçılık Enstitüsü’nün yayınladığı The Pregnancy Seafood Guide: What to Eat for a Healty Pregnant Diet yayınından faydalandım, hatta bu içeriği Türkçe’ye çevirerek yayınladım.

Eğer ilgileniyorsanız doğrudan linkini ekliyorum:

National Fisheries Institue — The Pregnancy Seafood Guide: What to Eat for a Healthy Pregnancy Diet

tr.kaanugrasiz.com — Hamileyken deniz ürünleri tüketimi rehberi