Kutsal Kitaplarda Şeytan Kavramı
“Kötülüğün olumlu bir doğası yoktur, kötülük dediğimiz şey yalnızca iyi bir şeyin olmamasıdır aslında.” Agustinus
Kutsal kitaplarda ve mitolojide dünyada var olan kötülüğün kaynağı şeytandır. Kötülük ise acıyı, şiddeti, işlenen suçları içine alan derin bir kavramdır. Şeytanı anlamak için şeytan kavramının kökenini bilmek gerekir.
Kutsal Kitap, Hristiyanlara göre Eski ve Yeni Ahit olarak iki kısma ayrılır. Yahudiliğin kutsal kitabı yazılı ve sözlü olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Türkçe de yazılı kısım Eski Ahit (Eski Antlaşma) yada Tanah olarak bilinir. Müslümanlara göre Kur’an-ı Kerim’dir.
Şeytan
Şeytan kelimesi Eski Ahit, Yeni Ahit ve Kur’ân’da ortak olarak geçen kelimelerdendir. Şeytan kelimesinin kökeni hakkında dilbilimciler arasında ortak bir karar bulunmamaktadır.
Bazı dilbilimciler şeytan kelimesinin Arapça olduğunu, teolojik anlamlarını Yahudi ve Hristiyan geleneğinden aldığını, bazı dilbilimciler de İbrâniceden Arapçaya geçtiğini, Yahudi geleneğinde cin, İslam öncesi Araplarında doğa üstü varlık anlamında kullanıldığını, İslâm’da bu iki anlamın birleştiğini söyler. Batılı dilbilimciler arasındaki en yaygın kabul edilen görüş kelimenin Grekçe diabolostan Arapça’ya geçtiği yönündedir. Genel itibariyle şeytan kutsal metinlerde, Tanrı’nın karşısında yer alır.
ESKİ AHİT’TE ŞEYTAN
“..güzellerin ve bilgelerin en mükemmeliydin. Eden’de, Tanrı’nın bahçesindeydin. Giysilerin hep güzel taşlarla — yakut, zümrüt, aytaşı, beril, onix, safir, turkuazla — ve altın işlemelerle süslüydü. Bunlar sana sen yaratıldığın gün verildi. Seni kudretinle ve gücünle bekçim yaptım. Tanrının kutsal dağına gidebiliyor ve ateş tarlalarında yürüyebiliyordun. Yaptıklarından tamamen muaf tutulurdun ta ki için kötülükle dolana dek. Bu varlık içinde bile daha büyük şiddet yarattın ve günahkar oldun. Seni tanrının dağından men ettim ve seni bekçilik ettiğin ateş tarlalarından sürgün ettim. Güzelliğin yüzünden için kibirle doldu ve bilgeliğini kendi ünün için harcadın. Seni içine hapsettiğim ateşle beraber Dünya’ya attım. Seni takip edenlerle beraber sonunuz ateşler içinde küle dönecek. Çok feci bir sona geldin.” Ezekiel 28:12–19
Talmud ve Midrash’ta; Şeytanların efendisi Samael cennette bulunan güçlü bir melekdir. Şeytan dünyaya Havva ile birlikte inmiştir.
Kanatları vardır ve göksel varlıklar gibi havada uçar. Kılık değiştirebilir. Hayvan ya da insan gibi görünebilir. Biri dünyevi biri de gökyüzü ile ilişkili iki temel görünüme sahiptir.
Tüm kötülüklerin enkarnasyonudur, yaptıkları ile insanı yok etmeyi amaçlamaktadır. Eski Ahit’te şeytanla ilgili bilgiler oldukça sınırlıdır. Ve şeytan, kötülüklerin temelini oluşturmaz.
Kimi kısımlarda şeytan Tanrı olarak ifade edilir. Kimi kısımlarda ise yarı tanrı ya da melek olarak anılır. Eski Ahit’in bir bölümünde de şeytan Tanrı’nın oğlu olarak bahsedilmektedir. Ve Davut’u kışkırtandır.
ESKİ AHİT’TE ŞEYTANIN ADLARI
Lucifer (Işık), Lilith, Baalzebub-Beelzebub (Semavi Evin Sahibi), Satan (Şeytan), Serpent (Yılan), Leviathan (Sarmal), Anointed Cherub (Kutsal Melek) olarak geçer.
YENİ AHİT’TE ŞEYTAN
Eski Ahit’e nazaran şeytan hakkında bilgiler Yeni Ahit’te daha fazla bulunmaktadır. Yeni Ahit’te şeytanın sorun çıkaran, düşman olmasının yanı sıra özgüveni yüksek, güçlü ve kötülük ilkesidir. Yeni Ahit’in ilk sayfalarında şeytan yılan olarak karşımıza çıkar.
Yeni Ahit’e göre şeytan Allah’ın ve insanların düşmanıdır. En önemli özelliği insanları kandırarak yoldan çıkarmasıdır.
Hıristiyan teolojisi bakımından Tanrı şeytanı başlangıçta kötü olarak yaratmamıştır. Şeytanın içinde barındırdığı kötülük, kendi asi tavrından kaynaklanmaktadır.
Tanrı şeytanın aslında itaatkâr olmasını istemiştir. Ve şeytan bunun için yaratılmıştır. Ancak şeytan, sahip olduğu özgür iradesini dilediği şekilde kullanma isteğinden boyun eğmeyen bir melek olmuştur. Yaratılışı bakımından mükemmel bir varlık olan şeytanın belki de en önemli özelliği özgür iradesi ve itaat etmeyen tarafıdır. Dolayısıyla şeytanın verdiği karar seçme özgürlüğünden gelir.
YENİ AHİT’TE ŞEYTANIN ADLARI
Prince Of Demons (Cinlerin Prensi), Prince Of This World (Bu Dünyanın Prensi), Prince Of The Powers Of The Air (Hava Güçlerinin Prensi), The God Of This World (Bu Dünyanın Tanrısı), Deceiver Of The Whole World (Bütün Dünyanın Aldatıcısı), Father Of Lies And Liar (Yalanların Babası ve Yalancı), Tempter (Baştan Çıkarıcı), Devil (Şeytan), Satan (Şeytan), Old Serpent (Yaşlı Yılan), Dragon, Adversary (Düşman), Accuser (Suçlayan Kimse), Enemy (Düşman), Evil One (Aşağılık), Belial (Değersiz), Strong Man (Güçlü Adam), Angel Of The Bottomless Pit (Dipsiz Kuyunun Meleği), Son Of The Morning (Sabahın Oğlu), Age (Çağ) olarak ifade edilir.
KURÂN’I KERİM’DE ŞEYTAN
“Aynı şekilde insan ve cin şeytanlarını, her peygambere düşman yaptık. Bunlar inananları aldatmak için yaldızlı sözler fısıldar, telkinlerde bulunurlar. Eğer Rabbin isteseydi onlar bunu yapamazlardı. Bu durumda ey Peygamber! O inkârcıları yalan ve iftiralarıyla baş başa bırak.” En’am suresi, Sure 6/Ayet 112
Kuran’ı Kerim’de şeytan insan ve cin şeytanları olmak üzere iki kısıma ayrılmaktadır. Kur’ân-ı Kerim’de şeytanın ateşten yaratıldığı bahsedilir. Ancak fiziksel özelliklerinden bahsedilmez.
Kur’ân-ı Kerîm’de şeytan kelimesi seksen sekiz yerde geçer, on bir yerde de iblîs kelimesi yer almaktadır. “Hadis”lerde Hz. Muhammed’e göre “cin” ve “şeytan”lar; kedi, yılan, fare gibi çeşitli kılıklara girebilirler.
Eski Ahit’te ki bir çok mit İslam’ın içerisinde barındırmaktadır. Şeytanın karakter özellikleri; kibirli, isyankâr, yalancı, inatçı, vesveseci, sinsi, kibirli, arabozucu, lânetlenmiş, nankör, aldatandır.
KURÂN’I KERİM’DE ŞEYTANIN ADLARI
Şeytan, İblis, Garûr, Hannâs, Kâfir, Merîd-Mârid, Fâtin, Mez’ûm, Medhûr, Mel’ûn, Hazûl, Âduvv, Mudil, Ğavvâs olarak geçer.
Dünya dillerinde şeytan kavramı
Dünya dillerinde şeytan ‘‘Abaddon, Adramelech, Ahpuch, Ahriman, Amon, Aроllyon, Asmodeus, Astaroth, Azazel, Baalberith, Balaam, Baphomet, Bast, Beelzebub, Behemoth, Beherith, Bile, Chemosh, Cimeries, Coyote, Dagon, Damballa, Demogorgon, Diabolus, Dracula, Emma-O, Euronymous, Fenriz, Gorge, Haborym, Hecate, Ishtar, Kali, Lilith, Lucifer, Loki, Mammon, Mania, Mantus, Marduk, Mastema, Meiek Taus, Mephistopheles, Metztli, Mictian, Midgard, Milcom, Moloch, Mormo, Naamah, Nergal, Nihasa, Nijа, O-Yama, Pan, Pluto, Proserpine, Pwcca, Rimmon, Sabazios, Saitan, Sammael, Samnu, Sedit, Sekhmet, Set, Shaitan, Shiva, Supay, T’an-Mo, Tchort, Tezcatlipoca, Thamuz, Thoth, Tunrida, Typhon, Yaotzin, Yen-LoWang (wk)’’ kelimeleriyle ifade edilir.
Kaynaklar
Dursun, Turan, Kutsal Kitapların Kaynakları 3, Analiz Basım Yayın, İstanbul 1995
Yıldız, Hüseyin, Eski Uygur Türklerinde Şeytan Kavramı, Milli Folklor Dergisi 2013
İnternet Kaynakları
