Süs balığı yetiştiriciliğini gözden kaçırıyor muyuz?
Süs balıkçılığı, gıda olarak tüketilmek üzere yetiştirilmiş balıkların dışında, kendi büyüklüğü ile önemli bir iş kolu olup, özellikle deniz süs balıkları yetiştiriciliği yaklaşık 5 Milyar dolarlık bir hacme sahiptir. Su bitkilerini işin içine baktığınızda ise bu hacim düşündüğünüzden daha fazlasına tekabul ediyor.
Genellikle beslenme ve protein ihtiyacının karşılanmasına odaklandığımız su ürünleri sektöründe, süs balıkçılığı için yetiştiricilik göreceli olarak çok fazla ilgi görmeyen fakat bunun aksine çok önemli bir iş kolu. Burası akvaryum balıkları, su bitkileri, mercanlar ve akvaryumda yetiştirmeye uygun olan yumuşakçaların yetiştirilmesini kapsayan ve çevre koşullarından çok az etkilenerek yaklaşık 70 yıldır sessizce ilerleyen bir iş kolu.
Süs balıkçılığı, en az deniz balıklarının yetiştiriciliği kadar önemli. Çünkü yaklaşık 1000 tatlı su balığı akvaryumlarda beslenebiliyor bunlar ticari mal olarak değerlendiriliyor. Bu balıkların %90'ının yetiştiricilikten geldiğini söylemek yanlış olmaz.
Bu balıkların üretim kaynaklarına baktığımızda, tıpkı tüketilebilir bir su ürünü olan karides gibi Avrupa’nın jeolojik konumuna göre Uzakdoğu ülkeleri olan Çin, Singapur, Endonezya ve Hindistan’ın başı çektiğini görüyoruz.. Ancak coğrafi konumu nedeniyle akvaryum balıkları, Afrika ve Güney Amerika’dan (özellikle Piranha gibi türler) avcılık ve su ürünleri yetiştiriciliği yoluyla tüm dünyaya tedarik edilmektedir.
Çiftliklerde yapılan yetiştiricilik pazarı da göreceli olarak yeni bir metod sayılabilecek olan “doku kültürü” ürünleriyle büyüyor. Sektör, bazı tatlı su türlerinin yanı sıra birçok farklı özelliğe sahip balıkları da üretiyor.
Deniz süs balıkları yetiştiriciliği, tatlı su türlerine göre nispeten az sayıda çiftlikte ve yaklaşık 100 kadar farklı türü kapsamakta.. Endonezya gibi Güney Asya ülkelerinden ve Filipinler, Fiji, Vanuatu gibi bazı Pasifik ada ülkelerinden yakalanan 1.800'ün üzerinde de yabani tür bulunuyor. Bu sayıyı, okyanuslardan uzaklarda yetiştirilen yaklaşık 150 mercan türü takip ederken, yabani türlerin sayısı da artıyor. Akvaryumlarda bakımı giderek daha popüler hale gelen yakalanan yumuşakçaların sayısı ise 700 kadar, ancak çok azı kontrollü koşullar altında kültüre alınmakta ve üretimleri gerçekleştirilmekte.
Akvaryumda balık yetiştirmek söz konusu olduğunda önümüze pek çok seçenek çıkar ve bu balıkların seçimi biraz da bütçeye, imkanlara, su bulunabilirliğine ve talebe göre değilir. Tuzlu su ve tatlı sularda yaşayan onlarca farklı balık türü olmakla birlikte, bunların içinden bazıları diğerlerinin arasından sıyrılarak öne çıkar ve akvaryumlar tutulmak üzere yaygın şekilde yetiştirilir.
Süs balığı yetiştiriciliği kuluçkahanede başlar ve orada biter.
Tüketilebilir su ürünleri yetiştiriciliği hakkında konuştuğumuzda, politika ve süreç yönetimleri tesisten tesise yada hedeflenen amaca yönelik değişiklik gösterebilmekle birlikte; tesisler genellikle kuluçkahane, yetiştirme, yetiştirme, kafesler/göletler ve işleme bölümlerinden oluşur. Süs balığı yetiştiriciliğinde ise tüm süreç, balıkların yumurtalarının döllendirildiği kuluçkahanede başlar ve biter. Bu nitelik, süs su ürünleri yetiştiriciliğinin daha az sermaye ve işletme gideri ile karakterize edildiği ve büyük ölçekli mali kayıp riskinin daha az olduğu anlamına gelir.
Süs balığı yetiştiriciliğinde kullanılan yemin maliyeti de tüketim balığı yetiştiriciliğine göre daha azdır. Tüketimlik balık yetiştiriciliğinde de yem çok büyük bir maliyet kalemi olarak hep hesap edilir. Bugün herhangi bir akvaryumda gördüğünüz birçok balık, ortalama 6 ay içerisinde 2–5 cm büyüklüğe ulaşarak rahatlıkla satılabilmektedir.
Tatlı su süs balığı türlerine göre 10 kata kadar daha fazla kazanç.
Süs balığı yetiştiriciliğinin, genel su ürünleri yetiştiriciliği içinde kazanç bakımından oldukça önemli ve dikkate değer bir yerde olduğundan bahsetmiştim. Bu kategori içinde de bazı sıralamalar yapmamız mümkün.
Tatlı suda yaşayan süs balıklarının yetiştiriciliği göreceli olarak daha kolay ve basit bir başlangıç kitiyle sağlanabiliyor., Tuzlu su türlerinin yetiştiriciliğine başlamak içinse kitleriniz daha farklı ve tatlı suya göre karmaşık kaçıyor, dolayısıyla sermayesi de tatlı suya göre daha yüksek. Ayrıa teknik uzmanlık bilgisi ile deneyim ve beceri konusunda da biraz daha birikim gerektiriyor. Bunlara bağlı olarak tuzlu su akvaryumlarının kurulum, bakım ve işletmelerinden elde edilen kazanç da daha fazla oluyor, kaldı ki bunların içindeki balıkların fiyatları da tatlı su türlerine göre daha yüksekte kalıyor.
Akvaryum balığı yetiştiriciliği işine girmeyi mi düşünüyorsunuz?
Tekniğine ve yapılış metoduna baktığımızda akvaryum balıklarının yetiştiriciliği, tüketimlik olanlara göre daha az meşakkatli, keyifli ve kazanca dönüşmesi daha kısa süren bir iş. Burada akvaryum balığı yetiştiriciliği yapmak isteyenler için işin arka planından ve dikkate alınması gereken önemli noktalardan bahsetmek istiyorum.
- Bu hayatınız boyunca yapmayı isteyeceğiniz her meslek için geçerli olmakla birlikte, tabii ki akvaryum balığı yetiştiriciliği için de geçerli; bu işi sevebilecek misiniz ve kendinizi bu konuda yetenekli görüyor musunuz? Pek ço insan bu işe başlarken genellikle işin arkaplanını görmezden geliyor ve balıkların canlı, renkli ve çoğunlukla da eğlenceli dünyasına aldanıp gidiyor. Eğer akvaryum balığı yetiştiriciliği konusunda yeniyseniz ve teknik bir bilgiye sahip değilseniz yapmanız gereken ilk şey, konu hakkında bilgi sahibi olan ve tercihen bu alanda lisans derecesi almış kişilerden oluşan güvenilir bir ekip kurmak olmalı.
- Şimdi en önemli konu hakkında konuşalım: Para. Bu işi açmak ve geliştirmek için dünyanın neresinde olursanız olun paraya ihtiyacınız olacak. Biz bize ve samimi bir şekildeyiz diye sormaktan imtina etmiyorum: yeteri kadar sermayeniz var mı? Her ne kadar küçük küçük başlayacak olsanız da, oranın giderleri, vergileri ve beklenmedik masrafları olacak. Suyun altı da suyun üstü kadar dalgalı, ve siz her ikisinde birden dik durmayı başaracaksınız.
- Balıkçılığın hangi şeklini yapıyorsanız yapın, suyla çalışıyorsunuz ve tesisinize aldığınız suyun kalitesinin oldukça iyi olması gerekiyor. Akvaryum balıkçılığını açık denizdeki balıkçılıktan ayıran belki de en önemli özellik bu, şartlarınız daha kontrollü gibi görünse de, hastalıklara, salgınlara yada şartlardaki ani değişimlere karşı direnciniz diğerlerine göre biraz daha riskli konumda. Bu nedenle su başta olmak üzere tesisi ilgilendiren tüm şartları mümkün olduğu her an kontrol altında tutmalı ve gerekli reaksiyonları alacak şekilde gerekli düzenlemeleri yapmalısınız.
- Akvaryum balıkçılığı, tek kişi ile sürdürülebilecek bir iş değil. Bu nedenle bir ekip kurmanız gerekli olacak. Fakat bunu nasıl yapmalısınız; vasıflı kişilerden oluşan profesyonel bir ekip mi kuracaksınız yoksa sıradan bir işletme olmayı tercih edip vasıfsız personelle mi çalışacaksınız? Bir yandan yetiştiricilik yapacaksınız, bir yandan işletmeyi sürdüreceksiniz, finanstan ve tedarikten bahsetmiyorum bile. COVID 19’un dünyadaki tedarik zincirini nasıl aksattığını düşünsenize, yurtdışından bir yerlerden tedarik ettiğiniz balıklar yada diğer akvaryum canlılarının devamlı olarak gelmesini nasıl sağlarsınız?
- Dünyanın neresinde olursanız olun, doğal afetler her zaman bizimle birlikte ve ne zaman nerede bir deprem olacağından, sel vuracağından yada fırtına kopacağından pek emin olamıyoruz artık. Sigorta kimileri için güvenli bir dost olarak görünse de, karşılaşabileceğiniz doğal afetlere karşı dayanıklılığınızı korumak için bazı fonlar oluşturmanız gerekli olacak.
Her ne kadar aksiliklerden ve bazen de tatsız şeylerden bahsetmiş olsak da, akvaryum balığı yetiştiriciliği eğlenceli, canlı, renkli ve bir o kadar da heyecanlı bir iş. İşi yaparken bazı olumsuzluklarla karşılaşabilirsiniz fakat bu etkilerden kurtulmak ve toparlanmak akvaryum balığı yetiştiriciliğinde çok da uzun sürmüyor.
Bu alanı yalnızca bir su ürünleri yetiştiriciliği alanı olarak görmek pek doğru olmaz, akvaryum balığı yetiştiriciliği hala keşfedilmeyi bekleyen pek çok şeyiyle önemli fırsatları barındırıyor.
