Köpekler Neden Dışkı Yer? Kaprofaji Hakkında Bilinmesi Gerekenler!

Bazı köpeklerin, özellikle de yavru olanların, dışkı yediği görülmemiş bir şey değildir. Bize oldukça garip gelen bu davranışa bilimde Kaprofaji (caprofaghia) adı verilir. Aslında çeşitli bilim araştırmaları, köpeklerin bu davranışının normal olduğunu iddia eder.

California Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi’nde Fizyoloji ve Hücre Biyolojisi üzerine çalışmalar yapan Prof. Benjamin L. Hart, 2011’de hayvanların parazit ve patojenlere karşı davranışsal tepkileri üzerine yaptığı bir çalışmada;

• Köpeklerin, yaklaşık %16’sının ciddi derecede dışkı tükettiği, yani sahipleri tarafından en az 5 kere dışkısını yerken yakalandığı,
• Çalışmadaki köpeklerin %24’ünün (Dört köpekten birinin) en az bir kere dışkısını yediği görülmüştür.

Hart, bu çalışmasında ayrıca: “Çalışmanın sonucu gösteriyor ki, taze dışkının tüketimi köpeklerin ata ırkının, doğadaki yaşamda sürünün diğer üyelerini parazitten korumak için sahip oldukları bir içgüdüdür.” söyleminde bulunmuş. Basite çevirecek olursak: Aslında taze dışkı yemek köpeklerin sonradan edindiği bir davranış değil, onların doğasında var. Bize dışarıdan bakınca her ne kadar garip gelse de, onlar için bu oldukça normal bir davranış.

Kökenleri leş yiyicilere dayanan köpekler, yerde ne bulursa yiyebilir. Bu sebeple damak zevkleri oldukça çeşitli ve ilginçtir (!).

Kaprofaji’yi incelemeye başlamadan önce en temel sorumuz şu olmalı: “ Köpekler neden böyle bir şeyi yaparlar ki? Yani dışkı gibi pis bir şeyi yemenin, mantığı nedir? Bunun cevabını ilk olarak onların tarihteki yerleri üzerinden aramakta fayda var.

Köpeklerin Dışkılarını Yemesinin İçgüdüsel Temeli

Köpeklerin, eski tarihlerde, doğa şartlarında yaşayan bir hayvanken, av konumuna düşmemek tek amacıydı. Dolayısıyla, avcılardan korunması ve onlara hiçbir iz bırakmaması çok önemliydi.

Bir anne ve yavruları üzerinden bunu örnekleyelim:

Sürekli zor şartlarda yaşamanın yorgunluğu ile boğuşan aile, zar zor da olsa küçük çaplı bir yemek bulmayı başarır. Tabii ki yemekten en az payı anne alır ve çocukları kalan “büyük” payı bölüşür. Tabii ki her zamanki gibi aile üyelerindeki kimse doymamıştır. Yollarına gözlerini dört açarak devam etmektedirler. Anne önde, yavrularını arkasına almış, karşısına ne çıkarsa çıksın çocuklarını korumaya ant içmiştir. Bu özgüven, onun yürüyüşüne bile yansır.

Şu anlık çevre sessiz ve sakindir, ancak yine de anne tedbiri elden bırakmamakta kararlıdır. Bu sırada annenin burnuna tanıdık bir koku çalınır. O kadar tanıdıktır ki; gözleri görmese, kulakları duymasa ve sadece burnunu kullanabilse onun resmini bile çizebilir. Evet, bu koku yavrularından bir tanesinin dışkısından geliyordu. Hemen bir şeyler yapmalıydı, yoksa avcılar bu kokuyu alarak onları fark edebilirdi. Bu koku, buradan kaybolmalıydı. Peki ne yapmalıydı? Tabii ki yemeliydi, böylece koku oradan kalkacak ve tehlikeden de uzak durmuş olacaklardı. Hayatta kalmanın tek yolu, avcıların gözünden, burnundan ve kulaklarından ırak kalmaktı…

Bu minik hikayeden de anlaşılabileceği üzere, aslında dışkı, avcılar için büyük bir izdir. Öyle ki sırf o koku aracılığıyla, avını bulabilirler.

Bu sebeple, köpeklerin dışkılarını yeme içgüdüsü temelde buradan, iz bırakmama içgüdüsünden, gelmektedir.

Köpekler Neden Dışkı Yer?

Peki, gelelim temel kritik sorumuza: Köpekler Neden Dışkı Yer? Bu soruyu psikolojik ve beslenme olmak üzere iki bölüme ayırarak cevaplandıracağız.

Hart’ın yaklaşık 3,000 köpek üzerinde yapmış olduğu çalışma, kaprofajinin birden fazla köpeğin yaşadığı evlerde daha yaygın olarak görüldüğünü gösteriyor. Tek köpeğin yaşadığı evlerdeki köpeklerin sadece %20’sinde bu davranış görülürken, birden fazla köpeğin yaşadığı evlerdeki köpeklerin dışkı yeme oranı %33’e kadar yükselebiliyor.

Kaprofaji’nin, genellikle yemeği adeta şiddet uygularcasına bir hırsla yiyen köpeklerde görüldüğü de Hart’ın çalışmasında ortaya çıkan ayrı bir bulgu.

Dışkı yiyen köpeklerin %85’e yakını kendi dışkısını yemeyi tercih etmiyor. Başka köpeklerin dışkısını tüketmeyi tercih ediyor. (Gurmesi de çok anlayacağınız!).

Kaprofaji’nin Psikolojik Sebepleri

İzolasyon (Yalnızlık): Köpekler, yalnız bırakılmaya uygun hayvanlar değildir. Sahiplerine, ailelerine çok bağlıdırlar ve onlardan bir an olsun uzak kaldıkları takdirde, psikolojik açıdan yıkılmış hissederler.

Sıkıntı, Stres veya Anksiyete: Köpekler, anksiyete geçirirken veya stres halindeyken bu hallerini çeşitli dışavurumlarla gösterebilir. Sıkılınca da öyle. Tıpkı biz insanlar gibi. Bizde de stres halinde olup olmadığımız tırnak yemek, saçlarımızla oynamak gibi davranışlar aracılığıyla anlaşılabiliyor. Köpeklerde de dışkı yeme, bu davranışlardan bir tanesidir. Mesela köpek, sahibiyle birlikte komut çalışırken sahibi ona karşı çok katı ve baskıcı bir tutum sergiliyorsa, bu onun sürekli olarak stres altında hissetmesine sebep olur.

İlgi ve Sevgi Açlığı: Sevdiği insanlar tarafından sevilmeyi ve ilgi görmeyi ister. Bu istediği ilgiyi alamadığı zamanlarda, dikkati kendi yönüne çekmek için dışkı yiyebilir. Eğer bunu gördüğünüzde aşırı bir tepki verirseniz, onun bunu tekrar yapmasına sebep olursunuz. Çünkü amacı zaten sizin dikkatinizi kendi üzerine çekmek. Bu sebeple gördüğünüzde aşırı bir tepki vermekten kaçının.

Küçük Alanda (Evde) Yaşama Alışkanlığı ve Hareketsizlik: Evde ağırlıklı olarak zaman geçiren, yani küçük ve kalabalık olmayan alanlara alışık olan bir köpek, dışarıya kalabalık bir ortama girince adapte olmakta zorlanır. Bunu da dışkı yiyerek gösterebilir. Ayrıca gün içinde hareket etmeyen köpeklerde de kaprofajiye rastlamak mümkün.

Kaprofaji’nin Tıbbi Sebepleri

• Parazit tedavinin yapılmaması ve enfeksiyon oluşumu,
• Diyabet,
• Tiroid hastalığı,
• Cushing sendromu,
• Beslenme yetersizliği,
• Vücudunun yeterli enzim salgılamaması,
• Kullandığı ilaçlar,
• Demans başta olmak üzere çeşitli olası nörolojik (beyinsel) problemler,
• Sindirim sisteminde yaşanabilecek olası sorunlar başlıca sebepler olarak gösterilebilir.

Kaprofaji’nin direkt olarak bu sebepler (anksiyete, stres ve davranışsal problemler) yoluyla oluştuğu konusunda ayrışmalar mevcut. Hart’a göre kaprofajinin direkt olarak bu sebepler ile arasında bir ilişki tespit edilmemiştir. Ancak Brook Boze’un 2010’da yapmış olduğu bir çalışma bunun tam tersini iddia ediyordu.

Bu çalışma ayrıca, dışkı yiyen köpeklerin ağırlıklı olarak kısırlaştırılmış erkek köpekler olduğu iddiası ile Hart ve arkadaşlarının yaptığı çalışmadan ayrılıyor.

Bu iki çalışma üzerinden farklılıkları konuşmamız mümkün ancak genel anlamda bir yargıda bulunacak olursak şu doğru olacaktır:

Davranışsal ve psikolojik etmenler, kaprofajiyi tetikleyebilir ancak direkt olarak bunu kanıtlayacak bir bulgu bulunamamıştır. Köpeğin yaşı ve diyetinin de kaprofaji üzerindeki etkisi de varlığı söz konusu olsa da, henüz kanıt sunulamamıştır. Köpekler sosyal canlılardır, bir köpek başka bir köpeğin dışkı yediğini görüp, ondan etkilenerek kendisi yemiş olabilir. Ya da kimi köpeklerin davranışsal aksiyonlarını sıkıntıları belirleyebilir. Bu sebeple dışkı yemekte onların sıkıntılarının bir dışavurumu olabilir. Her köpek için kaprofajinin ayrı bir çıkış noktası olabilir. Bu sebeple, tüm ihtimalleri göz önünde bulundurmakta fayda var.

Köpeklerin Dışkı Yemesi (Kaprofaji) Nasıl Engellenir?

Buraya kadar köpeklerin dışkı yemesinin gayet normal bir şey olduğunu çok kez dile getirdik. Ancak burada köpek sahipleri ve köpek severler olarak dikkat etmemiz gereken noktalar var. Çünkü yazıdan da anlayacağınız üzere bu davranış göründüğü kadar masum değil.

Köpeğinizin dışkı yediğini gördüğünüzde aşırı tepki vermemeye özen gösterin ve dışkıyı bir an önce oradan kaldırın. Yok edin. Sonrasında dostunuzla veteriner hekiminize doğru hızlıca yol alın. Kesinlikle bu konuyu işin uzmanına sormak en doğru yöntemdir.

Veterineriniz, köpeğinizin bu davranışı gerçekleştirme sebebini teşhis ederek, onun için en uygun tedavi yöntemini uygulayacaktır. Eğer beslenme düzeniyle alakalıysa, ya da stres kaynaklı ise tedavi yöntemi de değişiyor.

Peki veterinere götürme durumunuzun olmadığı takdirde sizin alabileceğiniz çeşitli aksiyonlar yok mu? Tabii ki var!

1. Vitamin desteği; Çok uzun zamandır geçerli olan bir teori, köpeklerin dışkı yeme sebebini beslenme programlarında bulunan bir eksikliğe bağlar. Bu sebeple köpekler için özel üretilen vitaminler iyi bir seçim olabilir. Özellikle B vitamini eksikliği, dışkı yiyen köpeklerde yaygın olarak görülür.
2. Enzim takviyesi; Günümüz şartlarında yaşayan bir köpeğin, ataları ile beslenme düzeni açısından ayrılır. Çünkü günümüzün köpekleri, karbonhidrat bakımından daha güçlü ancak et (protein) ve yağ bakımından daha zayıf bir beslenme düzenine sahiptir. Bu da enzim üretimini engelleyen bir faktördür. Yeterli enzim salgılanmamasının, kaprofajiyi tetikleyen tıbbi unsurlardan biri olduğundan yukarıda bahsetmiştik. Bu sebeple enzim takviyesi de başarılı bir çözüm getirebilir.
3. Köpeğinizin yaşam alanını mümkün olduğunca temiz tutmak. Daha açık söylemek gerekirse; yaşam alanını dışkıdan uzak tutmak.
4. Yürüyüşler sırasında dostunuzun dışkısı ile minimum etkileşimde olmasına özen göstermek. Köpek gezdirme, bu durumda kritik bir önem taşıyor. Dostunuzun, yürüyüşün kaptanının siz (sahibi) olduğunu bilmesi gerekiyor. Köpek gezdirme konusunda oldukça faydalı bir içerik hazırladık, hoşunuza gidebilir.
5. Pratik. Evet pratik te burada devreye giriyor. Özellikle “Bırak” ve “Gel” komutlarını tekrar etmenizde fayda var.

Yazımız, bu kadardı. Kaprofaji konusunda özellikle köpek sahibi okurlarımızı bilinçlendirmeyi amaçlamıştık. İşinize yaradıysa ne mutlu bize!

Dostunuzda bu davranışa hiç rastlamamanızı umuyoruz, ancak olur da yaşanırsa, bilinçli ve sakin bir şekilde tedbirinizi alacağınızdan hiç şüphemiz yok. Dostlukla ve sağlıkla kalın!

KAYNAKLAR:

Hart, B. L., Hart, L.A., Thigpen, A. P., Tran, A. & Bain, M. J. (2018). “The paradox of canine conspecific coprophagy.” Veterinary Medicine and Science https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/vms3.92

Boze, B. G. V. (2010). “Correlates of Coprophagy in the Domestic Dog (Canis familiaris) as Assessed by Owner Report” Journal of Applied Companion Animal Behavior Vol.4 №1

https://www.associationofanimalbehaviorprofessionals.com/journal

Hart, B.L (2011). “ Behavioural defences in animals against pathogens and parasites: parallels with the pillars of medicine in humans” https://royalsocietypublishing.org/doi/full/10.1098/rstb.2011.0092