Sezgisel Kullanılabilirlik Metodu

Published in

Doğuş Technology

3 min readSep 1, 2021

Heuristic Usability Evaluation

Dijital evrende arayüz tasarımı yapan, geliştiren, yeni fikirleri ve stratejileri kurgulayan, her alandan insanın hayatını kurtaracak pratik bir yol haritası, bundan uzun yıllar önce oluşturulmuş olabilir mi? Cevap kocaman bir EVET.

Jacob Nielsen ve Rolf Molich’ in 1990 yılında geliştirdikleri ve günümüzde hala geçerliğini koruyan Sezgisel Kullanılabilirlik Metodu(Heuristic Usability Evaluation) tasarladığımız ara yüzlerin kullanılabilirliğini hızlı bir şekilde test etmemizi sağlıyor. ‘’İnsan ve Bilgisayar Etkileşiminin Geliştirilmesi’’ başlıklı makaleleri ile öne sürdükleri 10 maddelik kural seti, kullanıcı deneyimi için yapı taşı oldu. Nielsen ve Molich, dijital arayüzlerin oldukça kolay ve hızlı bir şekilde teste tabi tutulabilmesini, sorgulanabilmesini ve sorun tanımlamalarının yapılabilmesini hedeflediler. Sezgisel Kullanılabilirlik Metodu ile ürün fikirlerinizin, kullanıcı dostu arayüzlere evrilmesini sağlayabilirsiniz.

Hangi Aşamalarda Kullanabiliriz?

10 temel prensibi barındıran bu metot, bize son kullanıcımızın veya personalarımızın gözünden bakma fırsatı verecektir. Bu sayede Minimum Viable Product (MVP) ya da sadece el eskizleri veya basit prototip aşamalarında olan ürünlerimizi dahi oldukça maliyetsiz bir şekilde test ederek, iyileştirmelerimizi yapabiliriz.

Tasarım yaparken en sık yaşanan problemlerden biri, uzun süre ilgilendiğimiz şeylere karşı gelişen körleşmedir. Bu aşamada durmadan kendimizi sorgulamalı ve mümkünse dışarıdan üçüncü bir gözden yorum almayı denemeliyiz. Sezgisel Kullanılabilirlik Metodu da bizim için üçüncü bir göz olabilir.

Sezgisel Kullanılabilirlik Metodu’nu uygulayabileceğimiz bir diğer yer ise, mevcutta çalışan uygulamalar için uzman görüşü verilmesi veya User Experience(UX) incelemesi yapılmasıdır. Sezgisel Kullanılabilirlik Metodu, tasarımları teste tabi tutarak hataları keşfetmek için geliştirilmiş bir yöntemdir ve tasarımcıya çok yönlü bir bakış açısı sunar. Bu sebeple bu dokümana dayandırarak yaptığımız analizler oldukça işlevsel ve kullanılabilirlik adına aydınlatıcı olacaktır. Ancak burada akılda tutulması gereken; bu çalışmanın sezgisel ve informal olduğudur. Bu sebeple uzman görüşü verirken, yalnızca bu yöntemin kullanılması, var olan tasarımın mevcut verileri, rakipleri, müşterinin iç görü ve talepleri, gelişen teknoloji ve trendlerden bahsetmeden tek başına yeterli bir çıktı oluşturmayacaktır.

‘’A User interface is a joke. If you have to explain it, it’s not that good. ‘’ **Martin LeBlanc**

Gerçekten Bu Kadar Kolay mı?

Peki Heuristic Usability Evaluation, kullanmayı tercih ettiğim çevirisiyle Sezgisel Kullanılabilirlik Metodu, nasıl içselleştirilip verimli kullanılabilir? Bize kullanıcıların gözünden bakmamızı sağlayan soruları soran ve cevaplarını veren 10 altın kuralımız var ama biz bunları kendi prototipimizi ya da var olan bir arayüzü incelerken nasıl anlamlı bir şekilde kullanabiliriz? Bunun cevabı, tasarımcıların en iyi bildiği yerden geliyor: örneklere bakmak! Bu metodu içselleştirmenin en iyi yolu, iyi ve kötü arayüz örneklerini durmadan ve bıkmadan incelemek, böylece eleştirel bir tasarımcı gözü geliştirmektir. 11. kural olarak listeye bu da eklenebilir.

Sezgisel Kullanılabilirlik Metodu da sorgulanmalı mıdır? Kesinlikle! Kullanıcı alışkanlıkları ve ihtiyaçları günden güne değişirken, kullandığımız mecralara ve platformlara sürekli bir yenisi eklenirken, tabi ki bu metot içerisinde de bazı kuralların dışarıda kaldığını veya yeni maddelere ihtiyaç duyulduğunu yer yer görmek mümkündür. Ama yine de kullanılabilirlik söz konusu olduğunda, hala 30 yıl önce tasarlanmış bu yöntem oldukça iyi sonuçlar vermeye devam ediyor.