Açık Veri (Open Data) Hakkında Her Şey
Dijitalleşmenin etkisiyle ihtiyaçlarımızı internet yoluyla gidermeye başladık. Alışverişlerimizi, ödemelerimizi ve bunlar gibi işlerimizin çoğunu dijital araçlar sayesinde gideriyoruz. Dijitalleşmenin bu kadar yaygın olması büyük bir veri yığınını oluşturmaktadır. Günümüz dünyasında verinin kıymeti hala tam olarak anlaşılmamıştır. İnternet dünyası tahmin edemeyeceğimiz kadar veriyle doludur. Pek çok veriye arama motorları sayesinde ulaşabiliyoruz. Fakat arama motorlarıyla gördüğümüz veri, toplamın sadece ufak bir kısmını oluşturuyor. Kalan kısım büyük verilerle ve kimi zaman erişmek için çeşitli teknolojilere ihtiyaç duyulan veriyle dolu. E-Ticaret 101 Akademi olarak bizde bu yazımızda Açık veri konusunu detaylı olarak ele alacağız. Keyifli okumalar dilerim.
Açık Veri Nedir?
Açık veri, bazı verilerin telif hakkı, patent ve diğer kısıtlamalar olmaksızın isteyen herkesin kullanabilmesi için serbestçe erişilebilir olması gerektiği fikridir. Özetle açık veri herkesin ücretsiz olarak, hukuki, finansal ve teknolojik engel olmadan kullandığı ve dağıtabildiği veriye denir. Verilerin sadece erişilebilir olması yeterli değildir. Örneğin Twitter akışlarına herkes erişebilir ancak belirli bir lisans ücreti ödemeden yeniden kullanılamaz veya dağıtamaz. Bir verinin “açık veri” olması için mutlaka ücretsiz ve kolay erişilir olması gerekir. İkinci önemli nokta ise “kolay kullanılabilir” olmasıdır. Yani veriyi alan bir kişi o verilere bakarak bir şey anlamıyorsa bu da “açık veri” kapsamına girmez.
Açık veride amaç devletlerin şeffaflığının ve katılımının sağlanmasıdır. Open data sayesinde devletler de hem ekonomik hem de sosyal anlamda verimliliklerini artırabilir. Veri herkese açık ve özgürce kullanılabilir olduğunda vatandaşların da farkındalığı artar. Elbette ki açık veri üretiminin başlıca gerekliliği dijital formatlarda, yani makinece okunur olmasıdır (CSV, XLS, JSON, XML formatları). Lisanslı, sürekli yenilenen, güvenli ve indeksli olmalıdır.
Açık verinin yayınlanması ve kullanılması dünyada yaygın olduğu gibi ülkemizde de devlet ve özel kuruluşlar da veri setleri yayınlamaya başlamıştır. Örneğin İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Açık Veri Portalı, 2020 yılında yayın hayatına başlamış ve belirli konular üzerine veriler hazırlayarak, kullanmak isteyenlere düzenli bir şekilde yayınlamaktadır. Her türlü bilgi open data olabilmektedir. Özellikle devlet ve kamu kurumlarının şeffaflaşmak adına paylaştıkları open data örneklerinden bazıları şöyledir; nüfus bilgileri, seçim sonuçları, ekonomi verileri, eğitim verileri, finans verileri örnek olarak verilebilmektedir.
Açık Veri Nasıl Ortaya Çıktı?
Robert King Merton’un 1940'lı yıllarda açık veri üzerine araştırmaları sonucu popüler hale gelmiştir. Yapılan bilimsel çalışmalar, verilerin insanlığın gelişmesi amacıyla şeffaf olarak paylaşılmasının önemini ortaya koymuştur. Bu fikrin yansıması günümüzde de elde edilen verilerin dijital ortamlar üzerinden paylaşılmasıyla gündeme gelmiştir. ABD eski başkanı Obama “Memorandum on Transparency and Open Government” isimli muhtırayı imzalayarak verilerin açık bir şekilde paylaşılmasını kendi ülkesi adına başlatmış oldu (21 Ocak 2009). Böylelikle ABD öncülüğünde diğer dünya ülkeleri de verilerini açıkça paylaşmaya başlamıştır.
Açık Verinin Faydaları Nelerdir?
- Açık verinin en önemli faydası şeffaflıktır. Örneğin bir belediye kendi çalışmalarıyla ilgili istatistikleri yayınlarsa bu veriler analiz edilebilir ve belediyenin çalışmaları değerlendirilebilir. Açık verinin kaynağı ne olursa olsun bilginin geldiği kuruma şeffaflık sağlayacaktır.
- Açık veri sayesinde birçok farklı kaynak üzerinden alınan verilerle çalışmak mümkündür. Birden fazla verinin yan yana konulmasıyla ortaya parlak inovatif fikirler çıkabilmektedir.
- Devletler open data sayesinde ekonomik ve sosyal anlamda verimliliklerini artırabilmektedir. Bunun için önce eldeki veriler üzerinde çalışmak ve mevcut iş zekâsını geliştirerek verimsiz noktaları bulmak gerekiyor.
- Toplum şeffaf ve erişilebilir bilgiden yararlandıkça sosyal refah iyileştirilebilir. Böylelikle open data, işbirliğini, katılımı ve sosyal yeniliği geliştirir.
- Açık veri, devletin yaptığı harcamalar, ekonomik göstergeler, sağlık gibi alanlarda ilgililerin daha çok bilgilenmesini sağlar.
- Açık veri, devletlerin daha adil politikalar izlemesi ve sorunların daha kolay algılanmasında yardımcı olur.
Özellikle şu an dünyanın içinde bulunduğu pandemi dönemi açık veriye mükemmel bir örnek olur. Covid-19 salgınının durumunu ancak open data ve açık verinin sağladığı bilgi ile anlayabilmekteyiz. Hastalığın gösterdiği belirtiler, farklı ilaçlara verdiği tepki, virüsün vücut üzerindeki seyri ve geliştirilmeye çalışan aşıların ne kadar efektif olduğu hükümetlerin ve kurumların yayınladığı, binlerce insandan alınan veriler ile elde edilebilmektedir. Covid-19 salgını boyunca ülkemiz ve diğer birçok ülkede verilerin açık ve doğru bir şekilde halka yansıtılmadığı gerekçesiyle tartışmalar yaşanmıştır.
Açık Veri Uygulama Örnekleri
- Citizen Budget Monitoring Online (şeffaflık): Kamu tarafından harcanan paranın takip edilebildiği portallerdir.
- Su kaynaklarının kullanımının vatandaş ile paylaşılması (su tasarrufunun arttığı görülmüştür).
- Hastanelerdeki hasta sayı ve durumlarının paylaşılması (hasta tedavi oranlarında artış gözlenmiştir).
- Parlamento faaliyetlerini içeren açık verilerin paylaşılması.
- Eğitim verilerinin paylaşılması (Okulların başarı seviyelerini yükseltmeye yönelik çabalarının arttığı ve somut olumlu sonuçlar alındığı görülmüştür).
- Canlı trafik bilgisinin paylaşılması.
- Gov. fr: Ülkedeki temel kazaların canlı veri olarak paylaşılması.
- Yürüyüş yapanlar için 2 nokta arasındaki ilgi çekici yerleri gösteren mobil uygulamaların verileri paylaşması.
- Hava durumu ve ilgili verilerden faydalanarak büyük binalarda enerji verimliliğini arttırıcı tavsiyeler üreten uygulamaların verileri paylaşması.
- UPS: Kargo araçlarının konum bilgisinin paylaşılması gibi örnekler verilebilmektedir.
Bu yazımızda son zamanların en çok tartışılan ve güncelliğini koruyan “açık veri” konusunu ele aldık. Sizde değerli yorumlarınızla yazımıza katkıda bulunabilirsiniz.
KAYNAKÇA: https://afyonluoglu.org/
Originally published at https://101akademi.com on July 7, 2021.
