EDUbox Ruimtelijk bewustzijn: handleiding voor de leerkracht
Leer hoe je als leerkracht of begeleider met de EDUbox Ruimtelijk bewustzijn aan de slag gaat in de les.
De handleiding van de EDUbox Ruimtelijk bewustzijn: Mijn keuzes voor een duurzame buurt is, net zoals de EDUbox zelf, een initiatief van VRT in samenwerking met het Departement Omgeving van de Vlaamse Overheid, De Ambrassade, Kind & Samenleving en de Vereniging Leraars Aardrijkskunde.
Inhoudsopgave van de handleiding:
- 1. Over EDUbox
- 2. Over de EDUbox Ruimtelijk bewustzijn
- 3. Aansluiting bij de eindtermen
- 4. Even praktisch
- 5. Tips en verloop
- 6. Woordenlijst
- 7. Meer weten?
1. Over EDUbox
EDUbox is het digitaal educatief media format van VRT.
Het laat jongeren uit het secundair onderwijs kennismaken met één bepaald maatschappelijk thema. EDUbox wil jongeren informeren en hen stimuleren om zelf aan de slag te gaan.
EDUbox is gemaakt voor gebruik in de klas, waar leerlingen het onderwerp zelfstandig in handen kunnen nemen. De leerlingen werken in groepjes met fiches in een gedrukte of digitale versie. Deze fiches bevatten stukjes theorie, video’s, interactieve oefeningen en opdrachten.
Om tegemoet te komen aan het toegenomen belang van afstandsonderwijs, ontwikkelen we van elke EDUbox ook een interactieve videoles die leerlingen individueel kunnen volgen.
Het EDUbox-format vereist niet dat je als leerkracht zelf diepgaand inzicht hebt in het onderwerp. De bedoeling is dat leerlingen zelf aan de slag kunnen met het materiaal. Je begeleidt en monitort als leerkracht het proces, je coacht waar nodig.
Voor de leerkrachten is de EDUbox een leermiddel dat je helpt bij het realiseren van eindtermen.
2. Over de EDUbox Ruimtelijk bewustzijn
Vlaanderen lijkt, op vlak van ruimtegebruik, soms wel een rommeltje. Overal waar je komt en overal waar je kijkt, word je geconfronteerd met sporen van bebouwing en bedrijvigheid. Met de EDUbox Ruimtelijk bewustzijn: Mijn keuzes voor een duurzame buurt willen we dieper ingaan op dit fenomeen.
Is er effectief te weinig ruimte in Vlaanderen? Hoe zijn we tot de huidige situatie gekomen? En welke acties hebben we nodig om het ruimtegebruik in Vlaanderen duurzaam te transformeren?
We gebruiken het Ruimterapport Vlaanderen 2021 van het Departement Omgeving van de Vlaamse overheid als basismateriaal voor deze EDUbox. Aan de hand van geactualiseerd cijfermateriaal proberen we in eerste instantie de huidige situatie te schetsen, om vervolgens met een duidelijk actieplan op de proppen te komen. De leerlingen verdiepen zich in zes principes die de transformatie naar een duurzaam ruimtegebruik richting moeten geven.
Hoewel ruimtegebruik een complex en vooral ook abstract thema is, trachten we het zo concreet mogelijk te maken aan de hand van binnen- en buitenlandse voorbeelden. Waar nodig verrijken we de inhoud met infografieken en kaarten. De leerlingen krijgen in het derde deel ook de kans om het aangeleerde in de praktijk om te zetten in een speciaal voor deze EDUbox ontwikkelde simulator. Hierin moeten ze zelf een buurt ontwerpen, waarbij ze enerzijds moeten ontharden en anderzijds voorzieningen voor extra gezinnen moeten creëren.
De EDUbox Ruimtelijk bewustzijn hanteert verschillende didactische en verhalende vormen: tekst, video, grafiek en digitale tools en games waarbij jongeren worden aangemoedigd met elkaar te overleggen.
In deel 7 van deze handleiding vind je nog bijkomend les- en leesmateriaal rond dit thema. Het kan dienen om je extra te verdiepen in het onderwerp — hoewel dit niet nodig is om met de EDUbox aan de slag te kunnen gaan. En je kan er kan er ook inspiratie vinden om met dit thema verder te werken in de klas.
Wat met Brussel?
Bij het maken van deze EDUbox rekenden we op de datasets van het Departement Omgeving van de Vlaamse overheid — dat een partner is van deze EDUbox. Aangezien omgeving een grondgebonden en dus gewestelijke bevoegdheid is, verzamelt de Vlaamse overheid enkel gegevens over het Vlaamse Gewest en niet over het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Hierdoor zitten er weinig cijfers en kaarten over Brussel in de EDUbox. Dit wil niet zeggen dat we de hoofdstad links laten liggen: zowel in een video als op slides komen voorbeelden uit Brussel aan bod.
Wil je toch cijfermateriaal uit Brussel gebruiken? Dan raadt het Departement Omgeving volgende website aan — met deze kanttekening: Brussel hanteert andere criteria om datasets aan te maken en bij te houden, waardoor deze gegevens helaas niet één op één te matchen zijn met de datasets van Vlaanderen.
- Brussels Instituut voor de Statistiek en Analyse (Info over bodembezetting)
- Leefmilieu Brussel (Data en kaarten)
3. Aansluiting bij de eindtermen
EDUbox is nadrukkelijk ontwikkeld voor en getest met jongeren uit richtingen met arbeidsmarktfinaliteit, dubbele finaliteit en doorstroomfinaliteit. De EDUbox Ruimtelijk bewustzijn is geschikt voor leerlingen van de 2e en 3e graad.
De EDUbox Ruimtelijk bewustzijn helpt je bij het realiseren van eindtermen uit verschillende sleutelcompetenties.
3.1. Sleutelcompetenties
Sleutelcompetenties zijn clusters van inhoudelijk verwante competenties die de leerlingen moeten verwerven om te functioneren in de maatschappij en zich persoonlijk te ontplooien. Het is de uitdrukkelijke bedoeling van de EDUbox om geen koppeling te maken met bestaande vakken, maar om zoveel en zo breed mogelijk te verwijzen naar verschillende eindtermen, ook die uit minder voor de hand liggende sleutelcompetenties. Op die manier dagen we leerkrachten uit om vanuit verschillende invalshoeken met de aangeboden thema’s van de EDUboxen om te gaan.
De EDUbox Ruimtelijk bewustzijn heeft een link met de volgende sleutelcompetenties:
3.2. Eindtermen
Het format van de EDUbox kan — met zowel tekst, filmpjes als discussie-oefeningen — gebruikt worden voor alle onderwijsvormen.
De onderwijsdoelen kan je hier vinden. Hieronder krijg je een overzicht van de relevante eindtermen, per graad en per finaliteit:
2de graad doorstroomfinaliteit:
- 7.11 — De leerlingen hanteren aangereikte strategieën om vormen van inspraak, participatie en besluitvorming toe te passen, rekening houdend met de rechten en plichten van iedereen.
- °7.12 — De leerlingen handelen met het oog op duurzame ontwikkeling. (attitudinaal)
- 7.13 — De leerlingen lichten de betekenis en het belang van duurzame ontwikkeling toe.
- 7.14 — De leerlingen illustreren hoe systeemdenken kan worden toegepast op duurzaamheidskwesties.
- 9.5 — De leerlingen reflecteren over ruimtelijke gevolgen van demografische en economische processen op verschillende ruimtelijke schaalniveaus.
2de graad dubbele finaliteit:
- 7.11 — De leerlingen hanteren aangereikte strategieën om vormen van inspraak, participatie en besluitvorming toe te passen, rekening houdend met de rechten en plichten van iedereen.
- °7.12 — De leerlingen handelen met het oog op duurzame ontwikkeling. (attitudinaal)
- 7.13 — De leerlingen lichten de betekenis en het belang van duurzame ontwikkeling toe.
- 7.14 — De leerlingen illustreren hoe systeemdenken kan worden toegepast op duurzaamheidskwesties.
- 9.5 — De leerlingen analyseren ruimtelijke gevolgen van demografische en economische processen op verschillende ruimtelijke schaalniveaus.
2de graad arbeidsmarktfinaliteit:
- 7.11 — De leerlingen hanteren aangereikte strategieën om vormen van inspraak, participatie en besluitvorming toe te passen, rekening houdend met de rechten en plichten van iedereen.
- °7.12 — De leerlingen handelen met het oog op duurzame ontwikkeling. (attitudinaal)
- 7.13 — De leerlingen lichten de betekenis en het belang van duurzame ontwikkeling toe.
- 7.14 — De leerlingen illustreren hoe systeemdenken kan worden toegepast op duurzaamheidskwesties.
- 9.3 — De leerlingen beschrijven kenmerken en ruimtelijke gevolgen van mondialisering.
- 9.4 — De leerlingen beschrijven demografische processen en ruimtelijke gevolgen ervan in verschillende regio’s van de wereld.
3de graad doorstroomfinaliteit:
- 7.11 — De leerlingen hanteren strategieën om inspraak, participatie en besluitvorming toe te passen rekening houdend met de rechten en plichten van iedereen.
- °7.12 — De leerlingen handelen met het oog op duurzame ontwikkeling. (attitudinaal)
- 7.13 — De leerlingen reflecteren kritisch over het belang van en verschillende opvattingen over duurzame ontwikkeling.
- 7.14 — De leerlingen illustreren hoe systeemdenken kan worden toegepast op duurzaamheidskwesties.
- 9.5 — De leerlingen analyseren gevolgen van ruimtelijk beleid.
- 9.6 — De leerlingen evalueren de inrichting van een gebied in functie van duurzame ontwikkeling.
3de graad dubbele finaliteit:
- 7.10 — De leerlingen hanteren strategieën om inspraak, participatie en besluitvorming toe te passen rekening houdend met de rechten en plichten van iedereen.
- °7.11 — De leerlingen handelen met het oog op duurzame ontwikkeling. (attitudinaal)
- 7.12 — De leerlingen illustreren hoe systeemdenken kan worden toegepast op duurzaamheidskwesties.
- 9.5 — De leerlingen lichten gevolgen van ruimtelijk beleid toe.
- 9.6 — De leerlingen analyseren de inrichting van een gebied in functie van duurzame ontwikkeling.
3de graad arbeidsmarktfinaliteit:
- °7.11 — De leerlingen handelen met het oog op duurzame ontwikkeling. (attitudinaal)
- 7.12 — De leerlingen illustreren hoe systeemdenken kan worden toegepast op duurzaamheidskwesties.
- 9.2 — De leerlingen analyseren aspecten van het ruimtegebruik.
- 9.3 — De leerlingen verklaren het voorkomen en de spreiding van natuur- en weerfenomenen en de impact ervan op de ruimte en de maatschappij.
4. Even praktisch
4.1. Tijdsbesteding
Met de EDUbox Ruimtelijk bewustzijn duiken de leerlingen dieper in de principes van duurzaam ruimtegebruik.
Om de hele EDUbox te doorlopen heb je twee lesuren nodig. Meer lesuren geven uiteraard ruimte voor meer interactie. We raden aan om twee aaneensluitende lesuren te voorzien: zo volgen de leerlingen zonder onderbreking de logische opbouw van de EDUbox.
We adviseren om voor deel 1 en deel 2 telkens een dertigtal minuten te voorzien, zodat je nog voldoende tijd hebt (20 minuten) voor deel 3 (‘Aan de slag’) en nog een twintigtal minuten voor deel 4 (‘Conclusie’).
4.2. Zelfstandig groepswerk, de leerkracht als begeleider
De EDUbox Ruimtelijk bewustzijn is beschikbaar als downloadbare pdf of kan volledig digitaal doorlopen worden via de interactieve website. De leerlingen kunnen de integrale EDUbox dan in groepjes doornemen op de computer of tablet.
We moedigen aan om de leerlingen in groepjes van maximaal vijf leerlingen te laten samenwerken. Elk groepje heeft bij voorkeur minimaal één pc of tablet met goede internetverbinding nodig. We gaan er ook van uit dat de meerderheid van de leerlingen een eigen smartphone heeft.
Het EDUbox-format bestaat uit een mix van tekst, grafiek, video en discussiemateriaal. Toegang tot het internet is nodig voor de video’s en omdat de leerlingen de digitale tools in de verschillende hoofdstukken online moeten kunnen doorlopen.
De downloadbare pdf kan ter ondersteuning gebruikt worden, eventueel met een exemplaar voor elke leerling. Een geprinte versie is handig voor de meer theoretische inhoud in hoofdstuk 2 of wanneer er niet voor elk groepje een pc of tablet ter beschikking is. De pdf-versie bevat exact dezelfde inhoud. De leerlingen kunnen dan op papier lezen en gezamenlijk de filmpjes en simulaties op de laptop of tablet uitvoeren.
5. Tips en verloop
5.1. Opbouw EDUbox
De EDUbox bestaat uit 5 delen. Elk deel heeft een andere kleur zodat je als leerkracht rondwandelend door de klas gemakkelijk kan monitoren waar elk groepje ongeveer zit.
Hoofdstuk 1 introduceert de leerlingen in het thema vanuit hun eigen leefwereld. Aan de hand van voorbeelden van bekende personen worden ze gestimuleerd om na te denken en inzicht te krijgen in hoeveel ruimte ze innemen. Ze komen ook te weten hoe het ruimtegebruik in Vlaanderen is kunnen evolueren naar het rommeltje dat het nu is. En ze leren wat de mogelijke effecten zijn van slecht ruimtegebruik bij ongewijzigd beleid.
Hoofdstuk 2 is het meest theoretische. Hier ontdekken de leerlingen volgens welke principes we het ruimtegebruik in Vlaanderen duurzaam kunnen transformeren. Ze leren eerst over het belang van en de uitdagingen die horen bij ruimtelijke plannen. En ze verdiepen zich in de zes principes die we hebben gedefinieerd, inclusief uitgewerkte voorbeelden.
In hoofdstuk 3 gaan de leerlingen aan de slag met een digitale tool. Ze moeten zelf een buurt ontwerpen, waarbij ze de principes uit het vorige deel in de praktijk moeten omzetten.
In hoofdstuk 4 laten we het systeemdenken achterwege en keren we terug naar de leefwereld van de jongeren zelf. In eerste instantie worden ze uitgenodigd zich hun eigen leven binnen 10 jaar voor te stellen. En ten slotte komen ze te weten hoe ze zélf kunnen participeren bij het ontwerp van open en publieke ruimte.
Leerlingen die na het doorlopen van de EDUbox graag nog meer informatie willen, kunnen in hoofdstuk 5 terecht voor interessant materiaal op maat van jongeren.
5.2. Hoofstuk 1 — ‘De plaatsen van je leven’ (pagina’s 3 tot 18)
- 1. Hoeveel plaats gebruik jij?
Video + individuele reflectie
We trekken de leerlingen het thema binnen met een video waarin enkele bekende personen ons rondleiden in hun leven. Op basis daarvan krijgen ze enkele vragen over hun leven: wat zijn de gelijkenissen en verschillen met de voorbeelden? Liggen de (belangrijkste) plaatsen in hun leven ver uiteen of dicht bij elkaar?
Zo proberen we het thema van deze EDUbox af te bakenen en hen onmiddellijk ook de verschillende aspecten te laten zien. Ruimtegebruik gaat over wonen, werken, transport, winkels, bedrijven, ontspanning, … We laten hen over die functies nog reflecteren aan de hand van een foto uit hun eigen leven, die ze op hun smartphone mogen zoeken.
TIP: Bij de foto-oefening is het belangrijk dat de leerlingen een foto kiezen uit hun dagelijkse leven (dus geen vakantie) van een moment dat zich liefst buiten afspeelt (of alleszins niet bij hen thuis of op school). Denk bijvoorbeeld aan een foto van een wandeling, een selfie met vrienden op een plein of ergens op straat, een groepsfoto op een terrasje …
- 2. Beschikbare plaats is eindig
Tekst + infografiek
In dit onderdeel nemen we het ruimtegebruik in Vlaanderen onder de loep. We introduceren hier de begrippen ruimte en ruimtegebruik. Ook de verschillende functies die aan ruimte kunnen worden toegekend, worden hier opgesomd.
Aan de hand van actuele cijfers krijgen ze vervolgens een concreter inzicht in de situatie in Vlaanderen. De cijfers dienen ter illustratie, maar ze helpen ook om uit te zoomen en Vlaanderen als geheel te beschouwen. Vergelijkende cijfers met het buitenland plaatst de Vlaamse situatie nog meer in context.
- 3. Te weinig ruimte in Vlaanderen?
Tekst + video + digitale tool
Hier wordt het belang van deze EDUbox (en dit onderwerp) geschetst.
Is er te weinig ruimte in Vlaanderen? Of hebben we er vooral een rommeltje van gemaakt? Dit onderdeel probeert een antwoord op deze vragen te formuleren. De historische evolutie van het ruimtegebruik komt aan bod, maar dit wordt ook gevisualiseerd aan de hand van enkele sprekende kaarten.
Vervolgens legt professor Tom Coppens uit wat de mogelijke effecten zijn van een slecht ruimtegebruik. Hij onderscheidt daarin 5 categorieën, met name de effecten op water, levenskwaliteit, mobiliteit, open ruimte en de kosten voor overheid. Om zeker te zijn dat ze het belang van duurzaam ruimtegebruik inzien, wordt de informatie nadien nog tweemaal herhaald, in de oefening Puzzeltijd en met een samenvattende slide.
Puzzeltijd
In deze oefening combineren de leerlingen in groep verschillende voorbeelden waarvan ze denken dat ze bij één effect horen. Het gaat telkens om twee foto’s en één krantentitel (die te herkennen zijn aan zwarte letters in een wit vlak). Bij een goede combinatie verdwijnen de voorbeelden uit het spelbord.
We raden aan om deze oefening op computer of laptop te maken. Moesten ze deze toch op hun smartphone willen doen, dan is het belangrijk dat ze die een kwartslag draaien en in landschapsmodus maken (voor de leesbaarheid van de puzzelstukken).
TIP: Sommige puzzelstukjes passen in theorie bij meerdere categorieën. In deze oefening past elk puzzelstuk echter maar bij één categorie om een juist antwoord te krijgen. Dat heeft vooral te maken met de functionaliteit van de tool, maar het mag je er niet van weerhouden om te benadrukken dat de verschillende effecten allemaal met elkaar verbonden zijn.
5.3. Hoofdstuk 2 — ‘De ruimte ontwerpen’ (pagina’s 19 tot 43)
- 1. Nood aan nieuwe plannen
Tekst + infografiek
Om het ruimtegebruik in Vlaanderen duurzaam te transformeren, zijn dus nieuwe plannen nodig. In dit onderdeel wordt ingezoomd op het concept van die ruimtelijke plannen. Wat zijn de uitdagingen ervan? En hoe kan zo’n transformatie er dan uitzien?
In een infografiek proberen we ook aan te geven wie deze beslissingen precies neemt in Vlaanderen. Die infografiek wil vooral duiden dat het een complex gegeven is, waarbij verschillende beleidsniveaus betrokken zijn.
- 2. Tijd voor een actieplan!
Tekst + voorbeelden + opdracht
In dit onderdeel leren we de leerlingen de belangrijkste principes aan die tot die transformatie van het ruimtegebruik in Vlaanderen kunnen bijdragen. We hebben zes principes gedefinieerd, die de kern van deze EDUbox vormen — en later ook nog terugkomen in de tool in hoofdstuk 3.
Elk principe wordt uitgelegd en direct concreet gemaakt aan de hand van een (gerealiseerd) voorbeeld uit Vlaanderen, hier en daar aangevuld met nog een extraatjes of bijkomende vragen.
Video
Bij het principe ‘Aangename publieke ruimte’ wordt ook het voorbeeld Park Spoor Noord in Antwerpen toegelicht in een video. Het team van de Vlaamse Bouwmeester neemt de leerlingen hier op sleeptouw.
Fotoreeks
Na de zes principes voegen we nog een link toe naar een online inspiratiebord met nog meer voorbeelden uit binnen- en buitenland. Deze voorbeelden dienen vooral om de leerlingen meer ideeën en creatieve oplossingen aan te reiken, die ze hierna nog kunnen gebruiken.
Opdracht schoolcampus
In deze oefening mogen de leerlingen de aangeleerde principes en ideeën eens toepassen op hun eigen schoolcampus. De begeleidende vragen dienen om hen te laten nadenken over hoe ze de school duurzaam zouden transformeren en om hun creativiteit te stimuleren.
TIP: Je kan hen zelf een schets laten maken van de schoolcampus. Let er dan wel op dat ze die niet te gedetailleerd willen tekenen. Als je denkt dat ze hiermee veel tijd zouden verliezen (wat in de testen wel meeviel), kan je altijd zelf een schets op voorhand maken en die uitdelen in de klas.
TIP: Het is een meerwaarde om alle groepjes hun ontwerp van de schoolcampus te laten toelichten voor de klas. Dit kan dan tevens een klassikaal reflectiemoment zijn: welke principes zijn het gemakkelijkst uitvoerbaar, welke het moeilijkst? Hebben ze alle principes goed begrepen?
5.4. Hoofdstuk 3 — ‘Aan de slag’ (pagina’s 44 tot 47)
Streef ernaar om voor dit deel 20 tot 30 minuten tijd te voorzien. In dit hoofdstuk mogen de leerlingen zelf aan de slag gaan met een speciaal voor deze EDUbox ontwikkelde simulator.
- Ontwerp de buurt
Simulator + klasreflectie
De leerlingen gaan per groep door de simulator. Deze werkt het beste op laptop of computer. De simulator bestaat uit twee delen.
In het eerste deel leren ze de simulator en de werking ervan kennen aan de hand van 4 personages. Deze personages komen overeen met een principe uit hoofdstuk 2. Voor elk personage moeten ze een stukje braakliggend terrein gaan inrichten. De impact van hun keuze op de personages is direct te zien in het tevredenheidsbalkje, onderaan het scherm.
In het tweede deel zijn de leerlingen vrij om te experimenteren met enkele afgebakende zones in de buurt. Het enige wat telt is dat ze twee doelen moeten halen, met name minimaal 30% ontharding en voorzieningen voor 50 extra gezinnen te creëren. De zones kleuren in eerste instantie wit. Bij elke zone krijgen ze meerdere opties: ze kunnen de bestaande situatie behouden of voor een andere invulling kiezen. Pas wanneer ze alle zones hebben bekeken én de doelen hebben behaald, kunnen ze hun ontwerp indienen. De invloed van elke keuze op de doelen en personages kan je blijven volgen onderaan het scherm.
De leerlingen kunnen wel blijven proberen en keuzes aanpassen zolang ze hun ontwerp niet hebben ingediend!
Afsluitend krijgen ze een overzicht met de resultaten van hun pagina. Het is belangrijk dat ze dit resultatenscherm bewaren! Dit dient als gesprekstof voor de klasreflectie.
Klasreflectie
De klassikale reflectie dient om de resultaten te vergelijken en bespreken. Hadden ze moeite om bepaalde doelen te halen? En scoorden sommige personages/principes goed of net niet? De resultaten van de personages zijn immers ook het gevolg van hun persoonlijke keuzes.
TIP: Je kan de leerlingen natuurlijk dezelfde tool meermaals laten doorlopen. De uitdaging kan bijvoorbeeld zijn om alle personages nóg meer tevreden te maken, of net om op andere personages te focussen.
5.5. Hoofdstuk 4 — ‘Wat zijn jouw keuzes?’ (pagina’s 48 tot 56)
In dit hoofdstuk proberen we een conclusie te breien aan wat we de leerlingen hebben bijgeleerd. Na de systemische aanpak in deel 2 (theoretisch) en deel 3 (praktisch), willen we hier weer inzoomen op de leefwereld van de leerlingen zelf.
- 1. Je leven binnen 10 jaar
Individuele reflectie + groepsgesprek
Hoe zien de leerlingen zichzelf over 10 jaar, nu ze weten welke principes bijdragen aan de transformatie van het ruimtegebruik in Vlaanderen? Welke keuzes zijn ze geneigd te maken over hun eigen leven?
Aan de hand van 5 dilemma’s mogen de leerlingen in hun groepje kleur bekennen. De dillema’s zijn bewust erg zwart-wit geformuleerd, omdat het de leerlingen dwingt hun keuze te beargumenteren. Onder elke keuzemogelijkheid hebben we de consequentie ervan toegevoegd. Die maakt hen enerzijds duidelijk wat hun keuze precies betekent, maar geeft hen anderzijds ook een argument om wel of niet voor die optie te gaan.
Aansluitend kan je beslissen om één of meer dilemma’s klassikaal te behandelen met de werkvorm ‘Over de lijn’. Je kan de leerlingen dan fysiek aan de ene of andere zijde van een scheidingslijn (bv tape of stoelen) laten plaatsnemen. Je kan ook enkele leerlingen aanmoedigen om hun argumenten met de klas te delen.
TIP: Je kan kiezen om de dilemma’s onmiddellijk klassikaal te behandelen, maar er werd bewust voor gekozen om de dilemma’s eerst per groepje te bespreken. Zo worden de leerlingen gestimuleerd zelf een keuze te maken en hun mening niet door de klas te laten beïnvloeden. Uiteraard hoef je niet alle dilemma’s klassikaal te bespreken.
TIP: De dilemma’s klassikaal bespreken heeft tot voordeel dat je de leerlingen kan laten nadenken over de maatschappelijke consequenties van hun keuzes. Zo kan je hen niet alleen hun keuze laten toelichten, maar ook dieper ingaan op hun keuze. Wat zouden de effecten zijn als iedereen deze keuze zou maken? Hoe zouden ze dat dan organiseren? En hoe kunnen ze hun keuzes laten inpassen in de zes principes voor duurzaam ruimtegebruik?
- 2. Wat kan jij nu doen?
Video
De EDUbox sluit af met een luikje over jongerenparticipatie. Ook de leerlingen zelf kunnen immers hun steentje bijdragen aan het Vlaanderen van de toekomst door op lokaal niveau hun stem te laten horen. We verwijzen ze hiervoor door naar de jeugdraad.
In de videoreportage komt een geslaagd voorbeeld aan bod uit de Limburgse gemeente Pelt.
5.6. Hoofdstuk 5 — ‘Meer weten’ (pagina’s 57 tot 62)
In hoofdstuk 5 vinden de leerlingen meer informatie over de thema’s die aan bod zijn gekomen in de EDUbox. Je kan hen hier vrijwillig een kijkje door laten nemen of je kan als leerkracht bijvoorbeeld achteraf nog een extra les voorzien waarin ze de kans krijgen bepaalde links uit te proberen.
De links in de EDUbox verwijzen naar materiaal dat geschikt is voor leerlingen. Bijkomend (les)materiaal vinden jullie in deel 7 van deze handleiding.
6. Woordenlijst
Sommige leerlingen zullen bepaalde termen in de EDUbox niet kennen. Als je denkt dat een deel van de klasgroep bepaalde woorden niet kent, is het aangeraden die op voorhand klassikaal te overlopen. Of je kan de leerlingen actief stimuleren om de betekenis van onbekende termen tijdens het doorlopen van de EDUbox (online) op te zoeken.
Hieronder volgt een lijst van termen die aan bod komen in deze EDUbox:
- Ruimtegebruik
- Open ruimte
- Versnippering
- Lintbebouwing
- Levenskwaliteit
- Transformatie
- Plannen
- Ontwerpen
- Verharding
- Ontharden
- Verdichten
- Verweven
- Publieke ruimte
- Waterinfiltratie
7. Meer weten?
Achteraan in de EDUbox vind je nog enkele fiches met inspiratie voor leerlingen die op zoek zijn naar bijkomende informatie over duurzaam ruimtegebruik.
Hieronder vermelden we nog extra (les)materiaal, waarmee je ook aan de slag kunt in de les of die jou als leerkracht kunnen inspireren:
- Ruimterapport Vlaanderen
Het Ruimterapport Vlaanderen 2021, dat als basis diende voor deze EDUbox, staat integraal online. Je kan het via deze link vinden: https://omgeving.vlaanderen.be/het-ruimterapport.
Op basis daarvan schreef het Departement Omgeving ook een kadertekst voor het onderwijs:
https://omgeving.vlaanderen.be/nl/naar-een-duurzaam-ruimtegebruik-een-kadertekst-voor-het-onderwijs
Het ruimterapport bestaat ook op maat van jongeren. Ga aan de slag met de ruimte in Vlaanderen met de RuRa-praatkaarten: https://omgeving.vlaanderen.be/nl/onderzoek-cijfers-en-geoloketten/ruimterapport-2021/ruimterapport-2021-voor-jongeren
Nog meer interessant lesmateriaal voor jongeren, gelinkt aan het Ruimterapport:
- Educatieve poster:
https://omgeving.vlaanderen.be/sites/default/files/2021-10/POSTERA4-rura.pdf - Bijlage educatieve poster:
https://omgeving.vlaanderen.be/sites/default/files/2021-10/bijlageposter-rura.pdf - Inspiratielijst duurzaam ruimtegebruik
https://omgeving.vlaanderen.be/sites/default/files/2022-09/Inspiratiedag_Duurzaamruimtegebruik_inspiratielijst_LR_DEF.pdf
Op de website vind je hoe dan ook veel informatie en infografieken.
- Kind & Samenleving
Kind & Samenleving wil dat kinderen en jongeren ruimte krijgen om te spelen en hun plaats in de wereld te zoeken. Daar maken ze werk van door onderzoek met en voor hen.
Kind & Samenleving biedt ook een participatief leerpakket rond ruimtebewustzijn aan, Ruimtehelden.
- Webinar
Je kan online een webinar volgen met Rita Heyrman over ‘Aan de slag met duurzaam ruimtegebruik volgens de nieuwe eindtermen’. Dit webinar werd georganiseerd door Duurzaam Educatiepunt.
https://www.youtube.com/watch?v=N8iulRgcx2g
- Vereniging Leraars Aardrijkskunde
De Vereniging Leraars Aardrijkskunde biedt inspiratie en activiteiten aan rond thema’s die aan bod komen in het vak aardrijkskunde.
