Covid-19 sonrası dönemde uçakla seyahat
Devletler birtakım kurallar koyarak yolcuların seyahatlerine başlangıç ve varış alanlarında termal kamera takibi, ateş ölçümü ve zorunlu karantinalar uygulamaya başladılar. Uçuşların başladığı havalimanlarında yolcuların birikme ihtimalinin olduğu noktalar için çeşitli düzenlemelerle teması azaltacak önlemler alınıyor. Türkiye’deki havalimanlarında Ulaştırma Bakanlığı tarafından sertifika programıyla tedbirlerin standartlaşması da sağlanacak. Hava yolları da kendi sorumluluk alanlarında güven verici uygulamalarla farklılaşmaya gidiyor.
Havalimanlarında özellikle sıra işaretçileriyle yolculara sosyal mesafeler belirlendi ve uyarı işaretçileri buna göre yenilendi. Birden fazla bagaj bandı olan yerlerde bantlardan bazılarının kullanıma kapanması ve bu sayede yolcu grupları arasında yakınlaşmanın engellenmesi bile hesaba katılıyor. Bantların kapatılması, check-in alanlarının ve güvenlik noktalarının azaltılması gibi önlemler düşük kapasitede operasyonlar için mümkün olabilir ancak uçuş sayılarının artması durumunda bu uygulamalar tekrar gözden geçirilmeli yoksa daha kalabalık alanlar görebiliriz. Tüm bu uygulamalarla bulaşma riskini azaltmak ve hatta uçuşlardan Covid-19’u uzak tutmak amaçlansa da özellikle yolcuların hava yolu seyahatlerine bir an önce güven duyması hedefleniyor.
Tabi, seyahat ile ilgili bu önlemler sadece uçakla seyahat için geçerli değil. Uçakla seyahatin yanında oteller için sertifika programı başlarken otobüs seyahatlerinde de otobüs firmaları oturma düzeninde değişiklikler yaptılar. Enuygun’da “sosyal izolasyon” etiketi ile birlikte dilediğiniz otobüsü seçebilirsiniz.
Bugüne kadar uygulanmış veya uygulanması değerlendirilen diğer önlemleri ise şu şekilde sıralayabiliriz:
Uçak Bileti satın alırken:
HES Hayat Eve Sığar Kodu: Sağlık Bakanlığı tarafından ilk etapta yurt içi uçuşlar, Türkiye çıkışlı dış hat uçuşlar ve tren seyahatleri için bu kodun zorunlu olacağı açıklandı. Kodun SMS, Hayat Eve Sığar uygulaması veya e-Devlet üzerinden temin edilmesi mümkün olacak. Kod 2 yaşından büyük herkes için zorunlu ve bilet satın alabilmek için bu kodun paylaşılması gerekiyor. Kodu talep ederken seçilecek Paylaşım Süresi’nin geçerli olması için yazılacak sayı, uçuş tarihine kadar olan gün sayısından daha büyük olmalı. Bu süreçte iletişim bilgilerinin tam doğru girilmesi, TCKN bilgilerinin mutlaka bilet satın alırken bildirilmesi gerekecek. Uygulamanın bu alanda sınırlı kalmayacağı ve otobüs seyahatleri, otel konaklamaları, sinema, tiyatro, AVM gibi insanların bir araya geleceği diğer alanlarda da bu kodun kullanılması muhtemel görünüyor.
HES kodu ile ilgili ayrıntılı bilgiye bu yazıdan ulaşabilirsiniz.
Ayrıca Enuygun üzerinden HES kodu ile birlikte uçak biletinizi rahatlıkla satın alabilirsiniz.
Seyahat İzin Belgesi: 28 Mart’ta yayınlanan genelgeyle hayatımıza giren bu uygulama sayesinde seyahat zorunluğu olan kişilerin belirlenen kurumlardan bu belgeyi edinip bilet satın almaları ve seyahat etmeleri mümkün. Kısıtlamanın uygulaması ise virüs yayılımının daha riskli olduğu illerle, yaş ve sağlık durumu gruplarıyla sınırlandırılıyor. Uygulama kapsamında; kısıtlı gerçekleşen uçak seferleri, valilik iznine bağlı otobüs seferleri ve özel araçlarla yapılan seyahatler bulunuyor.
Uçuş iptallerinde iadeler: Salgın nedeniyle uçuşları iptal olan birçok yolcu bir an önce para iadesi almak için hava yollarına ulaşmaya çalıştı ancak uzun bekleme süreleri, çözümsüzlük ve sistemsel sorunlarla karşılaştı. Tam bu noktada online seyahat acenteleri süreci sahiplendi ve online talep, seyahat tarihine göre önceliklendirme, hava yollarının eksik kaldığı noktalarda yolcuların doğru bilgilendirilmesi ve hepsinden önemlisi de yolcu haklarının korunması gibi adımlar atarak ön plana çıktılar. Türkiye’de Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün açıklamasına göre, uçuş yasaklarının kaldırılmasından sonraki 2 ayın ardından iadelerin yapılması mümkün olacak. Ancak bu sürecin hem öncesinde hem de sonrasında yolcu haklarının online seyahat acenteleri tarafından korunması son derece olası gözüküyor. Diğer ülkelerdeki uygulamalar ise henüz netlik kazanmış değil. Özellikle Avrupa Birliği’nin katı bir şekilde uyguladığı yolcu kurallarının bu süreçte nasıl evrileceğini göreceğiz.
Yeni dönemde bilet fiyatları: Cevabı en çok merak edilen sorulardan biri de yeni dönemde bilet fiyatları nasıl olacak? Bu sorunun cevabı birçok faktöre göre değişecek. Uçak bileti ücretleri, hava yolunun operasyonel ve sabit giderlerinden direkt olarak etkileniyor. Bu süreçte hava yollarının her gün milyonlarca lira harcadığını düşünürsek ücretlerde yukarı yönlü bir seyir beklemek çok da yanlış olmaz. Ancak gelecek dönemde bilet fiyatlarını başka faktörlerin de etkileyeceğini göreceğiz ve bunlardan en önemlisi talep yaratmak olacak. Havacılık sektöründe veya bağlı sektörlerde çalışanlar uzun süredir Çin’deki hareketliliği gözlemliyorlar. Buradaki sonuçlar aslında ücretler konusunda da bize cevap verebilir. Çin’de iç hatların açılmasıyla birlikte 29 Yuan’a (28 TL) varan fiyatlarla biletler satışa çıktı, bu sayede doluluklar %60–62 bandında gerçekleşti. Nisan ayı ile birlikte ise hava yolları ücretlerini artırma yoluna gittiler ve gerçekleşen kapasite artışlarından bu hamlenin doğru olduğunu görüyoruz.
Havalimanlarında
Kapasite: Yazının başında da belirttiğim gibi birçok havalimanı, operasyonlar başlamadan hızlıca önlemler aldı. Birçok alanda işaretler yerleştirilerek yolcu işlemlerinin en az temasla tamamlanması hedefleniyor. Alınacak bir diğer önlem ise görevli personel ve yolcular haricinde havalimanlarına erişimin mümkün olmaması olacak. Yolcu karşılama ve uğurlama artık havalimanı binası dışında mümkün olabilecek. Belirli bir kapasiteye kadar yolcuların yeni kurallara uyacakları düşünülse de kapasitede olası bir artış ve aynı saat dilimine denk gelen çok sayıda uçuşun olması gibi durumlarda, bu uygulamaların sağlıklı devam etmesi mümkün olmayabilir. Bu noktada ise özellikle “Network Carrier” modelinde çalışan ve transit yolcu taşımacılığı yapan hava yollarının dalga tarife diye adlandırılan yapısında değişiklik yapılması gerekebilir. Örneğin; kullanıma alınan uçakların, belirli bir zaman diliminde iç hat uçuşlarını tamamlayıp tekrar merkez havalimanına dönmesi ve buradan yine belirli bir zaman diliminde Avrupa uçuşlarını gerçekleştirmesi durumunun anlık yoğunlukları artırması muhtemel. Kullanılan merkez havalimanının kapasitesi, kullanıma alınan uçak sayısı, uçulan nokta sayısı, uçuş frekansları gibi kıstaslara göre yeniden düzenlemesi gerekecek. Elbette farklı hava yollarının da koordinasyonu gerektiğinden, havalimanı slot uygulamaları bu işin çözümündeki en önemli faktör durumunda.
İşaretler ve uygulamalar:
Hayatımıza girecek birçok yeni uygulama nedeniyle havalimanına çok daha erken varmamız söz konusu olabilir. Bu konuda hazırlıklı olmamız gerekecek. Havalimanına ulaştıktan hemen sonra giriş kapısından itibaren güvenlik, check-in ve uçağa biniş esnasında nerede durmamız ve beklememiz gerektiği konusunda yerlerde bulunan işaretçiler bizi karşılayacak. Maske zorunluluğu konusunda hava yolları gibi havalimanları da adım atıyorlar, seyahatin her aşamasında yolcuların yeterli sayıda maske hatta siperlik bulundurmasında fayda var. Aynı şekilde havalimanındaki personelleri de bu zorunluluklara uyarken göreceğiz. Dezenfektan istasyonları uçağa geçiş güzergahında yolcuların kullanımına sunulacak. Uçak içinde orta koltuğun boş bırakılması ticari nedenler ve sağlık açısından tartışma konusuyken bu uygulama, havalimanlarında hayata geçmeye başladı bile. Daha önce yanından geçip gittiğimiz check-in kioskları artık bu işlem için tek adresimiz olabilir ve eskisinden daha fazla sayıda kiosku havalimanlarında görebiliriz. Özellikle uçak içinde el bagajı kabul edilmemesi konuşulurken bu cihazlardan bagaj teslimi yapmaya alışmamızda fayda var. Uçakla seyahatin keyifli noktalarından biri olan dinlenme salonlarının büyük bir kısmı bir süre daha kapalı kalabilir. Açılanlarda ise alışılan zengin yiyecek ve içecek menüsünün paketli hallerini göreceğiz.
Kontroller ve testler:
Termal kameralarla vücut ısısı kontrolü ve ateş ölçümlerinde sorun olmaması durumunda yolcular uçuşlara alınacak. Aksi bir durumda yolculuğun gerçekleşmesi mümkün olmayacak veya uçuş yapılsa da varış havaalanında karantina önlemleri alınması söz konusu olacak.
Öncelikli beklenti iç hatlarda uçuşların başlaması ancak kısıtlı sayıda ülke ve uçuş noktasına dış hat uçuşların yapıldığını da göreceğiz. Dış hat uçuşların sayısının artması ise doğrudan varışta karantina uygulamasının olup olmamasına bağlı. Uçuştan önce gidilecek ülkenin uygulamalarını öğrenmek ve buna göre hazırlıklı olmak oldukça önemli.
Testler hakkında önemli bir örnek Emirates’in uygulamaya aldığı hızlı tanı testi oldu ve oldukça ses getirdi. Bu sayede uçuştan önce yolcuların Covid-19 taşıyıcısı olup olmadığı büyük oranda tespit edilebiliyor ve tüm yolcular tarandığından varış noktasında karantina uygulaması ihtiyacı azalıyor. Daha sonrasında bazı ülkeler varışta, bu kadar hızlı olmasa da, test uygulayıp buna göre gelen yolcuların takibini sağladılar. Burada tüm ülkelerin kabul edeceği test standartlarının belirlenmesi, dış hat uçuşların ve büyük zararların altından kalkmaya çalışan turizmin kısa vadeli geleceğini belirleyecek. Karantina uygulaması olduğu sürece bu toparlanma çok daha fazla zaman alacaktır. Sağlık Bakanlığı tarafından dış hat uçuşlarıyla Türkiye’ye gelecek yolcular için yayınlanan genelgeye göre, sağlık sorunu tespit edilenler hastaneye sevk edilecek. Sorun olmaması halinde de yolcuların evde 14 gün karantinada kalması için çalışmalar yapılacak.
Uçak içinde
Hava yolları standartları gün geçtikçe daha da netleşen ürün ve yöntemlerle her gün uçakların dezenfekte edilmesini sağlıyorlar. Bazı hava yolları bu uygulamayı her uçuştan sonra gerçekleştiriyor. Bununla birlikte uçak içinde yolcunun dokunabileceği kolçak, portatif masa, emniyet kemeri, havalandırma ve ışık düğmeleri gibi alanların detaylı temizliği de yapılıyor. Bu nedenle özellikle Low Cost hava yollarında görmeye alışkın olduğumuz inişten 30 dakika sonra diğer uçuşun yapılması gibi durumlarla çok daha az karşılaşacağız. HEPA filtrelerle her 3 dakikada uçak içindeki havanın taze havayla yenilendiği hakkında çok sayıda bilgi ve iletişim çalışmalarına daha fazla şahit olacağız.
Yolcuların uçağa en arka sıralardan öne doğru sırayla alınması uygulanmaya başladı ve bunun giderek yaygınlaşması bekleniyor. Uçaktan inişlerde de tam tersi önden arka sıralara doğru yolcular uçaktan çıkış yapacak. Bu sayede minimum temas alanı sağlanmaya çalışılacak. Bu geçişlerin daha hızlı olması ve yine temasın azaltılması için uçak içinde kol çantası, bilgisayar çantası gibi küçük hacimli kişisel eşyalara izin verilecek. Birçok hava yolunda alışkın olduğumuz 8–10 kg kapasiteli kabin bagajları ise uçağa alınmayacak. Bu nedenle uçak altında taşınması için check-in adımında bu bagajları teslim etmeyi unutmamak gerekiyor. Hava yolları kabin içine alınmayan bu bagajlar için check-in bagaj haklarını artıracak mı veya bu durumu yolcu lehine bilet ücretlerine yansıtacak mı konusu ise zaman içinde belli olacak.
Yolculuk boyunca maske zorunluluğu şu dönemde hava yollarının en çok tercih ettiği önlemlerden biri ancak bazı hava yollarının zorunlu tutmak yerine maske takılmasını sadece tavsiye ettiğini de görüyoruz. Maskenin yanı sıra siperlik konusunda önlem alan, hatta maskeyle birlikte ücretsiz dağıtan hava yolları da bulunuyor. Uçuştaki kabin ekibinin de benzer şekilde maske, siperlik kullandığını ve bazı hava yollarının kabin ekiplerinin, her ne kadar Türkiye’deki firmalarda olması beklenmese de, koruyucu tulum giydiklerini görüyoruz.
Bu süreçte en fazla tartışılan konulardan biri de orta koltuğun boş bırakılması oldu. Bazı Avrupa ve Kuzey Amerika merkezli hava yolları, uçuşlara olan güveni artırmak için ilk etapta orta koltuğun boş bırakılacağı ve bu sayede uçak içinde izolasyonun sağlanacağı açıkladı ve bazı uçuşlarda uygulandı. Orta koltuğu boş bırakacağını açıklayıp bunu uygulamayan hava yolları da ciddi tepki çektiler. IATA ve bazı hava yollarının yüksek sesle bu uygulamanın hem sosyal izolasyonu sağlamadığı hem de ticari olarak uygulanabilir olmadığı söylemlerinden sonra az sayıda hava yolu haricinde bu uygulama rafa kalkmış görünüyor. Türkiye’de uygulanması planlanan önlemler arasında da bu uygulama bulunmuyor. Sosyal medyada çokça paylaşılan koltuklar arasında separatörlerin kullanılması da kısa vadede çok mantıklı görünmüyor. Bu şekilde bir değişikliğin seri üretim, dağıtım ve uygulamanın yanı sıra yetkili kurumlar ve uçak üreticileri tarafından da onaylanması gerekiyor.
Uçak seyahatlerinde yemek keyfi de bu dönemde belirli sınırlamalara tabi olacak. Alıştığımız yemekler yerine uçuşlarda paketli ürün ve içeceklere yer verilmeye başlandı. Bazı hava yolları da kısa süreli uçuşlarında ikramı tamamen kaldırmayı planlıyor. Bu ikramların yerine dezenfektan ve diğer kişisel temizlik ürünlerinin dağıtıldığını görebiliriz.
Alınan bir diğer önlem nedeniyle gazete, dergi, emniyet kartı gibi teması artıran materyalleri de artık uçuşlarda görmemiz çok mümkün olmayacak. Uçak içi eğlence sistemlerindeki içerikler de hava yollarının uyguladığı maliyet kısıtlamaları nedeniyle yeni dönemde eskisi kadar zengin olmayacağa benziyor.
Fark Yaratanlar:
Sağlık Çalışanları — Kendi sağlıklarını hiçe sayıp kahramanlarımız oldular
Türk Hava Yolları — Kurtarma uçuşları
Emirates ve Dubai Sağlık Otoritesi — Hızlı tanı testleri
İstanbul Havalimanı ve DHMİ — Hızlı havalimanı önlemleri
Air Canada — CleanCare+ programı
Shandong Airlines — Magic Box ön satış programı
China Express — 4’lü Covid-19 koruma paketi
Tüm bu gelişmelerin haricinde, hava yolları düşen talep ve yüksek maliyetleri nedeniyle filolarındaki eski uçakları erken emekli etmeye başladılar. Bu kararlardan nasibini en fazla alanlar, göklerdeki en büyük yolcu uçakları Airbus A380 ve Boeing747 oldu.
Paylaştığım bu bilgiler her hava yolu ve hatta aynı hava yollarının farklı mesafedeki uçuşları için değişiklikler gösteriyor. En güncel bilgi için acenteniz, hava yolu ve resmi makamların duyurularını takip etmenizi öneriyorum.
Enuygun / Wingie’nin büyüyen ekibinin bir parçası olmak ister misin? Açık pozisyonlarımızı Linkedin sayfamızda bulabilirsin. Başvuru için CV’ni kariyer@enuygun.com’a iletebilirsin.
