Ένα βήμα πίσω

Χθες ο Αντώνης Σρόιτερ στην εκπομπή “Αυτοψία” είχε καλεσμένο τον Ευάγγελο Βενιζέλο (ολόκληρη την εκπομπή μπορείτε να παρακολουθήσετε εδώ). Σε άλλες εποχές θα τον είχα παρακολουθήσει, θα τουήταρα ακατάπαυστα με το hashtag #autopsia για τα λεγόμενα του πρώην Προέδρου του ΠΑΣΟΚ και πρώην Αντιπροέδρου τριών μνημονιακών κυβερνήσεων και λογικά θα έκλεινα μ’ ένα επικριτικό status στο fb.

Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν συνέβη χθες. Αντίθετα, προτίμησα να παρακολουθήσω την εκπομπή του ΣΚΑΙ “Ιστορίες”, όπου ο Παύλος Τσίμας μας ξενάγησε στην Ολλανδία και Γαλλία, προσπαθώντας να αποκρυπτογραφήσει ταυτόχρονα τόσο τις αιτίες ανόδου του εθνολαϊκισμού στις δύο χώρες, όσο και να σκιαγραφήσει το μέλλον της Ευρώπης μέσα από συνεντεύξεις και μαρτυρίες. Εξάλλου τα όσα υποστηρίζει ο Ευάγγελος Βενιζέλος για την παράταξη, την χώρα και τον εαυτό του κατά τα χρόνια των μνημονίων πάνω κάτω είναι γνωστά και χθες δεν προσέθεσε κάτι το εξαιρετικά καινοφανές.

Αμέσως έκανα τη σκέψη: “Ο Βενιζέλος εκπροσωπεί το παρελθόν, αυτό που θέλω να δω μιλάει για το μέλλον” κι αυτή η σκέψη ήταν και η αφορμή για να ξετυλίξω μια επικαιροποιημένη άποψη που αφορά το μέλλον του προοδευτικού χώρου εν Ελλάδι, αναγνωρίζοντας, πρώτον, ότι το έχω κάνει άπειρες φορές στο παρελθόν και δεύτερον ότι έχω πολύ καιρό να καταγράψω μια εκτεταμένη άποψη από εδώ.

Κοιτάζοντας και πάλι το ιστορικό των αναρτήσεών μου, είδα ότι η τελευταία μου τοποθέτηση εντοπίζεται στις 12Ιανουαρίου 2017, χρονικό σημείο που το Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών αποφάσισε να προσχωρήσει στην Δημοκρατική Συμπαράταξη. Από τότε μέχρι σήμερα πέρασαν κοντά τέσσερις μήνες και οι εξελίξεις που μεσολάβησαν θα μπορούσαν να κωδικοποιηθούν σε τρία σημεία:

Α) Ανακοινώθηκε Συνέδριο της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, με σώμα διορισμένων απ’ όλα τα κόμματα και κινήσεις για τον προσεχή Ιούνιο

Β) Ο τρόπος διεξαγωγής του Συνεδρίου επέφερε αντιδράσεις στο εσωτερικό των κομμάτων, με ποιο χαρακτηριστική τη διαφοροποίηση των Ξεκαλάκη-Ανδρουλάκη, η οποία οδήγησε τη Φώφη Γεννηματά σε προκήρυξη Συνεδρίου ΠΑΣΟΚ το προσεχές φθινόπωρο

Γ) Η “Ώρα Αποφάσεων” των Διαμαντοπούλου-Ραγκούση-Φλωρίδη προχωρά σταδιακά στη δημιουργία νέου κόμματος, ενώ ο Σταύρος Θεοδωράκης και το Ποτάμι βρίσκονται σε μια παρατεταμένη αμηχανία, με τελευταίο δυσάρεστο περιστατικό την προσχώρηση του βουλευτή Λάρισας Κώστα Μπαργιώτα στην Κ.Ο της ΔΗΣΥ.

Συνοψίζοντας τις παραπάνω εξελίξεις θα λέγαμε ότι κάποιοι κινούνται για το νέο κόμμα (“Ώρα Αποφάσεων”), κάποιοι για νέο αρχηγό (αμφισβητώντας εμμέσως ή αμέσως την Φώφη Γεννηματά) και κάποιοι αγωνιούν να βρουν νέα στελέχη (όλοι οι παραπάνω), προκειμένου να στείλουν στην κοινωνία το αίτημα ανανέωσης της παράταξης. Ωστόσο κανένας μέχρι στιγμής δεν μπορεί να υποστηρίξει το αίτημα για νέα στελέχη, που θα οδηγήσουν στο νέο κόμμα και τελικά σε μια νέα ηγεσία, αδυναμία που αποτυπώνεται και στις δημοσκοπήσεις, όπου ο κόσμος ζητά κάτι το πραγματικά καινούργιο στον χώρο της ας την πούμε ευρύτερης κεντροαριστεράς.

Γιατί ακόμη υπάρχει διάσταση ανάμεσα στο “ποιος” και “τι” λέει. δημιουργώντας εμφανές έλλειμμα αξιοπιστίας, το οποίο αποτυπώνεται όχι μονάχα σε μια δημοσκοπική στασιμότητα, αλλά και σ’ ένα συνεχές αδράνειας, που διακόπτεται κατά καιρούς από κάποια γεγονότα και όχι από μια πραγματική παραγωγή πολιτικής.

Παρά την κινητικότητα, παρά τις μεταγραφές, παρά την εμπλοκή αξιόλογων ανθρώπων, κανένα εγχείρημα, καμία ιδέα δεν μπορεί να δημιουργήσει δυναμική, με όλους να ζηλεύουν το φαινόμενο Μακρόν στη Γαλλία και όλους να προσπαθούν να εμφανιστούν ως μιμητές ή συνεχιστές του. Και το εύλογο ερώτημα που ανακύπτει είναι “γιατί ρε γαμώτο; Τι κάνουμε λάθος;”

Αν η απάντηση μπορούσε να απαντηθεί μ’ ένα κείμενο, θα είχε ήδη βρεθεί. Εξάλλου τα τελευταία χρόνια τόσα έχουν γραφτεί και ειπωθεί. Ωστόσο πρέπει να ειπωθεί κάτι πιο τολμηρό, σαν μια έκκληση προς όλους τους εμπλεκομένους. Κι αυτή δεν είναι άλλη από την προτροπή του να κάνουν όλοι ένα βήμα πίσω.

Με το που ειπωθεί αυτό, αμέσως ο κάθε εμπλεκόμενος ή ο κάθε απολογητής ή συνοδοιπόρος του θα πει “γιατί εγώ και όχι οι άλλοι, γιατί ο δικός μου και όχι οι υπόλοιποι;” Δυστυχώς όμως η πολιτική λειτουργεί αλλιώς και ο κάθε προβεβλημένος εμπλεκόμενος πρέπει να το καταλάβει τόσο για το καλό το δικό του, όσο και για το καλό της παράταξης που εκπροσωπεί. Δίκαια ή άδικα, ορθά ή λανθασμένα, επιεικώς και μη, πολλά από τα πρόσωπα που σήμερα πρωταγωνιστούν στις διεργασίες είτε έχουν τοποθετηθεί πια στο παρελθόν, είτε κουβαλούν μια διάψευση ή αποτυχία. Αμφότερες οι περιστάσεις εμποδίζουν τις όποιες πραγματικές προσπάθειες ανανέωσης, συσκοτίζουν τις όποιες προσπάθειες εύρεσης θέσεων και αφηγήματος και εντέλει καταλήγουν στο βάλτωμα που όλοι πασχίζουν να ξορκίσουν με “τεχνητές αναπνοές”.

Ακούγοντας αυτά η Φώφη θα σου πει “μα είμαι μόλις δύο χρόνια αρχηγός του ΠΑΣΟΚ”, ενώ ο Ευάγγελος Βενιζέλος θα συμπληρώσει “ήμουν μόλις 3 χρόνια αρχηγός του ΠΑΣΟΚ και πιστεύω ότι μπορώ να διαδραματίσω ακόμη εθνικό ρόλο”, με τον Γιώργο Παπανδρέου να αντιτείνει “μα ήμουν μόλις 2 χρόνια πρωθυπουργός” και τον Σταύρο Θεοδωράκη να συνεχίζει λέγοντας “ίδρυσα το Ποτάμι πριν από μόλις 3 χρόνια, δεν κυβέρνησα και δεν εφάρμοσα μνημόνιο, γιατί να εξαφανιστώ;” και τέλος η “Ώρα Αποφάσεων” να λέει “αποδεδειγμένα είμασταν υπουργοί με μεταρρυθμιστικό έργο και είμαστε εκτός Βουλής για 5 χρόνια, γιατί να μην μας δοθεί μια ευκαιρία;”

Όλα τα παραπάνω επιχειρήματα μπορεί κανείς να δει με συμπάθεια, να συμφωνήσει σε πολλά, ωστόσο καλώς ή κακώς το τρένο της ιστορίας πέρασε ανεπιστρεπτί. Ο καθένας από τους παραπάνω το έχασε για ξεχωριστούς λόγους κι αυτό είναι αντικείμενο μιας δίκαιης ιστορικής αποτίμησης που πρέπει να γίνει στο πλαίσιο μιας παραταξιακής συνειδητότητας. Ο καθένας από την μεριά του προσέφερε στην παράταξη και στην χώρα, άλλος περισσότερο, άλλος λιγότερο, άλλος σε λιγότερο χρόνο, άλλος σε περισσότερο. Και ο καθένας που πίστεψε στα πρόσωπα και στις πολιτικές του καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης μπορεί να κρατήσει την “ταυτότητά” του, να κρατήσει έναν τρόπο σκέψης κι ένα κώδικα αξιών που απέκτησε όλα αυτά τα χρόνια. Θα ήταν λάθος και ανήθικο να ξεχάσει ο καθένας από που προέρχεται, το πώς διαμορφώθηκε, το τι πρεσβεύει, αλλά η εποχή όπου δινόταν μάχη επικράτησης της μιας ταυτότητας έναντι της άλλης στο εσωτερικό των τειχών έχει πια παρέλθει, γιατί το κλείσιμο εντός των τειχών ήταν αυτό που οδήγησε στην καθήλωση και την στρατηγική και ιστορική ήττα.

Βεβαίως ο καθένας έχει το δικαίωμα να πιστεύει για τον εαυτό του ότι μπορεί ακόμη να προσφέρει ο ίδιος, είτε αυτοπρόσωπα είτε δια αντιπροσώπου/ων κι αυτό είναι κάτι που θα κριθεί είτε σε παραταξιακή, είτε σε εθνική κάλπη και φυσικά κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει το πώς θα εξελιχθεί η ιστορία. Ο Γεώργιος Παπανδρέου κατάφερε να διαδραματίσει σπουδαίο εθνικό και παραταξιακό ρόλο στην έβδομη δεκαετία της ζωής του, ενώ ο Αλέξης Τσίπρας σε λίγους μήνες θα είναι ο μακροβιότερος πρωθυπουργός των μνημονίων μόλις στην τέταρτη.

Πρέπει να γίνει αντιληπτό όμως ότι οι όροι δεν είναι μόνο βιολογικοί, αλλά και πολιτικοί, όπως επίσης κανείς δεν μπορεί να πορευτεί με την μελλοντική επίδοση του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές όποτε κι αν γίνουν, ούτε με το να δώσει μάχη κατά ή να συμβάλλει στην αυτοδυναμία Μητσοτάκη.

Στον αντίποδα, χρειάζεται να ξετυλιχθεί ένα νήμα που θα ξεκινά από νέα στελέχη που θα πάρουν τη τύχη στα χέρια τους, που θα θέσουν τους όρους δημιουργίας ενός νέου κόμματος με ανοιχτές και συμμετοχικές διαδικασίες και που θα εκλέξουν έναν νέο αρχηγό άμεσα και ανοιχτά από μια βάση που θα αυτοπροσδιορίζεται ως “προοδευτική”, χωρίς αποκλεισμούς και πιστοποιητικά νομιμοφροσύνης. Για να είναι επιτυχές το νήμα πρέπει να ακολουθήσει αυτή την πορεία, όχι π.χ. πρώτα να γίνει το νέο κόμμα και να αναζητηθούν έπειτα τα νέα στελέχη και η ηγεσία, ούτε να εκλεγεί μια νέα ηγεσία για να προκύψει νέο κόμμα που θα το τρέξουν νέα στελέχη.

Απέναντι σ’ αυτό δεν μπορεί να εξαιρεθεί κανείς, απέναντι σ’ αυτό δεν πρέπει να αποκλειστεί κανείς, αλλά απέναντι σ’ αυτό οφείλουν πρώτα να τοποθετηθούν και έπειτα να αυτοδεσμευθούν όλοι οι εμπλεκόμενοι, συνειδητοποιώντας ότι το σχήμα “μια παράταξη, ένα κόμμα κι ένας αρχηγός” είναι το μόνο βιώσιμο αλλά και χρήσιμο για την παράταξη και την χώρα. Αλλιώς το τρένο της ιστορίας θα προσπεράσει για νέους σταθμούς και η λαμπαδηδρομία των χαμένων ευκαιριών απλά θα αλλάξει τη σκυτάλη..