Ένα πουκάμισο αδειανό, μια συνταγματική αναθεώρηση..

via voria

Και εγένοντο οι κυβερνητικές προτάσεις για τη συνταγματική αναθεώρηση (βλ. αναλυτικά εδώ), προτάσεις οι οποίες δεν δικαιολογούν τον ντόρο που ήθελε να δημιουργήσει γύρω απ’ αυτές ο Τσίπρας, αλλά δικαιολογούν στο έπακρο την αντίληψη διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ: Προχειρότητα, τσαπατσοδουλειά, έλλειψη τεκμηρίωσης και στελεχιακής κατάρτισης (μην ξεχνάμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει δύο συνταγματολόγους πρώτης γραμμής, τον Κατρούγκαλο και τον Χρυσόγονο) και κυρίως έλλειψη μιας κεντρικής ιδέας που να διέπει το σύνολο των προτάσεων.

Την ίδια ώρα βλέπεις κόμματα με πολύ μικρότερη επιρροή από τον ΣΥΡΙΖΑ, όπως π.χ. το Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών, να καταθέτουν ένα περίγραμμα προτάσεων με ένα συγκεκριμένο σκεπτικό (βλ. αναλυτικά εδώ), ενώ αν συγκρίνει κάποιος τις προτάσεις Τσίπρα για τη συνταγματική αναθεώρηση με τις αντίστοιχες επί παραδείγματι του Σαμαρά δύο και κάτι χρόνια πριν (βλ. αναλυτικά εδώ) μπορεί κανείς εύκολα να διαπιστώσει ότι οι προτάσεις είναι αποσπασματικές και οι περισσότερες για τα μάτια του κόσμου, γιατί πολύ απλά ο Τσίπρας έχει εστιάσει στη δημοψηφισματική δημοκρατία, με όλα τα υπόλοιπα μείζονα θέματα απλά να σχολιάζονται για να γεμίσουν οι σελίδες του κυβερνητικού ρεπορτάζ.

Παρ’ όλα αυτά, ένα μικρό επιμέρους σχόλιο για τις κυριότερες προτάσεις αξίζει να ειπωθεί, με την υπόμνηση ότι πιθανόν κι αυτή η προσπάθεια συνταγματικής αναθεώρησης να καταστεί άγονη, όχι μόνο λόγω της άρνησης της αντιπολίτευσης να υπερψηφίσει τις περισσότερες προτάσεις, αλλά και επειδή πιθανόν όπου να ναι πλησιάζουν εκλογές. Παρ’ όλα αυτά ο διάλογος που πρόκειται να ανοίξει, ας αποτελέσει μια “προίκα” για την επόμενη, ουσιαστική συζήτηση για την αναθεώρηση του συνταγματικού χάρτη, όποτε κι αν αυτή γίνει. Ειδικότερα:

1ος άξονας: αρχιτεκτονική του πολιτεύματος

• συνταγματική καθιέρωση απλής αναλογικής
• Σχόλιο: Είναι λάθος το Σύνταγμα να καθορίζει ποιο θα είναι το εκλογικό σύστημα, γιατί έτσι μ’ αυτόν τον τρόπο είναι σαν να δεσμεύει την λαϊκή ετυμηγορία και το κομματικό σύστημα σε μια συγκεκριμένη λογική. Δεν μπορεί από τη μια πλευρά το Σύνταγμα να είναι οικονομικά ουδέτερο και από την άλλη να επιβάλλεις ένα ορισμένο εκλογικό σύστημα. Πρέπει το εκλογικό σύστημα να είναι ανοιχτό στον εκάστοτε συσχετισμό των πολιτικών δυνάμεων
• εποικοδομητική ψήφος δυσπιστίας που θα συνοδεύεται από πρόταση για νέο πρωθυπουργό
• Σχόλιο: Μια πρόταση που θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο διαλόγου. Αλλά μπορεί να ειπωθεί και το εξής: Το να γίνεται μαγείρεμα από τα πολιτικά κόμματα για τον σχηματισμό κυβέρνησης με άλλον πρωθυπουργό μπορεί να ενισχύσει την καχυποψία των πολιτών έναντι των θεσμών και να διευκολυνθούν φαινόμενα “αποστασίας” από τις κοινοβουλευτικές ομάδες
• εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας από το λαό εάν αποτύχει η Βουλή σε δύο διαδοχικές ψηφοφορίες την εκλογή του
• Σχόλιο: Καλύτερη πρόταση απ’ αυτή που κυκλοφορούσε και έκανε λόγο για άνευ όρων εκλογή ΠτΔ από τον λαό. Ο λαός πρέπει να είναι διαιτητής της άγονης κομματικής συναίνεσης επί του προσώπου, δίχως να είναι απαραίτητη η διεξαγωγή εκλογών. Στο τραπέζι έχει κατατεθεί και η πρόταση της ομάδας για το “Καινοτόμο Σύνταγμα” (Αλιβιζάτος, Μάνος κλπ), η οποία προτείνει εκλογή ΠτΔ από ένα ευρύ αντιπροσωπευτικό σώμα που περιλαμβάνει και τους εν ενεργεία δημάρχους, περιφερειάρχες, αλλά και πρώην Πρωθυπουργούς και Προέδρους της Βουλής.
• λελογισμένη αύξηση αρμοδιοτήτων ΠτΔ, όπως δικαιώματα να απευθύνεται στη Βουλή, να συγκαλεί Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών, να παραπέμπει ψηφισμένο νόμο σε ειδικό γνωμοδοτικό όργανο, αποτελούμενο αποκλειστικά από δικαστές
• Σχόλιο: Εν πολλοίς η κυβερνητική πρόταση αποφάσισε να μην ακουμπήσει το ευαίσθητο ζήτημα τυχόν ουσιαστικής αύξησης των αρμοδιοτήτων του ΠτΔ. Η συνταγματική κατοχύρωση του Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών είναι κάτι που μπορεί να συζητηθεί, ενώ η αναπομπή ψηφισμένου νόμου αντί της Βουλής, όπως προβλέπεται στο άρθρο 42 του Σ, σε ειδικό γνωμοδοτικό όργανο από δικαστές, επί της ουσίας μεταφέρει στην ελληνική πραγματικότητα το Γαλλικό Συνταγματικό Συμβούλιο. Ένα τέτοιο γνωμοδοτικό όργανο όμως θα καθυστερούσε υπέρμετρα την νομοθετική διαδικασία, ειδικά σε διαδικασίες που πρέπει να γίνουν γρήγορα, όπως κλασσικά η ψήφιση μνημονιακών νόμων και μέτρων.
• κανένας Βουλευτής να μην μπορεί να εκλέγεται για πάνω από δύο συνεχόμενες κοινοβουλευτικές περιόδους ή για οκτώ συνεχόμενα έτη.
• Σχόλιο: Η καλύτερη και η πλέον γενναία πρόταση, μακάρι να υποστηριχθεί από ευρεία πλειοψηφία
• Πρωθυπουργός, εκτός των υπηρεσιακών, να ορίζεται αποκλειστικά αιρετός από το λαό, δηλαδή μόνο εν ενεργεία Βουλευτής
• Σχόλιο: Αντί αυτού, θα μπορούσε να προβλεφθεί ορισμένη πρωθυπουργική θητεία άμεσα, όπως και η κοινοβουλευτική, όχι απαραίτητα ο πρωθυπουργός να είναι και βουλευτής. Η υφιστάμενη συνταγματική πρόβλεψη αρκεί.

2ος άξονας: ενίσχυση των θεσμών άμεσης δημοκρατίας

• Υποχρέωση κύρωσης με δημοψήφισμα, οποιασδήποτε συνθήκης μεταβιβάζει κυριαρχικές αρμοδιότητες του Κράτους.
• Σχόλιο: Επί της αρχής μπορεί να φαντάζει ωραία πρόταση, αλλά τελεί σε άμεση συνάρτηση με το ποιος έχει την πρωτοβουλία διεξαγωγής του δημοψηφίσματος και πώς ορίζονται οι κυριαρχικές αρμοδιότητες. Επίσης μειώνει την ευθύνη της εκάστοτε κυβέρνησης, μεταθέτοντας το βάρος ιστορικών επιλογών στον λαό.
• Δυνατότητα διενέργειας Δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία και συλλογή άνω των 500.000 υπογραφών για εθνικά θέματα και με συλλογή άνω του 1 εκατομμυρίου υπογραφών για ψηφισμένο νόμο, με εξαίρεση νόμους που αφορούν τα δημοσιονομικά, καθώς και για νομοθετική πρωτοβουλία από τους ίδιους τους πολίτες.
• Σχόλιο: Η συγκεκριμένη πρόταση έρχεται να συμπληρώσει τις δύο περιπτώσεις για τις οποίες το ίδιο το Σύνταγμα προβλέπει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στο άρθρο 44 παρ. 2. Μια πρόταση θα ήταν η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία να ενεργοποιείται στην περίπτωση που δεν συγκεντρώνονται οι προβλεπόμενες από το Σύνταγμα κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες. Μ’ αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται η απαραίτητη ισορροπία του πολιτεύματος, αλλά πρέπει να ξεκαθαριστεί ποιος θα έχει την πρωτοβουλία του δημοψηφίσματος, η κυβέρνηση, η Βουλή, ο ΠτΔ, ή αδιαμεσολάβητα ο λαός;

3ος άξονας: ενίσχυση του κράτους δικαίου

• Για τον συνταγματικό έλεγχο, θεσμοθέτηση ενός ειδικού γνωμοδοτικού οργάνου, αποτελούμενου αποκλειστικά από δικαστές των Ανώτατων Δικαστηρίων που σε εξαιρετικές περιπτώσεις, μετά από πρόταση του ΠτΔ ή της Κυβέρνησης ή 120 Βουλευτών θα γνωμοδοτεί επί ψηφισμένου νομοσχεδίου εντός συντομότατης μάλιστα προθεσμίας
• Σχόλιο: Θα μπορούσε αυτό να θεραπευτεί με την ίδρυση ενός Συνταγματικού Δικαστηρίου
• Κατάργηση βουλευτικής ασυλίας
• Σχόλιο: Προς τη σωστή κατεύθυνση, με την υπόμνηση της αντιστροφής του “βάρους απόδειξης”. Όλοι οι βουλευτές ξεκινούν με το ότι δεν έχουν ασυλία (πέρα της γνώμης και ψήφου) και θα πρέπει η Βουλή αιτιολογημένα να την επιβάλλει στις περιπτώσεις που απαιτείται
• Ριζική αναδιάρθρωση διάταξης περί ευθύνης υπουργών
• Σχόλιο: Είναι πλέον ώριμο το αίτημα, με μια σκέψη: Μιας και το άρθρο 86 προβλέπει αποσβεστική προθεσμία (δηλ προθεσμία άσκησης δίωξης από την Βουλή), θα μπορούσε στην περίπτωση που δεν ασκηθεί δίωξη από την Βουλή, να επιλαμβάνονται αυτόματα τα δικαστήρια.
• Οι ανεξάρτητες αρχές να συγκροτούνται με μικρότερες πλειοψηφίες σε περίπτωση που τα 4/5 δεν συγκεντρωθούν σε συγκεκριμένη προθεσμία.
• Σχόλιο: Η πρόταση που βγάζει “μάτι” ότι βρίθει κομματικής σκοπιμότητας. Οι ανεξάρτητες αρχές αποτελούν συνταγματικά κατοχυρωμένο κεκτημένο από την αναθεώρηση του 2001 και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να διευκολύνεται η κυβέρνηση στη στελέχωσή τους, γιατί πολύ απλά αποστολή τους είναι να ελέγχουν την εκάστοτε κυβέρνηση. Αντί των 4/5 της Διάσκεψης των Προέδρων, θα μπορούσαν τα διοικητικά συμβούλια των ανεξάρτητων αρχών να προκύπτουν από διεθνή διαγωνισμό με την επίβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή διαγωνισμό με μοριοδότηση υπό την αιγίδα του ΑΣΕΠ και επιλογής του Προέδρου από μια λίστα των 3 επικρατέστερων από τον ΠτΔ.

4ος άξονας: σχέσεις Κράτους-Εκκλησίας

• ρητή κατοχύρωση της θρησκευτικής ουδετερότητας του Κράτους με διατήρηση όμως για ιστορικούς και πρακτικούς λόγους της αναγνώρισης της Ορθοδοξίας ως κρατούσας θρησκείας
• κατοχύρωση της υποχρεωτικότητας του πολιτικού όρκου στις ορκωμοσίες των αιρετών του πολιτεύματος, των δικαστών και των υπόλοιπων δημόσιων λειτουργών
• Σχόλιο: Η ‘πρώτη φορά Αριστερά” δεν τολμά να προτείνει τον πλήρη διαχωρισμό κράτους-εκκλησίας. Μόνο με την πρόβλεψη μη επικρατούσας θρησκείας μπορεί να υπάρξει καθεστώς θρησκευτικής ελευθερίας και φαίνεται ότι η κυβέρνηση κάνει πίσω σ’ ένα θέμα υψηλού ιδεολογικού συμβολισμού. Βέβαια αξίζει να θεωρηθεί ότι το άρθρο 3 του Σ που προβλέπει την επικρατούσα θρησκεία συγκαταλέγεται στα μη αναθεωρητέα άρθρα, ενώ η υποχρεωτικότητα του πολιτικού όρκου περισσότερο επικοινωνία βγάζει παρά ουσία

5ος άξονας: κοινωνικά δικαιώματα

• ρητή απαγόρευση άρσης του δημόσιου ελέγχου των αγαθών του νερού και της ηλεκτρικής ενέργειας
• σαφής και αποτελεσματική κατοχύρωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων ως του μοναδικού μέσου για τον προσδιορισμό του μισθού. Συνταγματική κατοχύρωση της υποχρεωτικότητας της διαιτησίας
• Σχόλιο: Για την προστασία των δημοσίων αγαθών ήδη έχει επιληφθεί η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας. Αξίζει να σημειωθεί ότι μια Αριστερή στα χαρτιά κυβέρνηση βρίσκει μόλις δύο προτάσεις και πέντε γραμμές για την προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων, πεδίο υποτίθεται προνομιακό για εκείνη.

Καταληκτικό σχόλιο: Προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι η κυβερνητική πρόταση δεν περιλαμβάνει πρόταση για την αλλαγή του τρόπου διορισμού των προέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων, που μέχρι σήμερα γίνεται από την κυβέρνηση βάσει του άρθρου 90 παρ. 5 του Σ. Επίσης δεν ακουμπά καθόλου το ζήτημα της ελεύθερης ραδιοτηλεόρασης του άρθρου 15 του Σ, περιπτώσεις που απ’ ότι φαίνεται την εξυπηρετούν σφόδρα στην υλοποίηση των σχεδιασμών της. Και κάτι τελευταίο: Συμφωνεί με τους δανειστές για τον δημοσιονομικό κόφτη, αλλά δεν προτείνει να μπει ως “χρυσός δημοσιονομικός κανόνας” στο Σύνταγμα, πράξη που θα κατοχύρωνε την ευθύνη έναντι των επόμενων γενεών, αλλά και θα δικαίωνε μια επιλογή τις συνέπειες της οποίας ουδείς από την κυβέρνηση έχει διανοηθεί..