Απλή αναλογική και η απλή λογική του Τσίπρα
Έχει ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς τη διαχρονική στάση του ΣΥΡΙΖΑ αναφορικά με τον εκλογικό νόμο. Πριν την εκλογική νίκη της 25ης Ιανουαρίου αναφανδόν υπέρ της απλής αναλογικής. Από την 25η Ιανουαρίου μέχρι το κυβερνών κόμμα να περάσει δεύτερο στις δημοσκοπήσεις δεν φάνηκε να ενοχλείται από την ενισχυμένη αναλογική (αφού και στις δύο εκλογικές νίκες μια χαρά έκανε χρήση του bonus των 50 εδρών). Και εσχάτως επιστρέφει με ευκολία στην “πατρώα” θέση περί απλής αναλογικής. Κοινή συνισταμένη αυτής της διαδρομής; Η εξουσία, είτε στο να την πάρει, είτε στο να μην την αφήσει.
Ξεκινάμε από τα βασικά: Ναι, χρειαζόμαστε νέο εκλογικό νόμο. Εντούτοις, πρέπει να προσδιορίσουμε τι θέλουμε από έναν εκλογικό νόμο. Είναι άλλο να θέλουμε π.χ. να στριμώξουμε πολιτικά ένα κόμμα (εν προκειμένω τη ΝΔ) και είναι άλλο να θέλουμε από το εκλογικό σύστημα να συμβολίσουμε μια φιλοσοφία αλλαγών προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.
Ποιες είναι εν ολίγοις οι παθογένειες του υπάρχοντος εκλογικού νόμου; Αφενός το υπερβολικό bonus των 50 εδρών και αφετέρου ο τρόπος κατανομής των εκλογικών περιφερειών. Από τη μια πλευρά το bonus των 50 εδρών είναι στα όρια της καλπονοθείας. Δεν μπορεί να δίδεται άνευ όρων στο πρώτο κόμμα και δεν μπορεί να δίδεται μόνο στο πρώτο κόμμα. Από την άλλη, εκλογικές περιφέρειες όπως η Β’ Αθηνών είναι τερατώδεις, από πλευράς χρημάτων και συμφερόντων με τα οποία πρέπει να συνδιαλλαγεί ένας υποψήφιος.
Πώς θέλει να απαντήσει στις παθογένειες αυτές η παρούσα κυβέρνηση; Με την ολοκληρωτική κατάργηση του bonus στο πρώτο κόμμα και με το “σπάσιμο” των υδροκέφαλων περιφερειών σε μικρότερες. Παράλληλα θέλει να μειώσει το πλαφόν του 3% εισόδου στη Βουλή και να καθιερώσει την ψήφο στα 17, προτάσεις που πιθανόν να μην “περπατήσουν” μέχρι το τέλος της διαδρομής. Αν όμως τελικά περπατήσουν, από τη μια πλευρά ανακατεύεται πλήρως η τράπουλα στο πολιτικό παιχνίδι (όπως θα εξηγηθεί αμέσως παρακάτω) και από την άλλη επιλέγεται ένα επικοινωνιακό μέτρο ψήφου στους 17χρονους, λανσάροντας υποκριτικά την μέριμνα για την πολιτική συμμετοχή, λες και ο 17χρονος είναι λιγότερο αδιάφορος ή ανενημέρωτος ή αποστασιοποιημένος από την πολιτική διαδικασία από έναν 18χρονο, 19χρονο κοκ.
Ο Τσίπρας είναι εμφανές τι επιδιώκει: Την μετατροπή του ΣΥΡΙΖΑ από ένα ευκαιριακό κόμμα διαμαρτυρίας σ’ ένα σταθερό κόμμα εξουσίας, που θα έχει λόγο για την επόμενη μέρα των εκλογών, όποτε αυτή κι αν έρθει. Με την απλή αναλογική, ο Τσίπρας ακόμη και ως δεύτερο κόμμα θα μπορεί να έχει τη δυνατότητα να σχηματίσει κυβέρνηση με πολιτικά όμορα κόμματα, όπως π.χ. η Δημοκρατική Συμπαράταξη και την Ένωση Κεντρώων, ενώ η μείωση του πλαφόν εισόδου κάτω από το 3% θα μπορεί να αποτελέσει “φιλί της ζωής” για τους ΑΝΕΛ και το Ποτάμι ή να βάλει στο παιχνίδι των συσχετισμών όπως το Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών.
Η παραπάνω παράγραφος τι δείχνει; Ότι ο Τσίπρας δυνητικά έχει τη δυνατότητα να απευθυνθεί τουλάχιστον σε 5 κόμματα για εκλογική συνεργασία, στο ενδεχόμενο της απλής αναλογικής. Από την άλλη, ο Μητσοτάκης σε πόσα κόμματα μπορεί άραγε να απευθυνθεί; Το πολύ στη Δημοκρατική Συμπαράταξη και το Ποτάμι, άντε και σε κανένα δεξιό μόρφωμα πλην Χ.Α. Πέραν τούτου ουδέν. Άρα, στο σενάριο της απλής αναλογικής, η ΝΔ του Μητσοτάκη στριμώχνεται και θα πρέπει να συγκεντρώσει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό (πάνω από 40%) για να μπορέσει να κυβερνήσει, κάτι που αυτή τη στιγμή φαντάζει απίθανο, μιας και η αξιωματική αντιπολίτευση είναι φανερά ανέτοιμη να ανέλθει στην εξουσία.
Η απλή αναλογική ναι μεν φαντάζει “δικαιότερο” και “αντιπροσωπευτικότερο” σύστημα από την ενισχυμένη αναλογική, αλλά πέρα από το μέρος της αντιπροσώπευσης, ένα εκλογικό σύστημα πρέπει να μεριμνά και για την κυβερνησιμότητα. Παλαιότερα, η κυβερνησιμότητα περνούσε μέσα από την αυτοδυναμία ενός κόμματος. Σήμερα περνά από την συνεργασία, αλλά αυτό είναι ένα παροδικό φαινόμενο, μπορεί να μην ισχύει για πάντα. Μπορεί σε κάποια χρόνια να προκύψει ένα πλειοψηφικό ρεύμα είτε από την μια είτε από την άλλη πλευρά. Γιατί να υπάρχει ένας εκλογικός νόμος που να του αποκλείει την διακυβέρνηση της χώρας;
Ας επανέλθουμε όμως στο σήμερα. Αυτό που επείγει περισσότερο και από το bonus (η σκέψη για κλιμακωτό bonus ανάλογα με τη διαφορά από τον δεύτερο και το ποσοστό του πρώτου ή η παροχή του και στο δεύτερο κόμμα αξίζει να συζητηθεί)) είναι περισσότερο οι εκλογικές περιφέρειες και η μέριμνα ο αντιπροσωπευόμενος να νιώσει εγγύτερά του τον αντιπρόσωπο. Αν η απλή αναλογική δεν συνοδευτεί και από το διπλό σύστημα μονοεδρικών και ευρείων περιφερειών (π.χ. 325 καλλικρατικοί δήμοι, 150 μονοεδρικές περιφέρειειες και 150 έδρες χωρισμένες στις 13 περιφέρειες που θα κατανέμονται αναλογικά στα κόμματα), τότε αυτή θα φαντάζει κενή και γεμάτη στη σκοπιμότητα.
Και πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας το τι γίνεται αυτή την περίοδο στην Ισπανία π.χ., όπου η χώρα είναι επί της ουσίας ακυβέρνητη εδώ και 6 μήνες, με νέες εκλογές να είναι ήδη στον ορίζοντα. Αν στην Ελλάδα είχαμε τέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις σε τέσσερα χρόνια με σύστημα ενισχυμένης αναλογικής, πόσες άραγε εκλογές θα προκύψουν με την απλή και “άδολη” αναλογική; Επομένως, αν δεν αλλάξει ο τρόπος διάλυσης της Βουλής, αλλά ενδεχομένως και η διαδικασία παροχής διερευνητικών εντολών στον συνταγματικό χάρτη, τότε και πάλι η απλή αναλογική προμηνύει περιπέτειες.
Προτελευταία σκέψη: Απλή αναλογική χωρίς ο εκλογέας να ξέρει το κόμμα το οποίο θα ψηφίσει με ποιον θα συνεργαστεί είναι επίσης κενό γράμμα. Μπορεί π.χ. εγώ να θέλω να ψηφίσω ένα κόμμα που να θέλει να συνεργαστεί με τον ΣΥΡΙΖΑ και τελικά εκείνο να συνεργαστεί με τη ΝΔ ή το ανάποδο. Αυτό δεν θα συνιστά πολιτική εξαπάτηση και υφαρπαγή της ψήφου μου; Γι αυτό θα πρέπει τα πολιτικά κόμματα προς την κατεύθυνση της ευθύνης να φανερώνουν προεκλογικά ποιες συμμαχίες θα κάνουν, ανοιχτά και τολμηρά και να μην τοποθετούν την διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης πίσω από κλειστές πόρτες και τραπέζια.
Καταληκτικά, η απλή αναλογική δεν μπορεί να σταθεί μόνη της. Πρέπει να συνοδευτεί από γενναίες τομές στις εκλογικές περιφέρειες και τον συνταγματικό χάρτη, ενώ η ύπαρξη ενός μικρού bonus εδρών στο κόμμα ή τον συνασπισμό κομμάτων που καταλαμβάνουν την πρώτη και τη δεύτερη θέση είναι προτάσεις που πρέπει να απασχολήσουν. Και το ερώτημα που πλανάται είναι το εξής: Ο Τσίπρας μέσω της απλής αναλογικής επιλέγει και πάλι να κρατήσει τις ισορροπίες στο κόμμα του, προκαλώντας ανισορροπία στη χώρα; Και επιπλέον, ο Τσίπρας θα επιμείνει μέχρι τέλους στην απλή αναλογική ή θα κάνει τελικά πίσω, όπως σε τόσα άλλα;
