Δραχμή-Επεισόδιο Δεύτερο
Στην πρόσφατη δημοσκόπηση της Kapa Research για το Βήμα και στο ερώτημα: “Ποια κατεύθυνση πιστεύετε ότι θα πρέπει να ακολουθήσει χώρα την επόμενη πενταετία;” το 44,5% των ερωτώμενων απαντά ότι πρέπει να εξετάσει σοβαρά το ενδεχόμενο της αποχώρησης από την ευρωζώνη, έναντι ενός ποσοστού 49,5% που απαντά ότι πρέπει να παραμείνει εντός ευρωζώνης με εφαρμογή μνημονίου.
Όσο παραπλανητικά και αν είναι διατυπωμένη η σχετική ερώτηση -και είναι πράγματι πολλαπλά παραπλανητική- αποτυπώνει μία πραγματικότητα: για ένα σεβαστό και διαρκώς αυξανόμενο τμήμα του ελληνικού πληθυσμού η αποχώρηση της Ελλάδας από το ευρώ αποτελεί μία σοβαρή πολιτική επιλογή και για ένα ακόμα μεγαλύτερο τμήμα πάντως δεν αποτελεί ταμπού.
Όπως όλες οι δοξασίες, έτσι και η μυθολογία του εθνικού νομίσματος ως λύση στο πρόβλημα δημοσίου χρέους της Ελλάδας και εξόδου της από την κρίση βασίζεται σε ορισμένες σωστές παραδοχές. 1) Η Ευρωζώνη είναι μία νομισματική ένωση με αρχιτεκτονική σκοπίμως ατελή. Η αρχιτεκτονική αυτή οφείλεται σε διαφωνία των κεντρικών παικτών για τη μορφή της ευρωζώνης κατά τη σύλληψη και τη θεσμοθέτησή της, για αυτό και το “σκοπίμως”. Έτσι, παρότι περιλαμβάνει τόσο χώρες πλεονασματικές και εξαγωγικές όσο και χώρες ελλειμματικές, η ζώνη του ευρώ δεν έχει θεσμοθετημένο μηχανισμό διόρθωσης των ανισορροπιών. Αυτό σημαίνει ότι σε κατάσταση κρίσης, ενώ τα κράτη μέλη στερούνται αυτονόητα την ικανότητα να αντιμετωπίσουν το χρέος τους μέσω του εθνικού τους νομίσματος (υποτίμηση), δεν διαθέτουν ούτε την θεσμική ούτε την πραγματική δυνατότητα να αξιοποιήσουν εργαλεία αντιμετώπισης των ανισορροπιών. 2) Η δυνατότητα μετακίνησης εργαζομένων μεταξύ των κρατών μελών για να αντιμετωπιστεί η ανεργία, ενώ είναι νομικά κατοχυρωμένη, στην πραγματικότητα είναι για λόγους γλωσσικούς, ιδιαιτεροτήτων της αγοράς εργασίας κ.ο.κ. πολύ περιορισμένη. Αντίστοιχα, δεν προβλέπονται θεσμοθετημένες μεταφορές κεφαλαίων από τις πλεονασματικές χώρες στις ελλειμματικές ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσεων. 3) Τι απομένει; Ad hoc πακέτα χρηματοδότησης συνοδευόμενα με προγράμματα λιτότητας και εσωτερικής υποτίμησης (μείωση μισθών, δαπανών και αποπληθωρισμός) με τεράστιο κοινωνικό κόστος και διαλυτικές πολιτικές συνέπειες, όπως η εκλογική άνοδος ακραίων και λαϊκιστικών κομμάτων.
Μέχρι εδώ καλά. Ωστόσο, η δοξασία του εθνικού νομίσματος προσπερνάει σκοπίμως ή από άγνοια το κεντρικό ζήτημα: για μια χώρα με το παραγωγικό, οικονομικό και πολιτικό προφίλ και τις ιδιαίτερες στρεβλώσεις όπως η Ελλάδα, θα μπορούσε η ανάκτηση της εξουσίας νομισματικής πολιτικής να την βοηθήσει να βγει από την κρίση, ιδίως στον κόσμο του 2016 των κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών, στον οποίο ανεξέλεγκτα επιθετικά κερδοσκοπικά κεφάλαια είναι σε θέση να γονατίσουν πολύ ισχυρότερες οικονομίες από την ελληνική; Τις απαντήσεις τις δίνει σε μία από τις ελάχιστες εύστοχες παρεμβάσεις του ο Μάρδας. Διαχρονικά το ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν τα πήγε καλά με τις υποτιμήσεις, η δραχμή δεν συνέβαλε στην αύξηση των εξαγωγών ενώ επί ευρώ οι εξαγωγές μας απογειώθηκαν και μία χώρα με έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου, με ανύπαρκτο θεσμικό βάθος και πολιτικές ελίτ ανίκανες να συνεννοηθούν για τα στοιχειώδη η μετάβαση σε εθνικό νόμισμα κατά πάσα βεβαιότητα θα σήμαινε όχι απλά οικονομική καταστροφή αλλά κοινωνικό χάος.
Το δεύτερο ζήτημα που σκοπίμως αποκρύπτεται από τους “εραστές” της δραχμής είναι το αν το όποιο εθνικό νόμισμα θα είναι πληθωριστικό ή θα έχουμε συνέχιση της λιτότητας με δραχμή. Το πρώτο σενάριο συνεπάγεται πλήρη ρήξη με τους δανειστές και άρα ολοσχερή και επ’ αόριστον αποκοπή μας από τις διεθνείς αγορές. Το δεύτερο, συμφωνημένη πορεία, διεθνή οικονομικό έλεγχο και συνέχιση της λιτότητας.
Σε μία ακραία πολωμένη κοινωνία που ζει τα τελευταία χρόνια υπό το καθεστώς ενός ιδιότυπου κοινωνικού εμφυλίου, με την εμπιστοσύνη στην Πολιτική να έχει φτάσει στο ναδίρ, ο πραγματικός δημόσιος διάλογος έχει υποκατασταθεί από πολεμικές ιαχές. Η επιλογή της εξόδου από την ευρωζώνη είτε τεθεί ως ερώτημα σε δημοψήφισμα είτε ως πολιτική επιλογή-μονόδρομος από πολιτικό κόμμα σε εθνικές εκλογές δεν πρόκειται να γίνει αντικείμενο λογικής επεξεργασίας από τους πολίτες. Η επιλογή θα είναι ενστικτώδης και διαισθητική, προϊόν όχι στάθμισης κόστους-οφέλους και μακροπρόθεσμης προοπτικής αλλά ενός αισθήματος αδιεξόδου και στασιμότητας από ένα ολοένα και διευρυνόμενο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας με τα ποσοστά στις νεότερες ηλικίες να είναι εν δυνάμει συντριπτικά. Η δραχμή θα είναι ένα ακόμα επεισόδιο στο σήριαλ μιας προβληματικής ριζοσπαστικοποίησης, μετά από την ηγεμονία του ΣΥΡΙΖΑ, την Χ.Α., το Όχι που έγινε Ναι κ.ο.κ.
Από την άλλη, σε αντίθεση με την κυβέρνηση Συριζανέλ που μετά την μνημονιακή στροφή της επιχειρεί με υπερβάλλοντα ζήλο να διατηρήσει ανοιχτή την πόρτα της στο αντιμνημονιακό μέτωπο, όσο ακόμα διατηρεί το πολιτικό της κεφάλαιο, οι πολιτικές και πνευματικές δυνάμεις που επιμένουν στην ευρωπαϊκή πορεία της χώρας δεν φαίνεται να μπορούν να δώσουν μία πειστική απάντηση στο πρόγραμμα σκληρής εσωτερικής υποτίμησης και λιτότητας του μνημονίου. Όσο ο πολιτικός τους λόγος περιορίζεται στην υπεράσπιση ενός μη επαρκώς κατανοητού από τον ελληνικό λαό μεταρρυθμιστικού σκέλους του μνημονίου, όσο δεν δίνουν απαντήσεις στα προβλήματα της ελληνικής μεσαίας τάξης που οδηγείται μέρα με τη μέρα στην οικονομική εξαθλίωση και το αδιέξοδο, όσο δεν επιχειρούν να βγάλουν από τις σκιές ανθρώπους που φαίνονται καταδικασμένοι στη στασιμότητα ή στη μετανάστευση, το φάντασμα του εθνικού νομίσματος θα πλανάται για πολύ καιρό πάνω από τη χώρα.
