Ισχύς, ασυμμετρία και δημοκρατία
O υπαρκτός σοσιαλισμός τρώει ξύλο στην Βενεζουέλα
Ο υπαρκτός καπιταλισμός τρώει ξύλο στο Παρίσι
Τι συμβαίνει και οι δύο μεγάλες προσεγγίσεις της πολιτικής πραγματικότητας βρίσκονται υπό διαρκή πίεση; Γιατί η ελεύθερη αγορά στέλνει θυμωμένους ανθρώπους στους δρόμους και την ίδια στιγμή το μεγάλο κράτος στέλνει θυμωμένους ανθρώπους στα άδεια super markets; Γιατί οι πολιτικές ελίτ δεν μπορούν να πείσουν για την αποτελεσματικότητα ούτε της σοσιαλιστικής ούτε της καπιταλιστικής εκδοχής της κοινωνίας;
Οι άνθρωποι, οι πολίτες, δεν θυμώνουν με τον καπιταλισμό αυτό καθ’εαυτό. Δεν αντιδρούν στην παρέμβαση του κράτους per se. Ποτέ δεν το έκαναν. Αυτό που θυμώνει τους πολίτες, αυτό που τους βγάζει στους δρόμους, δεν είναι η φύση ενός πολιτικο-οικονομικού συστήματος, ούτε το μείγμα των διάφορων προσεγγίσεων. Δεν είναι καν η απώλεια του βιωμένου επιπέδου ευημερίας. Αυτό που θυμώνει τους πολίτες, αυτό που τους βγάζει στους δρόμους, είναι η απώλεια του βιωμένου επιπέδου ευημερίας ως αποτέλεσμα της ασύμμετρης ισχύος που κατάφεραν να συγκεντρώσουν κάποια κομμάτια της κοινωνίας.
Το να χαθεί ένα μέρος του βιωτικού επιπέδου, μπορεί να γίνει υπο συνθήκες αποδεκτό από μία κοινωνία. Αυτό που δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό είναι η ασυμμετρία της απώλειας και το βασικότερο, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό το ότι αυτή η απώλεια υπήρξε αποτέλεσμα της ασύμμετρης συγκέντρωσης ισχύος στα χέρια κάποιων -είτε αυτοί ευνοήθηκαν είτε όχι.
Τα πολιτικά αδιέξοδα δεν συνδέονται σε σχέση αιτίου-αιτιατού με τη φύση του πολιτικού συστήματος, με το μείγμα ιδιωτικού-κρατικού, με την ύπαρξη ισχυρής αγοράς ή ισχυρού κράτους. Τα αδιέξοδα συνδέονται σε σχέση αιτίου-αιτιατού μόνο με την κατανομή της ισχύος στο εσωτερικό της κοινωνίας και τον βαθμό συμμετρίας της.
Πως ορίζεται ωστόσο αυτή η συμμετρία; Ποιο είναι το όριο πάνω από το οποίο η ισχύς των κοινωνικών ομάδων παύει να θεωρείται αποδεκτά συμμετρική; Η απάντηση είναι απλή και αιώνια: Η δημοκρατία. Μία κοινωνική ομάδα, ένα πολιτικό σύστημα, ένα οικονομικό σύστημα, καθίσταται ασύμμετρα ισχυρό όταν καταλήγει ή επιδιώκει να γίνει ισχυρότερο από την ίδια τη δημοκρατία.
Το αποτέλεσμα αυτής της ασυμμετρίας, όταν αυτή δημιουργείται, δεν είναι ποτέ ευχάριστο. Αρχικά, εμφανίζεται ως αδιέξοδο, στη συνέχεια ως θυμός, εξελίσσεται σε παράλογη πολιτική συμπεριφορά και ενίοτε καταλήγει σε εξέγερση ή και πόλεμο. Η ασυμμετρία της ισχύος σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί να μείνει κρυφή. Ακόμη και όταν είναι πασπαλισμένη με θεσμική ή οικονομική γλυκαντική ουσία, η ασυμμετρία της ισχύος χτίζει αργά αλλά σταθερά ένα πλέγμα κλειστών δομών που όσο περισσότερο κλείνουν, τόσο περισσότερο ορατές γίνονται. Ο βαθμός και το εύρος των συνεπειών του κλεισίματος που δημιουργεί η ασύμμετρη κοινωνική/πολιτική/οικονομική ισχύς εξαρτάται ευθέως από τη στιγμή στην οποία αυτή θα γίνει αντιληπτή.
Τι μας χαλάει στο ΔΝΤ αν όχι η δυνατότητά του να παρεμβαίνει εκτός δημοκρατικών θεσμών;
Τι μας χαλάει στη γραφειοκρατία της ΕΕ αν όχι η επιμονή της να (μη) λύνει θεμελιώδη προβλήματα σε συνόδους αιώνιας διαπραγμάτευσης μεταξύ τεχνοκρατών και υπουργών και να αφήνει τον κατεξοχήν δημοκρατικό θεσμό (το Κοινοβούλιο) εκτός;
Τι μας χαλάει στην κυβέρνηση της αριστεράς (και σε προηγούμενες κυβερνήσεις), αν όχι οι διαρκείς θεσμικές παρεκτροπές, ο πόλεμος σε κάθε είδους έλεγχο, η βούλησή της να καταλύσει το κράτος προς όφελός της και ο σχεδιασμός της να απαλύνει την κρίση μόνο για τους ψηφοφόρους της;
Τι μας χαλάει στις τράπεζες, τις off-shore και το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα, αν όχι η δυνατότητα που απέκτησαν να κινούνται εκτός δημοκρατικού ελέγχου με σκοπό να δανείζουν τις δημοκρατίες αντί να φορολογούνται από αυτές; Με σκοπό να διασώζονται από τις δημοκρατίες αντί να ελέγχονται από αυτές;
Τι κοινό έχουν όλοι οι παραπάνω; Φιλοδοξούν να λειτουργήσουν πέρα και πάνω από το δημοκρατικό πλαίσιο. Να υπερβούν το όριο ασυμμετρίας της ισχύος τους. Και αυτή είναι η καλύτερη εξήγηση για το λόγο που η μεταξύ τους σύγκρουση οδηγήθηκε σε αδιέξοδο. Όταν πανίσχυρα κλειστά συστήματα (με σχέσεις διαπλοκής) συγκρούονται κατά μέτωπο έξω από την αρένα της δημοκρατίας, οι λύσεις είναι ελάχιστες και πάντα οδυνηρές.
Δεν φταίει ο “σοσιαλισμός” στη Βενεζουέλα αλλά η κατάληψη της εξουσίας στο όνομα του λαού και όχι στο όνομα της δημοκρατίας, με σκοπό την παραγωγή ενός πανίσχυρου κλειστού πολιτικού συστήματος.
Δεν φταίει ο “καπιταλισμός” στη Γαλλία, αλλά η προσπάθεια κάποιων να επιβάλλουν την ανταγωνιστικότητα μονομερώς στη μισθωτή εργασία την ίδια στιγμή που τρισεκατομμύρια ευρώ σχολάζουν σε όμορφα νησιά και όμορφα παράγωγα, προκαλώντας αποεπένδυση στη βιομηχανία, την παιδεία, την έρευνα, την τεχνολογία και τις υποδομές της Ευρώπης. Τους βασικούς δηλαδή συντελεστές της ανταγωνιστικότητας.
Και όλα αυτά τα κάνουν επειδή μπορούν. Επειδή η δημοκρατία τους επιτρέπει να την υπερβαίνουν.
Αρκετά.
