Ο Άλυτος Γρίφος του Τριπλού Αδιεξόδου της Κρίσης
Από την ημέρα που η Ελλάδα μπήκε στον αστερισμό της κρίσης, το πολιτικό της σύστημα κινήθηκε σε ένα συγκεκριμένο μοτίβο. Αντί για τη σύμπηξη μιας πολιτικής συμμαχίας ευρύτερων συναινέσεων που θα αντιμετώπιζε τον σκόπελο στην αρχή της κρίσης και θα υλοποιούσε με επιτυχία και εμπροσθοβαρώς τα προγράμματα προσαρμογής, στην Ελλάδα πυροδοτήθηκε ένας ιδιότυπος κοινωνικός εμφύλιος στον άξονα Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο που σημάδεψε την πολιτική σύγκρουση.
Μετά την εκλογική εξαφάνιση του ΠΑΣΟΚ, του κόμματος που σήκωσε το βάρος του πρώτου προγράμματος, διαδοχικά οι τέως αντιμνημονιακοί εταίροι βάδισαν τον δρόμο της προσγείωσης στην πραγματικότητα. Αρχικά, ο κήνσορας του αντιμνημονίου Σαμαράς των Ζαππείων του άντεξε ενάμιση χρόνο στην εξουσία, ενώ σήμερα ο όψιμα μνημονιακός ΣΥΡΙΖΑ και οι ΑΝΕΛ είναι πρόθυμοι να υπογράψουν ό,τι τους φέρουν προσδοκώντας την παράταση της παραμονής τους στην εξουσία.
Αν προσπαθήσει κανείς να συστηματοποιήσει τα αίτια της γοργής αποδόμησης όλων των Κυβερνήσεων της Ελλάδας των Μνημονίων, θα καταλήξει σε τρεις βασικούς παράγοντες, που διαμορφώνουν ταυτόχρονα ένα τριπλό αδιέξοδο:
- Καταρχήν, όλες οι Κυβερνήσεις είναι υποχρεωμένες να εφαρμόσουν ένα σκληρό πρόγραμμα λιτότητας και εσωτερικής υποτίμησης, με περικοπές, μειώσεις μισθών και υπερφορολόγηση πλήττοντας συνήθως οριζόντια το σύνολο της κοινωνίας,
- Πρέπει να νομοθετήσουν και να εφαρμόσουν ένα σαρωτικό μεταρρυθμιστικό σχέδιο, όπως αυτό προβλέπεται στο Μνημόνιο, θίγοντας συχνά -με κάθετο τρόπο- συντεχνίες, κάστες και εκλογική πελατεία,
- Οποιαδήποτε απόπειρα διαπραγμάτευσης για ελάφρυνση του προγράμματος ή παρέκκλισης οδηγεί στην απειλή της άτακτης χρεοκοπίας, του Grexit και της διεθνούς απομόνωσης.
Και όλα αυτά σε ένα περιβάλλον σχέσεων με τους δανειστές μας στο οποίο η κρατική μας κυριαρχία αποτελεί πλέον ένα κακόγουστο αστείο, ενώ η αδιαφάνεια, το δημοκρατικό έλλειμμα και οι ανισορροπίες ισχύος εντός της Ε.Ε. αυξάνουν αντί να μειώνονται. Αυτό το τριπλό αδιέξοδο αποτέλεσε και την πηγή της ραγδαίας φθοράς των μέχρι σήμερα μνημονιακών κυβερνήσεων. Αυτό το τριπλό αδιέξοδο θα συνοδεύει για πολύ καιρό ακόμα τα κόμματα και τους συνασπισμούς κομμάτων που θα βρεθούν στην κυβέρνηση.
Σήμερα, ένα νέο δίπολο βρίσκεται υπό διαμόρφωση, εξίσου προβληματικό με τα προηγούμενα. Από τη μία πλευρά μία Κυβέρνηση απαξιωμένη από τη συνεχή διάψευση των προσδοκιών που δημιούργησε, ταπεινωμένη από την συντριπτική ήττα της πολιτικής της στρατηγικής, επιχειρεί να γαντζωθεί στην εξουσία. Eπενδύει μέτρα σκληρής λιτότητας, δημοσιονομικούς κόφτες και ένα νέο Μνημόνιο, με μια ρητορική ταξικής αλληλεγγύης και γονυκλισίας στην ισότητα για να περισώσει ό,τι μπορεί, αναβάλλει την εφαρμογή του Μνημονίου για να διατηρήσει τα ερείσματά της στα τμήματα του εκλογικού σώματος που την ψήφισαν.
Από την άλλη η Αντιπολίτευση του #fygete με πρωταγωνίστρια τη ΝΔ του Μητσοτάκη ποντάρει στην διαχειριστική ανικανότητα του Τσίπρα και στην κυνική προσέγγιση της εξουσίας του, στην εξωφρενική πολιτική και θεσμική αυθαιρεσία που επί των ημερών του έχει μετατραπεί σε κανονικότητα, προσπαθώντας να τον αποδομήσει. Ωστόσο, δεν δείχνει έχει κάποια λύση απέναντι στο τριπλό αδιέξοδο που με βεβαιότητα θα αντιμετωπίσει και η ίδια, αν και όταν θα κερδίσει τις επόμενες εκλογές. Εμμένει στην απαίτηση να φύγουν οι ανίκανοι χωρίς να έχει δώσει ακόμα απάντηση στο πώς η ίδια θα ξεφύγει από το γνώριμο μοτίβο ραγδαίας φθοράς των προηγούμενων.
Σε αυτό το πνιγηρό πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον όλο και περισσότερος κόσμος αποσύρεται στις σκιές, απέχει από τις πολιτικές εξελίξεις, αρνείται να συμμετέχει στην πολιτική ζωή του τόπου. Η προβληματική ριζοσπαστικοποίηση του αντιμνημονίου που κορυφώθηκε με το ΟΧΙ στο δημοψήφισμα, δέχθηκε ένα συντριπτικό πλήγμα από την εντυπωσιακή μεταστροφή του Τσίπρα και της Κυβέρνησής του. Την διαδέχθηκε η απελπισία, η μοιρολατρία και η διάθεση αποχής. Αντίστοιχα, η συνέχιση της λιτότητας, η απομόνωση της Ελλάδας με την προσφυγική κρίση και τα ευρωπαϊκά αδιέξοδα συρρικνώνουν και το “μέτωπο της λογικής” που ψήφισε ΝΑΙ στο δημοψήφισμα. Η προοπτική του Grexit ως μιας λυτρωτικής στρατηγικής επιλογής γίνεται πιο ελκυστική για ένα ολοένα και αυξανόμενο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας και ιδίως στις νεότερες γενιές.
Σε αυτό το ζοφερό περιβάλλον ο προοδευτικός λόγος έχει υποστεί μια βαθιά και πολύπλευρη ήττα.
Πρώτον, γιατί οι κομματικοί φορείς που τον εκφράζουν είναι βαθιά αναξιόπιστοι και φθαρμένοι. Στην καλύτερη περίπτωση προκαλούν αδιαφορία και στη χειρότερη απωθούν. Αδυνατούν να ρίξουν τις γέφυρες σε μια πολωμένη κοινωνία, αδυνατούν να δημιουργήσουν σταθερές πάνω στις οποίες θα διαμορφωθούν ευρύτερες συμμαχίες και αναλώνονται σε μία διαδικασία ανασυγκρότησης που μοιάζει περισσότερο με ανακύκλωση και “λογιστική” άθροιση παρά με πραγματική ανανέωση με προοπτική εκλογικού “ταμείου”.
Δεύτερον, γιατί σε ένα νέο πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον, έντονα πολωμένο, που οι μεταρρυθμιστικές δυνάμεις αδυνατούν ακόμα να κατανοήσουν, υπάρχει από πλευράς τους ένα ηχηρό έλλειμμα πολιτικής στρατηγικής. Η θεαματική αποτυχία του μοντέλου “Ποτάμι” απέδειξε ότι δεν αρκούν ικανά και πετυχημένα πρόσωπα με ακαδημαϊκές περγαμηνές και επαγγελματικές επιτυχίες για να επιβιώσεις πολιτικά. Ο ανυπόφορος πολιτικός ελιτισμός, η ακραία φοβία αυτοπροσδιορισμού στον άξονα Αριστερά-Δεξιά, η οργανωτική ανεπάρκεια, η ανασφαλής ηγεσία και η παντελής έλλειψη τακτικής ευελιξίας αποτελούν ένα κοκτέηλ σίγουρης αποτυχίας.
Τρίτον, γιατί παρότι πολλοί βαυκαλίζονται ότι ο προγραμματικός λόγος των μεταρρυθμιστικών κομμάτων και των αντίστοιχων δορυφορικών κινήσεων έχει σοβαρό περιεχόμενο, ταυτόχρονα αποδίδουν την αδυναμία τους να περάσουν το μήνυμά τους στην Κοινωνία, στην αποχαύνωση των ευρύτερων μαζών και στον εθισμό τους στον πελατειασμό, την λαϊκιστική υποσχεσιολογία, στις εύκολες λύσεις και τη συνωμοσιολογία. Αυτή η διαπίστωση, παρότι περιέχει στοιχεία αλήθειας, είναι ταυτόχρονα περιγραφική, ακαδημαϊκού τύπου προσέγγιση των πραγμάτων και άρα βαθιά απολίτικη. Η Πολιτική δεν εξαντλείται στην καταγραφή της πραγματικότητας, αλλά συστατικό της στοιχείο είναι ένα όραμα (πού θέλουμε να πάμε) και ένα σχέδιο (πώς θα πάμε). Οι λίστες μεταρρυθμίσεων και η λογική του “κάθε πρόβλημα έχει τη λύση του” είναι δεν μπορούν να συνεγείρουν, όταν δεν είναι ενταγμένα σε κάτι ευρύτερο , όταν δεν εκφράζουν ή εμπνέουν μετουσιωμένα σε λέξεις-συνθήματα που κινητοποιούν, όταν δεν αποτελούν μέρος ενός εθνικού πολιτικού σχεδίου εξόδου από την κρίση και κατάστρωσης της αρχιτεκτονικής μιας νέας Ελλάδας.
Όσο τα υπάρχοντα πολιτικά σχήματα δείχνουν ότι δεν μπορούν να αντιληφθούν πώς θα λύσουν τον γρίφο του τριπλού αδιεξόδου της κρίσης, το επαναλαμβανόμενο μοτίβο της ανακύκλωσης διπόλων, θνησιγενών μικρών πολιτικών σχημάτων και πραγματικών ή τεχνητών πολιτικών κρίσεων θα μας συνοδεύει για πολύ καιρό ακόμα. Και όσο η Ελλάδα βυθίζεται σε ανυποληψία, απομακρύνεται από το club των ισχυρών στο οποίο ανήκει, ενώ ταυτόχρονα με βήματα γοργά πρώην φτωχά κράτη κλείνουν την απόσταση επιδεικνύοντας τόλμη, διάθεση για πειραματισμό και ανοιχτούς ορίζοντες. Απάντηση στον γρίφο δεν φαίνεται τουλάχιστον μέχρι σήμερα να υπάρχει. Ένα όμως είναι σίγουρο: απαιτούνται υπερβάσεις. Οι business as usual δεν μπορούν να αποτρέψουν την πορεία προς το μόνιμο τέλμα.
