Πρέπει να γίνει δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση;

Σε προηγούμενο ποστ είχα εκφράσει την άποψη ότι δημοψήφισμα που θα μεσολαβεί στη διαδικασία συνταγματικής αναθεώρησης αντίκειται στην ίδια τη διαδικασία του άρθρου 110 του Σ, το οποίο επιφυλάσσει πρωταγωνιστικό ρόλο στη Βουλή και στα πολιτικά κόμματα που την απαρτίζουν. Παράλληλα, η διεξαγωγή ενός ας πούμε “συμβουλευτικού” δημοψηφίσματος” για τη συνταγματική αναθεώρηση δεν προβλέπεται από το άρθρο 44 παρ. 2 του Σ, το οποίο προβλέπει δημοψήφισμα σε δύο αποκλειστικές περιπτώσεις: α) κρίσιμο εθνικό θέμα και β) ψηφισμένο νομοσχέδιο για σοβαρό κοινωνικό ζήτημα πλην από τα δημοσιονομικά.

Παρ’ όλα αυτά η κυβέρνηση και ο ίδιος ο Τσίπρας τείνουν στο να προσφύγουν σε δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση, στην προσπάθεια επίτευξης ενός διττού στόχου: Αφενός, η προσοχή του εκλογικού σώματος να στραφεί αλλού, πέρα της εφαρμογής του μνημονίου ΣΥΡΙΖΑ, που πρόκειται να ενταθεί από το προσεχές φθινόπωρο. Αφετέρου, ίσως γιατί ο Τσίπρας θέλει ακόμη ένα δημοψήφισμα που θα κρίνει την προσωπική του τύχη, όπως εκείνο που έγινε πέρυσι τον Ιούλιο.

Μπορεί η απλή αναλογική να αναζωπύρωσε το σενάριο των διπλών εκλογών, αλλά η εκ νέου προσφυγή στις κάλπες φαντάζει αυτή τη στιγμή ένα τολμηρότερο σενάριο σε σχέση μ’ ένα “συμβουλευτικό” δημοψήφισμα για τις επικείμενες συνταγματικές αλλαγές. Πέρα της όποιας αγωνίας του Τσίπρα να αφήσει και κάτι πίσω του ως πρωθυπουργός, όπως έχει πει και ο Δημήτρης Κουτσούμπας μετά την κατ’ ιδίαν συνάντησή τους προ μηνός, ίσως κρύβεται και η υποδόρροια πρόθεση του Μαξίμου να αναβαπτίσει τον Τσίπρα στα μάτια των πολιτών, προκειμένου αυτή η “ανάσα νομιμοποίησης” να τον βγάλει για τουλάχιστον 2 ακόμη χρόνια.

Γιατί φαντάζει δύσκολο ο λαός να καταψηφίσει προτάσεις, όπως π.χ. η ευκολότερη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων ή η εκλογή του ΠτΔ άμεσα από τον λαό, που έχουν “φιλολαϊκό” πρόσημο, όπως καλή ώρα κατέγραψαν οι δημοσκοπήσεις για την απλή αναλογική. Επομένως ο Τσίπρας θέλει να βάλει ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-Ποτάμι να “απολογηθούν” ενώπιον του λαού γιατί δεν θέλουν αυτές τις “φιλολαϊκές” αλλαγές, κατηγορώντας τα ότι εκπροσωπούν το παλαιό πολιτικό κατεστημένο. Όπως ο λαός δεν υπήρχε ποτέ περίπτωση να ψηφίσει σε δημοψήφισμα υπέρ δημοσιονομικών μέτρων που τον πλήττουν άμεσα (εξ ου και το 61% του ΟΧΙ πέρυσι), έτσι δεν υπάρχει περίπτωση να ψηφίσει ο λαός κατά “φιλολαϊκών” προτάσεων που θα του επιτρέπουν να παρέμβει ενεργότερα στα πολιτικά-θεσμικά πράγματα.

Όμως εδώ έρχεται το πνεύμα του συνταγματικού νομοθέτη να μας βοηθήσει: Όπως άφησε τα δημοσιονομικά εκτός της λαϊκής ετυμηγορίας, έτσι άφησε και τις συνταγματικές αλλαγές, λόγω του ορατού κινδύνου ο λαός να βάλει “αυτογκόλ” στο πολίτευμα και να δημιουργήσει από το πουθενά συνθήκες βαϊμαροποίησης και πολιτικής κρίσης. Γιατί πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας το εξής: Ο λαός, εν προκειμένω το εκλογικό σώμα, είναι ένα άμεσο όργανο του κράτους, με θεσμοθετημένες από το Σύνταγμα αρμοδιότητες. Ναι μεν θεμέλιο του πολιτεύματός μας είναι η λαϊκή κυριαρχία, από την άλλη όμως η έκφρασή της δεν μπορεί να δημιουργεί ανισορροπίες με τις λοιπές κρατικές εξουσίες, όπως είναι η Βουλή, η κυβέρνηση και τα δικαστήρια. Ο λαός ναι μεν είναι κυρίαρχος, αλλά εκφράζεται μέσω της Βουλής και εκλέγει την κυβέρνησή του.

Δεν είναι τυχαίο ότι η διαδικασία συνταγματικής αναθεώρησης αφέθηκε στην αρμοδιότητα της Βουλής και επίσης δεν είναι τυχαία η πρόβλεψη περί παρέλευση 6ετίας μεταξύ δύο αναθεωρήσεων, όχι τόσο για να αποδείξουν την υπέρτερη τυπική ισχύ ενός αυστηρού συντάγματος, αλλά για να εξασφαλιστούν συνθήκες πολιτικής και θεσμικής ηρεμίας, προκειμένου να συζητηθούν σε βάθος οι απαιτούμενες αλλαγές που θα ενσωματωθούν σε μια συνταγματική αναθεώρηση.

Καταλήγοντας, ο λαός πρέπει να έχει ενεργότερη ανάμειξη στη διαδικασία συνταγματικής αναθεώρησης, χωρίς όμως να είναι απαραίτητο να συμμετέχει εν είδει διαιτητή σε προτάσεις κομμάτων που θα εκτεθούν ενώπιον του. Θα μπορούσε να προβλεφθεί η παρέμβαση ομάδων πολιτών στις κοινοβουλευτικές επιτροπές αναθεώρησης ή να τεθούν οι συνταγματικές αλλαγές σε ηλεκτρονική διαβούλευση, όπως καλή ώρα γίνεται για τα νομοσχέδια και τις προτάσεις νόμων. Επιπλέον, θα μπορούσε να προβλεφθεί και η συμμετοχή των δήμων και των περιφερειών στην αναθεωρητική διαδικασία, όπου εκεί μάλιστα οι πολίτες θα μπορούν ευκολότερα και αμεσότερα να συμμετέχουν στη διαβούλευση. Ή κάτι ακόμα ριζοσπαστικότερο, το ίδιο το Σύνταγμα να προβλέπει την εκλογή σώματος “εκπροσώπων συνταγματικής αναθεώρησης” απευθείας από τον λαό, πλην των εκλεγμένων βουλευτών, το οποίο θα συγκαλείται μια φορά ανά συνταγματική αναθεώρηση και από κοινού με την Βουλή θα επεξεργάζεται τις προτάσεις συνταγματικής αναθεώρησης.

Δεν είναι τυχαίο που το Σύνταγμα αναγνωρίζει το προβάδισμα της συνταγματικής αναθεώρησης στα πολιτικά κόμματα, με τον λαό να μετέχει παρενθετικά μέσω των γενικών βουλευτικών εκλογών. Αν δοθεί το προβάδισμα στον λαό για τη συνταγματική αναθεώρηση, έστω και κατόπιν κομματικής πρωτοβουλίας, τότε δεν θα είναι τυχαία και η αλλαγή του θεμελίου του πολιτεύματος, όπως και οι συνέπειές του..