Το όνομα του… κεντροαριστερού ρόδου

Μετά το πρώτο πετυχημένο βήμα για την ανασύσταση του χώρου της κεντροαριστεράς με τη μαζική συμμετοχή του κόσμου της δημοκρατικής παράταξης στη διαδικασία ανάδειξης αρχηγού, σκεπτικισμό προκάλεσε η κοινή δήλωση των προέδρων του ΠΑΣΟΚ και του Ποταμιού ότι ο νέος φορέας θα καταγράφεται στις δημοσκοπήσεις με το όνομα «Κίνημα Αλλαγής».

Μπορεί σε κάποιους να φαντάζει υπερβολική η συζήτηση που γίνεται γύρω από το όνομα του νέου φορέα της κεντροαριστεράς, όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα ονόματα και τα σύμβολα στην πολιτική έχουν μεγάλη σημασία. Θα τολμούσα να πω πρωταρχική, αφού αποδίδουν τη μορφή, το περιεχόμενο και την ιδεολογία κάθε πολιτικού φορέα.

Το όνομα είναι το κωδικοποιημένο μήνυμα του πολιτικού περιεχομένου που εκπέμπει κάθε ένωση προσώπων που επιδιώκει την επίτευξη ενός κοινωνικού μετασχηματισμού ή την οργάνωση του κράτους μέσα από το σύστημα κανόνων και αξιών που φιλοδοξεί να εκπροσωπήσει. Έτσι, έχει σημασία αν λέγεται κίνημα ή κόμμα, ενιαίος φορέας ή συνασπισμός κομμάτων, όπως επίσης αν περιέχει επιθετικό προσδιορισμό με την ιδεολογική ταυτότητα, όπως σοσιαλιστικό, λαϊκό ή φιλελεύθερο ή μια λέξη με μεταφορικό συμβολισμό, όπως Ελιά, Μαργαρίτα, Ποτάμι κοκ.

Όσον αφορά το «Κίνημα Αλλαγής» αν και μπορεί σε ένα πρώτο επίπεδο να μοιάζει αρκετά διεισδυτικό στον κόσμο της δημοκρατικής παράταξης, με μία πιο ενδελεχή ανάλυση αποδεικνύεται μάλλον αδύναμο να σηματοδοτήσει την προσπάθεια ανασυγκρότησης του χώρου της ελληνικής κεντροαριστεράς του 21ου αιώνα.

Το «Κίνημα» ιστορικά παραπέμπει σε μια πρωτοβουλία που δημιουργείται ως αυθόρμητη αντίδραση απέναντι σε μια καταπιεστική εξουσία ή ακόμα και μια ανατρεπτική κίνηση με σκοπό την κατάληψη ή την ανακατάληψη της εξουσίας. Θα μπορούσαμε να πούμε ακόμα ότι κινήματα γεννιούνται μέσα σε περιόδους μεγάλης λαϊκής δυσαρέσκειας και έντονων κοινωνικών αναταραχών και ανακατατάξεων και εκφράζουν διάθεση σύγκρουσης με κυρίαρχες δυνάμεις και αντιλήψεις της καθεστηκυίας τάξης μιας δεδομένης κοινωνίας.

Στην ελληνική πολιτική ζωή, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την μετεξέλιξη του ΠΑΚ σε ΠΑΣΟΚ από τον ιστορικό ηγέτη του χώρου της ελληνικής κεντροαριστεράς Ανδρέα Παπανδρέου, το οποίο εμπεριείχε στοιχεία γνήσιας λαϊκής αντίδρασης απέναντι στο λεγόμενο τότε «κράτος της δεξιάς», με πολύ σημαντικά αιτήματα εκείνης της περιόδου όπως ο εκδημοκρατισμός της πολιτικής ζωής, η κατοχύρωση των ατομικών ελευθεριών, η αναγνώριση βασικών κοινωνικών δικαιωμάτων και η εμπέδωση αισθήματος ανεξαρτησίας και λαϊκής κυριαρχίας.

Τέλος, τα κινήματα έχουν μεν μαζικό αλλά μάλλον προσωρινό ή μεταβατικό χαρακτήρα αφού όταν επιτύχουν τον αρχικό σκοπό της αντίστασης ή της ανατροπής, μετεξελίσσονται σε κόμματα με δομή και οργάνωση στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού συστήματος. Αυτό συνέβη και με το ΠΑΣΟΚ το οποίο από ένα ριζοσπαστικό λαϊκό κίνημα της μεταπολίτευσης μετεξελίχθηκε σε ένα κοινοβουλευτικό κόμμα της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας.

Ο πολιτικός όρος «Αλλαγή» στα καθ΄ ημάς, φέρει επίσης ανεξίτηλη την σφραγίδα του Ανδρέα Παπανδρέου, καθώς αυτό ήταν το βασικό σύνθημα της ιστορικής εκλογικής νίκης του ΠΑΣΟΚ το 1981. Ένα εξαιρετικά πετυχημένο σύνθημα που κωδικοποίησε την ακαταμάχητη ανάγκη της μεγάλης πλειοψηφίας του ελληνικού λαού για δημοκρατία, πρόοδο και κοινωνική δικαιοσύνη.

Με βάση όλα τα παραπάνω είναι προφανές ότι το προσωρινό όνομα παραπέμπει οριστικά και αμετάκλητα στο ΠΑΣΟΚ και την ελληνική κοινωνία της περιόδου 1974–1985. Παρά το γεγονός ότι προκαλεί νοσταλγία και έντονη γοητεία στους ανθρώπους της δημοκρατικής παράταξης, ακόμα και σε εκείνους που δεν έζησαν την δεκαετία του 80, είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν μπορεί να νοηματοδοτήσει το εγχείρημα της ελληνικής κεντροαριστεράς του 2017 και να κωδικοποιήσει με επιτυχία το πολιτικό μήνυμα που φιλοδοξεί να εκπέμψει.

Πέρα από το Κίνημα Αλλαγής προτείνονται ονόματα όπως «Δημοκρατική Παράταξη» ή «Δημοκρατικό Κόμμα», ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι πρέπει στο όνομα να αναφέρεται ο όρος Σοσιαλδημοκρατία. Αν και ο γράφων τάσσεται υπέρ της σοσιαλδημοκρατικής κατεύθυνσης του νέου φορέα, καμία απόφαση δεν μπορεί να ληφθεί πριν το ιδρυτικό συνέδριο, και αφού προηγηθεί ουσιαστικός προσυνεδριακός διάλογος ανοιχτός στα εβδομήντα και πλέον χιλιάδες εγγεγραμμένα μέλη του.

Διαφορετικά θα έχουμε σημαίνον χωρίς (πολιτικό) σημαινόμενο ή όπως λέει ο Ουμπέρτο Έκο στο Όνομα του Ρόδου «stat rosa pristina nomine, nomina nuda tenemus», παραφράζοντας τον μεσαιωνικό στίχο «Απ’ τη Ρώμη απομένει σκέτο το όνομα, κρατάμε γυμνά ονόματα…»