Open Greece: πώς θα βγάλουμε τους ανθρώπους από τις σκιές

Μετά από 7 χρόνια ύφεσης, 5 εθνικές εκλογές, 1 δημοψήφισμα και 3+1 προγράμματα προσαρμογής, η Ελλάδα παραμένει η μόνη χώρα που δεν μπορεί να βγει από την κρίση, που δυσκολεύεται να καταλάβει τι της συμβαίνει, που δεν έχει κάποια ιδέα για το πού θέλει να πάει.

Εδώ και χρόνια το μέλλον της χώρας διαρκεί όλο και πιο λίγο. Φτάνει μέχρι το επόμενο Eurogroup, μέχρι την επόμενη δόση, μέχρι τις επόμενες εκλογές.

Εδώ και χρόνια το μέλλον της χώρας αφορά όλο και πιο λίγα. Αφορά το τέλος κάποιας αξιολόγησης, την διεκδίκηση μίας ακόμα ρύθμισης στο χρέος.

Εδώ και χρόνια το μέλλον της χώρας αφορά όλο και πιο λίγους. Εκατομμύρια άνθρωποι ζουν στις σκιές. Έχουν φύγει από την χώρα, είναι εκτός εργασίας και παραγωγής, δεν συμμετέχουν στις πολιτικές διαδικασίες, έχουν εγκαταλείψει τον δημόσιο χώρο. Η δημόσια σφαίρα έχει ερημώσει και λεηλατείται από δημαγωγούς, λαϊκιστές, χρεοκοπημένα συμφέροντα και μετακλητούς «ριζοσπάστες» των πολιτικών γραφείων.

Η Ελλάδα μοιάζει με χώρα δίχως μέλλον. Γιατί πίσω από κάθε διχαστικό ψευτοδίλημμα μίας κούφιας στρατηγικής για την κατάληψη της εξουσίας (μνημόνιο — αντιμνημόνιο, παλιό — νέο, Σύριζα –αντισύριζα (;)), η μόνη διαθέσιμη εθνική επιλογή που βρίσκεται μπροστά μας, είναι μεταξύ της απομονωμένης Ελλάδας που φεύγει από την Ευρώπη ή της καθυστερημένης Ελλάδας που απλώς κρατιέται στην Ευρώπη. Μία ημιευρωπαϊκή χώρα υπό αίρεση, σε μόνιμη πολιτική και θεσμική αμφισβήτηση. Η ευρωπαϊκή Ελλάδα της δημοκρατίας, της προόδου, της ευημερίας και της δικαιοσύνης είναι σχέδιο σε μόνιμη εκκρεμότητα.

Μας αδικεί όλους αυτό. Ακόμα περισσότερο γιατί ξέρουμε ότι έχει και πιο κάτω. Αν αυτό είναι το πεπρωμένο της χώρας και της γενιάς μας τότε το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να το αλλάξουμε. Όσοι είμαστε αποφασισμένοι να δουλέψουμε γι΄αυτό μοιραζόμαστε μόνο μία σκέψη: ότι μπορούμε να το κάνουμε. Με τη ματιά μας, το λόγο μας και τις ιδέες μας. Με τη βαθιά μας πίστη ότι μπορούμε να ξαναδώσουμε αξία στην συκοφαντημένη Πολιτική…

Η εποχή των νέων άκρων — Η δημοκρατία υπό πίεση…

Για να αλλάξουμε την πολιτική agenda πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τον κόσμο.

Μέσα στην πυκνότητα των γεγονότων και των αλλαγών που συμβαίνουν αναδύεται ένας άλλος κόσμος. Όλες οι παλιές βεβαιότητες καταρρέουν, οι παραδοσιακές πολιτικές ταυτότητες και αξίες υποχωρούν ή αναθεωρούνται, τα πολιτικά συστήματα χάνουν τα σταθερά σημεία ισορροπίας τους, τα ευρωπαϊκά θεσμικά κεκτημένα βρίσκονται υπό αμφισβήτηση, τα σχέδια ζωής των πολιτών ανατρέπονται.

Ζούμε τις στιγμές της μεγάλης μετάβασης προς ένα νέο κύκλο παγκόσμιας ανάπτυξης και εξέλιξης που διαρκεί πολύ και γίνεται με επώδυνο τρόπο.

• Η παγκόσμια οικονομία μετά το σοκ της μεγάλης επιβράδυνσης βρίσκεται σε εύθραυστη ισορροπία, με αδύναμη ανάπτυξη και διαδοχικές κρίσεις που συντηρούν την αβεβαιότητα και κρατούν ακόμα ανοιχτό τον οικονομικό κύκλο που άνοιξε το 2007–2008. Οι ανισότητες, η ανεργία και οι πιέσεις στα συστήματα κοινωνικής προστασίας θα επιμένουν για καιρό, μέχρι το επόμενο μεγάλο boom τεχνολογικής ανάπτυξης και παγκοσμιοποίησης (θα έρθει, αλλά δεν ξέρουμε πότε)
• Οι ιστορικές μετακινήσεις πληθυσμών, μεταναστών και προσφύγων, αναδιατάσσουν το διεθνή πολιτικό χάρτη και διαμορφώνουν ένα νέο πλαίσιο κινδύνων και ευκαιριών. Η κινητικότητα των ανθρώπων που αναζητούν ζωή, δικαιώματα, σταθερότητα και εργασία μπορεί είτε να συμβάλλει καθοριστικά στο νέο κύμα ανάπτυξης της διεθνούς και ευρωπαϊκής οικονομίας και εξέλιξης της ευρ. ολοκλήρωσης είτε να εξελιχθεί σε μία διεθνή ανθρωπιστική κρίση που θα υπονομεύσει ιστορικά αξιακά, πολιτικά και θεσμικά κεκτημένα στην Ευρώπη.

Το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα είναι ζήτημα πολιτικής, διεθνών και εθνικών επιλογών. Όλα αναθεωρούνται και αναδιαμορφώνονται. Οι πολιτικές επιλογές που θα γίνουν τώρα θα καθορίσουν το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας, της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, των πολιτικών συστημάτων και των κοινωνιών.

Τώρα διατυπώνονται ξανά τα μεγάλα ιστορικού χαρακτήρα πολιτικά διλήμματα που θα προσδιορίσουν τις εθνικές επιλογές και στρατηγικές. Αυτά τα διλήμματα δεν περιστρέφονται πια αποκλειστικά γύρω από τις “διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις” και τις οικονομικές προσαρμογές, συζήτηση που είχε δεσπόσει τα προηγούμενα χρόνια ως το βασικό επίδικο των πολιτικών και ιδεολογικών αντιθέσεων στην Ευρώπη. Η συνέχιση της παγκοσμιοποίησης, η ανάδυση νέων οικονομιών, οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, η εμφάνιση των νέων άκρων, ο λαϊκισμός, η προσφυγική κρίση και ο ολοκληρωτισμός του ISIS είναι στοιχεία ενός πλέγματος νέων κινδύνων και ευκαιριών που επαναφέρουν την Δημοκρατία ως το κεντρικό ζήτημα του πολιτικής και ιδεολογικής σύγκρουσης.

Η Δημοκρατία γίνεται ξανά το επίκεντρο που συναρθρώνει όλες τις πολιτικές συγκρούσεις: ανοιχτή vs κλειστή κοινωνία, θεσμοί vs αυταρχισμός, ευρωπαϊκή/διεθνής ολοκλήρωση vs εθνικισμός, πρόοδος vs οπισθοδρόμηση, εσωστρέφεια vs εξωστρέφεια, εθνική περιχαράκωση vs ανοιχτή οικονομία.

Η διαλεκτική της σύγκρουσης της δημοκρατίας με τις απειλές και τους “εχθρούς” της βρίσκεται σε νέα φάση. Πριν την κρίση παλεύαμε για μία νέα σχέση δημοκρατίας και αγορών και μέσα στην κρίση για τον συμβιβασμό της δημοκρατίας και των προγραμμάτων λιτότητας. Σ΄αυτή την φάση, η δημοκρατία συγκρούεται με τα νέα άκρα και τον λαϊκισμό και αμφισβητούνται στον πυρήνα τους η ανοιχτή κοινωνία, η ελευθερία και οι δημοκρατικοί θεσμοί και όχι απλώς ο μετριασμός της ελευθερίας των εθνικών επιλογών, όπως συνέβαινε τα προηγούμενα χρόνια. Αυτές είναι οι μάχες της γενιάς μας. Εκεί πρέπει να συγκρουστούμε και να αλλάξουμε τους συσχετισμούς. Από τον Τράμπ, μέχρι την Λεπέν και την συμμαχία των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ στην Ελλάδα οι δυνάμεις του συγκεντρωτισμού, των κλειστών συστημάτων και της εσωστρέφειας κάνουν επίδειξη ισχύος. Δεν μπορούμε να τους αφήσουμε να γράψουν με τον δικό τους τρόπο την Ιστορία.

Όλα είναι δημοκρατία — Το ελληνικό πρόβλημα και η agenda της ανοιχτής Ελλάδας….

Η Ελλάδα έχει πρόβλημα στον τρόπο που λειτουργούν οι δημοκρατικοί θεσμοί. Ο θόρυβος της πολιτικής επικαιρότητας, από το σχέδιο συγκεντρωτισμού και ελέγχου των μίντια, μέχρι την κλειστή διακυβέρνηση των λίγων, τους καθηγητές που αντιμετωπίζουν μηνύσεις ή σύρονται στα δικαστήρια, την πολιτική για την Παιδεία, την συζήτηση για το ασφαλιστικό, το τελετουργικό κλείσιμο των δρόμων, αναδύεται μία δημοκρατία που τραυματίζεται.

Η «θεσμοποίηση» του αντιμνημονίου (κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ) και οι ιδέες του έχουν παγιδεύσει την χώρα. Οι αναλαμπές ορθολογισμού για την αποφυγή της κατάρρευσης το 2015 και οι όποιες ρεαλιστικές στροφές δεν ανατρέπουν την μεγάλη εικόνα. Στην χώρα και ο δημόσιος διάλογος έχει καταληφθεί από ένα πλαίσιο ιδεών και αντιλήψεων που κατευθύνει τις εθνικές επιλογές προς την εσωστρέφεια, τον εθνικισμό, τα κλειστά συστήματα, τον συντηρητισμό και την θεσμική ατροφία.

Το πολιτικό ζήτημα για μας είναι να νικήσουμε αυτές τις ιδέες. Να πείσουμε την πλειοψηφία των δημοκρατικών και προοδευτικών πολιτών ότι υπάρχουν επιλογές μακριά από τον αγανακτισμένο ριζοσπαστισμό και την τυραννία του «κλειστού». Πρέπει να συγκρουστούμε με αυτό.

Να αλλάξουμε τον συσχετισμό των ιδεών από το κλειστό στο ανοιχτό, από τον εθνικισμό στην ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, από την εσωστρέφεια στην εξωστρέφεια, από τον ασφυκτικό έλεγχο των θεσμών από πολιτικά/κομματικά συμφέροντα στην ποιοτική δημοκρατία, από τις “θεσμισμένες” ανισότητες στην ισότητα των ευκαιριών, από τις κρυφές εξυπηρετήσεις και τις νομοθετικές διαδικασίες της τελευταίας στιγμής στα ανοιχτά δεδομένα, την διαφάνεια και την κοινωνική διαβούλευση. Αυτός είναι ο τρόπος για να αντιμετωπιστεί το μεγάλο κοινωνικό ζήτημα: πώς θα βγουν εκατομμύρια πολίτες από τις σκιές. Όλοι εκείνοι που αποχωρούν από τις εκλογικές διαδικασίες, που δεν συμμετέχουν στην συλλογική λήψη αποφάσεων, που είναι εκτός εργασιακού και παραγωγικού χάρτη, που ιδιωτεύουν παραιτημένοι από κάθε συλλογική προσπάθεια.

Χρειαζόμαστε τον προοδευτικό ριζοσπαστισμό και την ενέργεια μίας μεγάλης κινητοποίησης των πολιτών που θα γκρεμίσει όλα τα θεσμικά και πολιτικά τείχη που κρατούν την χώρα απομονωμένη από την διεθνή οικονομία και τους πιο αδύναμους πολίτες μακριά από εργασία, την παραγωγή και την λήψη αποφάσεων.

Να σπάσουμε τον «ναυτικό αποκλεισμό» της χώρας από την πολιτική συμπαιγνία του «κλειστού» και των θεσμισμένων ανισοτήτων. Να συγκρουστούμε με όλα τα συστήματα ανισότητας και εμποδίων που αναδιανέμουν κίνητρα, πόρους και ευκαιρίες στους καλά προστατευμένους και στους πολιτικά ισχυρούς. Μέσα στην κρίση άλλαξαν όλα, για να μην αλλάξει τίποτα. Πήραμε το μεγαλύτερο πρόγραμμα χρηματοδοτικής στήριξης στην παγκόσμια ιστορία και το μετατρέψαμε σε επιδοτούμενη προστασία των χρεοκοπημένων συστημάτων, όταν η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών, των εργαζομένων και των ανέργων κατέρρεε. Στην πραγματικότητα η μόνη “κόκκινη γραμμή” που το πολιτικό σύστημα υπερασπίστηκε είναι να εμποδίσουμε την οικονομική και πολιτική χειραφέτηση όλων των ανθρώπων που σε μία ανοιχτή οικονομία και κοινωνία θα μπορούσαν να ευημερήσουν. Και αυτή η “κόκκινη γραμμή” περιβάλλεται με την ψευδαίσθηση της ηθικής ανωτερότητας μίας χώρας που αντιστέκεται ή μίας χώρας που δήθεν μεταρρυθμίζεται.

Η Ελλάδα είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που δεν μπορεί να βγει από την κρίση και κάνει τα πάντα για να κρατά μακριά από την παραγωγή και την εργασία ένα εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό νέων επιστημόνων και τεχνιτών, αφήνει να απαξιώνονται επενδύσεις υποδομών μεγάλης γεωγραφικής αξίας, αδιαφορεί για τις εξελίξεις στον υπόλοιπο κόσμο που θα δημιουργήσουν νέες τεράστιες ευκαιρίες για επενδύσεις σε αγαθά που πραγματικά μπορούμε να κάνουμε τόσα πολλά (τουρισμός, νέες τεχνολογίες, μεταφορές, τρόφιμα, ενέργεια, μεταποίηση, νέες υπηρεσίες…). Τα θεσμικά τείχη που μας αποκλείουν από αυτές τις ευκαιρίες και συντηρούν στην ζωή τα χρεοκοπημένα συστήματα συνιστούν πάνω από όλα πρόβλημα δημοκρατίας. Όταν μία δημοκρατία δεν μπορεί να συμβιβάσει τα αντικρουόμενα συμφέροντα με τέτοιο τρόπο ώστε να υπηρετείται το δημόσιο συμφέρον και μεροληπτεί για τους λίγους τότε είναι μία κακή δημοκρατία.

Η ανοιχτή Ελλάδα που αποσπά από την παγκόσμια οικονομία αυτό που πραγματικά μπορεί, που μετατρέπει τις ευρωπαϊκές κρίσεις σε ευκαιρία για να γίνει κρίσιμο μέρος της ευρ. ολοκλήρωσης, που γίνεται υπόδειγμα δημοκρατίας και σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή και βγάζει τους πολίτες της από τις σκιές της δημόσιας σφαίρας είναι το νέο “αφήγημα” που έχει αξία να συζητηθεί. Σ΄αυτό το πλαίσιο, η ίδια η συζήτηση για τις μεταρρυθμίσεις και τις προσαρμογές θα αποκτήσει πραγματική κοινωνική αναφορά, υποκαθιστώντας το “ακοινώνητο” τεχνοπολιτικό λεξιλόγιο ή τις παραλυτικές ερμηνείες περί εξωτερικής επιβολής. Τότε θα γίνει ακόμα πιο καθαρό ότι πέρα από την δραχμική Ελλάδα της απομόνωσης ή την ευρωπαϊκή Ελλάδα της μόνιμης καθυστέρησης, υπάρχει και η ευρωπαϊκή Ελλάδα της δημοκρατίας και της ευημερίας.