Ik moet altijd gelukkig zijn
Ik ben bijzonder. Ik ben speciaal. Ik heb de leukste vrienden en een geweldige partner. Ik voer diepgaande gesprekken. Ik doe betekenisvol werk. Mensen kijken naar mij op. Vanavond heb ik drie feestjes staan. Ik beklim de hoogste bergen en zwem tussen de dolfijnen. Ik ben slim, heel slim. Ik ben altijd gelukkig. Ik moet altijd gelukkig zijn.
Wij zijn de prestatiegeneratie. Wij zijn opgevoed met de boodschap dat we gelukkig en succesvol horen te zijn. We vergelijken ons continu met anderen. Facebook maakt ongelukkig. We zitten gevangen in het consumptievliegwiel van meer werken, meer consumeren, waar Paul eerder al over schreef. Wij denken dat we het centrum van het universum zijn.
Ons eigen geluk is dus heel belangrijk. Wij geloven in de vorm van geluk die Aristoteles eudaimonia noemt. Dat mensen floreren. Het is gerechtvaardigd om te onderzoeken wat ons wél gelukkig maakt. Tegelijkertijd schuilt daar een gevaar. Het is stressvol om continu bezig te zijn met je eigen geluk. Toen het christendom de dominante stroming was, leerde je dat lijden bij het geschenk van het leven hoorde. Elke keer dat dat niet zo was, juichte je van binnen. Een moment van geluk was de uitzondering. Nu leer je dat je alles kan worden wat je wil. Dat je gelukkig hoort te zijn. En elke keer dat je dat niet bent, baal je, maak je jezelf verwijten. Er is dus een gekke paradox dat het streven naar geluk je ongelukkiger kan maken.
Toch zou ik je niet aanraden om je zoektocht naar geluk te staken. Eudaimonia komt je niet aanwaaien. Je geluk fluctueert rondom een baseline, en die baseline kan je verhogen. Je hebt geen volledige controle, maar je hebt wel invloed. Pak de invloed die je hebt, accepteer dat je geen volledige controle hebt. Temper je verwachtingen, en geniet ervan dat je kan leren om gelukkiger te zijn. Je gaat langzaam vooruit, maar je hebt ook geen haast.
Er zijn allerlei dingen die je kunt doen om je baseline te verhogen. Sporten. Slapen. Mindfulness en meditatie zijn terecht populair. Elke dag bewust iets aardigs doen voor een ander zonder daar iets voor terug te willen, het werkt echt. Minder werken. Vijf dingen opschrijven waar je dankbaar voor bent. Nieuwe dingen leren. Minder tijd doorbrengen op social media. Het zijn allemaal gewoontes die je jezelf aan- of af- kunt leren. Het zijn vaak simpele gewoontes, maar dat maakt ze nog niet makkelijk om uit te voeren. En we maken het onszelf extra moeilijk door het allemaal tegelijk te willen.
92% van de nieuwjaarsvoornemens zijn twee weken later alweer mislukt. Meestal druipen we dan teleurgesteld af. We zijn te streng voor onszelf. We moeten het in één keer goed doen, of anders kunnen we het net zo goed niet doen. Laten we erkennen dat gewoontes aanleren moeilijk is. En dat we het niet met wilskracht alleen af kunnen. Steeds meer onderzoeken laten zien dat wilskracht uitgeput raakt na cognitieve inspanning, zoals een spier uitgeput raakt na fysieke inspanning. En als je wilskracht op is, dan val je terug op je oude gewoonten, je automatische programma’s.
Seth Godin probeert zichzelf elk half jaar een goede gewoonte aan te leren en een slechte gewoonte af te leren. Hij erkent hoe moeilijk het is om gewoontes aan te leren en neemt er de tijd voor. In dat half jaar mag je voornemen af en toe best anders lopen dan gepland. Je hebt immers een half jaar de tijd. Van een vriend leerde ik dat hoe vaker je probeert te stoppen met roken, hoe groter de kans is dat het lukt. Bij de eerste stoppoging besluit je op een gegeven moment voor feestjes een uitzondering te maken. Bij de tweede stoppoging kan je het niet laten na een zware werkweek. Bij de derde stoppoging verleiden je vrienden van vroeger je om er nog eentje te roken om het af te leren. Je leert bij elke stoppoging iets nieuws over jezelf. Je wordt beter in stoppen. Zo werkt het ook met andere gewoonten. Hoe vaker je opnieuw begint met dagelijks mediteren, hoe groter de kans dat het je lukt. Je baseline verhogen is een marathon, geen sprint. Na 5 jaar heeft Seth 10 nieuwe, goede gewoontes in zijn leven gebracht. Hoeveel zijn dat er voor jou geweest in de afgelopen 5 jaar?
Een ander probleem is dat we onze tijd, onze energie en ons geld in de verkeerde dingen stoppen. We zijn uit de klauwen gegroeide apen, en we willen ons graag voortplanten. Ons beloningssysteem stimuleert alles wat ons een gevoel van status geeft. En dus worden we blij van likes op facebook, kopen we dure kleren, en proberen we carrière te maken. Een voorbeeld van een verkeerde keuze: in de Verenigde Staten kopen mensen als zij meer geld verdienen vaak een groot huis dat verder weg van hun werk is. Het grotere huis leidt alleen op heel korte termijn tot verhoogd welzijn, maar de dagelijkse file blijft stress opleveren. Als je meer verdient zou je ook minder kunnen gaan werken. Geld uitgeven aan andere mensen werkt ook.
Ik ben een sociaal psycholoog. De samenvatting van mijn opleiding: we lijken heel erg op elkaar. We zijn op een voorspelbare manier irrationeel. Die ‘ik’ uit de inleiding, dat zijn wij allemaal. Het is heel gewoon om jezelf speciaal te vinden. Dezelfde dingen maken ons gelukkig. Je hebt geen volledige controle, maar je bent ook niet hulpeloos. Je kan je baseline geluk een klein beetje verhogen. Er is geen magische pil. Gun jezelf de tijd om een gewoonte gewoon te laten worden. Waarmee ga jij beginnen?
