We besteden wat aandacht aan aanbestedingen
Concurrentie zorgt voor het beste product voor de beste prijs — één van de heilige huisjes van het neoliberalisme. Bij de overheid (en een hoop andere organisaties) gebruiken ze dit principe door te werken met aanbestedingen. De opdrachtgever maakt bekend dat zij werk heeft dat uitgevoerd moet worden. Er moet bijvoorbeeld een website gebouwd worden. Vervolgens geeft zij de gelegenheid aan bedrijven om een offerte te schrijven. Zij selecteert het bedrijf dat het beste product voor de beste prijs biedt. Een eerlijke en transparante procedure voor de deelnemende bedrijven, en een goede deal voor de opdrachtgever. Toch?
Toch niet. Niet altijd in ieder geval. Begin dit jaar zorgde deze aflevering van Rambam ervoor dat er kamervragen werden gesteld. Toen een van de presentatoren werd ingehuurd als kamermeisje in de hotelschoonmaak, kwamen er allemaal misstanden bovendrijven. Allereerst bleek dat werknemers geen uurloon betaald kregen, zoals beloofd bij de sollicitatie. De schoonmakers krijgen een hoeveelheid kamers, waar elk een kwartier werktijd voor staat, toegewezen. Als ze meer dan een kwartier per kamer nodig hebben mogen ze die kamers in hun vrije tijd schoonmaken, wat het hotel heel coulant “investeren in jezelf” noemt. Als ze fulltime werken, verdienen ze ongeveer 800–1000 euro bruto. Ondertussen dreigen leidinggevenden met korting op hun loon als de schoonmakers ook maar een haar over het hoofd zien.
Ik trok de stoute schoenen aan en interviewde een aantal schoonmakers bij mijn werkgever, en wat bleek: ook op mijn hogeschool worden de schoonmakers uitgebuit. Ook zij kregen te weinig tijd om de wc’s goed schoon te maken. Hun strategie? Stiekem aftekenen, de kantjes eraf lopen, voor elkaar dekken, en vooral heel vaak doorwerken in hun eigen tijd. We buiten dus mensen uit én hebben vieze wc’s. Hoe kan dit gebeuren op mijn hogeschool? Een hogeschool die nota bene de eerste duurzame hogeschool van Nederland is en zich profileert met haar ‘menselijke maat’. Een school die op alle mogelijke manieren kwalitatief hoogstaand onderwijs probeert te geven, en streeft naar goed werkgeverschap.
Er zit een weeffout in het systeem van aanbestedingen. Op het eerste gezicht lijk je het beste product voor de beste prijs te krijgen. Als je minder geld uitgeeft aan de schoonmaak, houd je meer geld over voor onderwijs. Als Heineken minder geld uitgeeft aan schoonmaak, kan zij mooiere reclames maken, en daardoor smaakt het bier echt beter (maar dat is voer voor een andere keer). Deze praktijk zorgt niet alleen voor oneerlijke arbeidsverhoudingen en vieze wc’s, maar we betalen er ook nog eens meer voor. Doe eens met me mee met het volgende gedachte-experiment.
Je hebt de afgelopen jaren naar alle tevredenheid samengewerkt met een schoonmaakbedrijf (je kan hier ook websitebouwer, HR-dienstverlener, onderzoeksbureau, etc. lezen) en bent nu verplicht om de aanbestedingsprocedure op te starten. Een groot aantal schoonmaakbedrijven probeert de strijd te winnen door nóg goedkoper te zijn dan de ander. Je kiest de goedkoopste aanbieder. Je voormalige partner heeft nu een hoop schoonmakers die zij niet kan gebruiken. Dat betekent waarschijnlijk dat zij ontslagen worden, er transitievergoedingen moeten worden betaald, en mensen in de WW terecht komen. Of dat werkgevers mensen niet meer in dienst nemen om dit probleem te voorkomen (maar ook dat is voor een volgend stuk). Uiteindelijk bespaar je als overheidsinstantie een klein beetje geld door met een goedkoper bedrijf in zee te gaan, maar betaal je via de omweg van uitkeringen uiteindelijk meer.
Wat werkt dan wel? Wij geloven in langdurige samenwerkingsrelaties. Je kunt als organisatie je schoonmakers in dienst nemen. Misschien kan er een keurmerk komen voor externe arbeid. Een “eerlijk uurloon-tabel”, waarin de medewerkers werkzeker zijn, en verzekerd van een eerlijk uurloon. Welke mogelijkheden zie jij? Denk met ons mee! Zoals die aanbestedingen nu werken, zijn ze aan ons in ieder geval niet besteed.
