BUNDESLIGA BOVEN
De Duitse clubs hebben uitgehaald in de Champions League, vraag dat maar aan Salzburg, Shaktar en … Club Brugge. Raf Willems analyseert hoe de oosterburen zo sterk zijn geworden, mét mooi voetbal dan nog.
RB Salzburg— Bayern 2–6; Shakhtar Donetsk — Borussia Mönchengladbach 0–6; Club Brugge — Borussia Dortmund 0–3; RB Leipzig — PSG 2–1. Vier sprekende overwinningen van Bundesligaclubs in de Champions League deze week. Telkens met aantrekkelijk voetbal. Daarnaast veroverde Jürgen Klopp de Premier League met Liverpool en bracht Thomas Tüchel PSG voor het eerst naar de finale van de Champions League. Maar de nieuwe topper onder de Duitse coaches wordt ongetwijfeld Hansi Flick van Bayern.
Löw profile
Hij tekende in de periode 2006–2017 als assistent-bondscoach van Joachim Löw achter de schermen mee de nieuwe visie op jeugdopleiding en spelcultuur uit.
Vanaf de wereldbeker van 2010 plukte de Mannschaft de vruchten van de algemene jeugdopleiding van de DFB. Op het WK 2014 waren 21 van de 23 spelers producten van het sinds 2000 opgezette nieuwe systeem. Löw en Flick zetten hun voetballers op het spoor van het spelplezier: passenspel, beweging, snelheid. De tegenstanders reageerden met een dubbele verdedigingsgordel. Löw en Flick kozen voor kleinere, creatievere spelers om de muur te kraken. Men ontwierp een veelheid aan combinaties in de aanval in plaats van de klassieke powerspits. Ook in het middenveld gooide men het systeem om. Geen defensieve centrale middenvelders, maar wel actieve balwinning met hoge pressing.
Hoe kwam die omwenteling in de praktijk tot stand? Het boek ‘Creating World Champions’ dat in 2016 bij Meyer & Meyer Sport Verlag in het Engels verscheen geeft een antwoord. ‘Op 13 juli 2004 won een jonge Mannschaft de wereldbeker dankzij een creatieve, offensieve stijl. Dit was het enige team dat het perfecte evenwicht vond tussen individuele begaafdheid en collectief werk. De spelers toonden zowel zelfvertrouwen als concentratie. Arrogantie was hen vreemd en ze bleven bescheiden in het succes.’ Aan het woord zijn de auteurs Stefan Schmidt en Tim Stegmann. Ze peilden naar de evolutie van het jeugdopleidingssysteem.
Creatief in een moeilijke situatie
Die startte rond het jaar 2000. De Deutscher Fussball Bund DFB zette toen de koers uit naar de nieuwe tijden. Het hedendaagse succes ontsproot uit de programma’s voor detectie van jonge talenten via opleidingscentra. Lange tijd was het Duitse voetbal gericht op ‘lichaamskracht’ en ‘mentale sterkte’. Het inzicht omtrent ‘controle over de bal’ als beslissende factor kwam pas later en werd geïnstalleerd als eerste uitgangspunt in de nieuwe filosofie van de opleidingscentra. Met name: hoe vindt een jonge voetballer een creatieve oplossing in een moeilijke situatie?
Aanvoerder Phillip Lahm en zijn teamgenoten deden er meer dan een decennium over om wereldkampioen te worden. Miroslav Klose — met zestien doelpunten bij deelnames in 2002, 2006, 2010 en 2014 de eeuwige topschutter van de wereldbeker — was de enige speler van de selectie die niet volgens het sinds 2000 ontworpen systeem was opgeleid. Een totaal van liefst zestig clubs, waarvan 33 met een amateurstatuut, droegen bij tot het onderricht van de 23 wereldbekerwinnaars.
Alle clubs van de eerste en tweede Bundesliga worden op basis van het licentiereglement verplicht om een ‘jeugdopleidingscentrum’ te bouwen met de modernste infrastructuur. Het begeleidingsteam bestaat ook uit pedagogen en psychologen. De clubs plukken er de vruchten van want ze brengen tegenwoordig zeer snel jonge talenten in het eerste elftal in vergelijking met twintig jaar geleden. Rond 2000 kreeg de Mannschaft de lading ‘voetbal uit het stenen tijdperk’ over zich heen. Het klassieke gevechtsvoetbal volstond niet langer om wedstrijden te winnen. Men besloot ‘buiten de grenzen’ te kijken. Zowel van het land als van de sport. Men bestudeerde de systemen van Nederland en Frankrijk, respectievelijk halve finalist en winnaar van het WK 1998 en EK 2000. En men zocht inspiratie bij ijshockey en handbal.
Holistische aanpak
Al na de desastreuze wereldbekercampagne van 1998 — roemloos verlies in de kwartfinale tegen Kroatië met 3–0 — gooide de DFB het over een andere boeg en vatte de bouw aan van 120 opleidingscentra. Op dat ogenblik bestond nog geen concept voor een geïntegreerde aanpak. Dat werd pas ontworpen na de blamage van het EK 2000 — uitschakeling in de eerste ronde — als onderdeel van een netwerk van 366 opleidingscentra die over het hele land werden gespreid. Meer dan 1300 coaches kregen de opdracht om elk talent te detecteren en uit te nodigen vanaf de zogenaamde ‘gouden opleidingsleeftijd’ van elf jaar. In totaal mochten 14.000 jonge voetballers elke week werken aan hun zwakke en sterke kanten gedurende gespecialiseerde trainingssessies.
Het opleidingsprogramma van de DFB draait om de elementen ‘spelvreugde en beweging’ en vertrekt vanuit een ‘holistische kijk’ op de jonge mens. Naast de voetbaltraining wordt veel aandacht besteed aan karakterontwikkeling en opvoeding. Het systeem legt evenveel belangstelling aan de dag voor de ‘tweede carrière buiten het voetbal’ via psychologische en pedagogische begeleiding in de menselijke groei naar zelfontwikkeling en onafhankelijkheid. De DFB streeft niet enkel naar de opleiding van goede voetballers maar ook naar de opvoeding van zelfbewuste individuen met mogelijkheden buiten de sport.
Op basis van wetenschappelijk onderzoek kwam men tot het lichtjes verrassende conclusie dat ‘spelers die niet exclusief op voetbal focussen uiteindelijk beter presteren’. Samengevat hanteert de DFB elf punten in zijn educatieve opleidingsvisie die ‘professioneel leren’ combineert met een ‘familie-atmosfeer’: Vreugde bij het spel, Respect voor de andere, Zin in het leven, Bescheidenheid, Zelfontwikkeling, De wil om te winnen, Teamspirit, Empathie, Open staan voor kritiek, Omgaan met conflict en Communicatievermogen
Joachim Löw zag de wereldbekerwinst als de kroon op het werk van het Duitse jeugdopleidingssysteem. De dag na de finale van 2014 sprak hij als volgt in de Süddeutsche Zeitung: ‘We wisten dat we niet meer vooruit zouden kunnen gaan met enkel de Duitse waarden. We hadden nood aan investeringen in technisch goede voetballers. Dankzij onze centra is dit dus gebeurd. Onze wereldbekertitel is het product van de excellente jeugdopleiding in Duitsland.’ En dat kan men stilaan ook zeggen van de resultaten van de Bundesligaclubs in de Champions League.
(Raf Willems is hoofdredacteur van De Witte Duivel en publiceerde het boek Weltmeister over het succes van de Duitse nationale ploeg)
