Girişimcilik Faaliyetlerinde Mentorluk

“Mentorluk, insanların kendi potansiyellerini en üst düzeye çıkarmak, performanslarını geliştirmek ve olmak istedikleri kişi olabilmeleri için kendi öğrenim süreçlerini yönetme konusunda destek olmak ve onları teşvik etmektir.” (Eric Parsloe, Oxford Koçluk & Mentorluk Okulu)

Mentor kelimesinin kökeni Yunan mitolojisine dayanmaktadır. Odyssey’in Troya savaşlarına gitmeden önce oğlu Telemachus’u en yakın arkadaşı Mentor’a emanet etmesinden bahsedilir. Kral savaşlardan dolayı 20 yıl sonra geri döner. Bu süreçte Mentor, kralın oğlunu en iyi şekilde eğitir ve yetiştirir. Mentorluk yapmak ifadesinin bu hikayeden geldiği düşünülür. Osmanlı döneminde de birçok şehzadeye akıl hocalığı yaparak deneyim ve tecrübelerini aktaran atabeyleri ve lalaları da o günün mentorları olarak değerlendirebiliriz.

Mentorluk; tecrübesini ve bilgisini paylaşmaya hazır birinin, bu gelişimi ve değişimi isteyen başka biriyle (menti ile) arasındaki kolaylaştırıcı ve destekleyici ilişkiyi ifade eder. Mentorluğu özetle “akıl hocalığı” olarak ifade edebiliriz. Öğrenme odaklı olan mentor-menti ilişkisinde hiyerarşik bir düzen bulunmamaktadır. Girişimlere mentorluk yapmak hem mentor için hem de menti için karşılıklı bir öğrenme sürecidir. Taraflar arasında olumlu ve sonuç odaklı bir ilişki kurulmalı, kurulan ilişki gizlilik ve güven esaslarına dayanmalıdır. Güvenin oluşması için ise genellikle tarafların minimum üç seans yapması önerilir. Mentor ve menti ilişkilisinin sürekliliği önemlidir. Mentorluk sürecinden beklentiler ve hedefler ilk görüşmede belirlenmelidir. Görüşmelerden maksimum verim almak için girişim mentorluğu için tavsiye edilen görüşme sıklığı haftalık 1 saatten ortalama 3–6 ay iken, konu bazlı teknik mentorluk almak isteyen girişimlerde ise bu süre 1–2 saate kadar kısalmaktadır.

Girişimcilik birçok bilinmezi içinde barındıran ve zaman içinde bu belirsizliklerin azaldığı bir yolculuktur. Girişimler aldıkları mentorluk desteği sayesinde, karşılaştıkları birçok sorunun en azından bir kısmını daha kolay aşabilmektedir. Sorun çözme yöntemlerinden ilki mentorun networkünün kullanılmasıdır. Girişim iş birliği yapmak istediği kurumlara mentorun referansı aracılığıyla kolayca ulaşıp geliştirdikleri ürünü/hizmeti tanıtma imkanı bulabilmektedir. Diğer bir sorun çözme yöntemi ise mentorun geçmiş deneyimlerinden ve farklı disiplinlerdeki tecrübelerinden yararlanarak bilgi birikiminden faydalanmaktır. Bu süreçte mentor; girişimin ihtiyaç duyduğu müşteri edinme, yatırım alma, ölçeklenme gibi konularda yol gösterip hata yapmalarını engeller. Mentorluk desteği sayesinde girişimler ivme kazanır, ve başarı ya da başarısızlığa da hızlı bir şekilde ulaşır, zaman kaybının önüne geçilir.

Endeavor’ın New York City’deki teknoloji firmaları üzerinde yaptığı bir araştırmaya göre günümüzde profesyonellerin %75’i mentorluk almak isterken bunlardan sadece %34’ü mentorluk almaktadır. Yine Endeavor’ın yapmış olduğu bir başka araştırmaya göre mentorluk alan girişimlerde başarı oranı 3.3 kat artarken, girişimlerin yatırım alma yolculuğu boyunca aldığı mentorluk desteği bu süreçte 3 ile 7 kat daha yüksek başarı elde etmelerini sağlamaktadır.

Mentorun başarılı geçmişi, odaklı mentorluk vermesi ve görüşmelerin sürekliliği girişimin gelişiminde olumlu yönde bir fark yaratmak açısından önemlidir. Mentorluk süreci boyunca mentinin gelişimi KPI (Key Performance Indicator)’larla takip edilmelidir. Her çalışmanın yeterli uzunlukta devam etmesi ve hedef bazlı olması, hedeflerin adımlandırılmış, net ve ölçülebilir olması, gelişimin KPI’lar üzerinden ilerlemesi verimli bir mentorluk için önerilen parametrelerdir.

Etkin mentorlukta mentorun ilk yapması gereken iyi bir dinleyici olmasıdır. Mentor görüşme öncesinde hazırlıklar yaparak mentiye soracağı güçlü sorularla girişimin hikayesini, ekibin yapısını ve motivasyon kaynaklarını, bu yolculuktaki korkularını, direnç gösterdikleri noktaları ve nedenlerini iyi analiz etmelidir. Bu ilişkide girişimcinin anlattıkları kadar anlatmadıklarının da önemli olduğunu unutmamalıdır.

Mentorun sorabileceği güçlü sorulardan bazıları aşağıdaki gibidir:

• Gerçekten olmak ve yapmak istediğiniz şey nedir?
• Önümüzdeki beş yıl boyunca mevcut kariyer yolunuzda kendinizin teşvik edildiğini ve tatmin edildiğini görebiliyor musunuz?
• Hayatınızdaki meşguliyet ve aşırı teknoloji yükünün tükenmişlikle sonuçlanmaması için “yeniden başlamak” için ne yaparsınız?
• Hedefe gitmenize yardımcı olacak neyi iyi yaptınız?
• Hedefe gitmenize engel olan şey ne? Neyi iyi yapamıyorsunuz?
• Bu zorlukların üstesinden gelmek için yarın neyi farklı yapacaksınız?
• Nasıl yardımcı olabilirim / en çok yardıma nerede ihtiyacınız var?

İyi bir mentor olabilmek için;

• Menti etkin bir şekilde ve derinlemesine dinlenmeli ve başarılı bir iletişim kurulmalı,
• Karşılıklı beklentiler ve hedefler belirlenmeli,
• Hedefler KPI’larla düzenli olarak takip edilmeli ve mentor kendi kaynaklarını kullandırmalı,
• Empati kurulmalı,
• Yapıcı eleştirilerde bulunulmalı,
• Rol model olmaya çalışılmalı,
• Sabırlı olunmalı,
• Yapılan hatalar saklanmamalı,
• Teşekkür ve tebrik edilmeli,
• Güçlü yanları ve başarıları takdir edilmeli,
• Zayıf yanlarının farkında olmasını sağlayarak gelişimine destek olunmalı,
• Yargılayıcı değil yapıcı olunmalıdır.

Hem mentorun hem de mentinin karşılıklı öğrenme sürecine ve gelişimine katkı sağlayan bu ilişki sayesinde girişimcilik ekosistemine zaman içinde daha da hızlı gelişecektir. Özellikle son zamanlarda çok sayıda başarılı girişimlerin ekosistemde var olması bu girişimlerin süreçte deneyimlediklerini yeni girişimlere aktarması ile iyi mentor sayısı artacaktır. Artan iyi mentorlar girişimlerin başarı oranlarını da arttırarak ekosistemin gelişimine daha çok katkı sağlayacaktır.

Cansu Aktaş Evren

KAYNAKLAR

https://online.olivet.edu/research-statistics-on-professional-mentors

https://hbr.org/2009/03/five-questions-every-mentor-mu

https://fastcompany.com.tr/dergi/mentorluk-girisimci-ve-inovasyon-icin-neden-onemli/

https://webrazzi.com/2021/01/10/girisim-mentorlugu-kesfedilmemis-bir-dunya/

https://techcrunch.com/2015/03/22/mentors-are-the-secret-weapons-of-successful-startups/