Sürdürülebilir Finans
Günümüzde her alanda karşımıza çıkan sürdürülebilirlik kavramı, finans sektörünün de önemli maddelerinden biri haline gelmiştir. Yeşil Mutabakat düzenlemeleri ile birlikte müşterilerin ve yatırımcıların çevresel ve sosyal endişeleri, kurumları sürdürülebilirlik ilkelerini benimsemeye ve iş stratejilerini dönüştürmeye yönlendirmektedir. Kurumlar, uzun vadeli stratejilerini geliştirirken artık yalnızca finansal risk ve getirilerin ötesine geçerek sürdürülebilirlik temelli kararlar almaktadır. Bu yeni yaklaşım, finans sektörünün geleceğini şekillendirirken, çevresel ve sosyal sorumlulukların da daha fazla ön plana çıkmasını sağlamaktadır [1].
Sürdürülebilir Finans Nedir?
Sürdürülebilir finansman geleneksel finansman yöntemlerine göre finans sektörüne yeni yaklaşımlar getirmektedir. Sürdürülebilir finans, sadece kar elde etmenin yanı sıra çevresel, sosyal ve yönetişim faktörlerini de dikkate alarak uzun vadeli değer yaratmayı amaçlayan bir yaklaşımı temsil etmektedir. Bu yaklaşımda yatırım yapılırken çevresel faktörlerin, sosyal etkinin ve etik kuralların dikkate alınması gerekmektedir.
Avrupa Birliği (AB), Yeşil Mutabakat çerçevesinde sürdürülebilir finans stratejisini yenileyerek 6 Temmuz 2021 tarihinde ‘Sürdürülebilir Ekonomiye Geçiş için Finansman Stratejisi’ni açıklamıştır. Altı alanda eylemler içeren strateji ile AB yatırımları daha sürdürülebilir teknolojilere ve işletmelere yönlendirmeyi, böylece iklim ve çevre hedeflerine ulaşılmasını desteklemeyi amaçlamaktadır. Dünya Bankası da finansal sistemi sürdürülebilir hale getirmek bankalara ve diğer finansal kurumlara “yeşil” bankacılık ürünleri geliştirmeleri konusunda yardımcı olmak ve yol göstermek amacıyla bir rehber yayınlamıştır [2].
Sürdürülebilir finans, aynı zamanda, finansal sistem üzerinde etkisi olabilecek ESG (Çevresel (Environmental), Sosyal (Social) ve Yönetişim (Governance)) ile ilişkili riskleri dikkate almayı ve finansal ve kurumsal aktörlerin uygun yönetimi yoluyla bu tür risklerin azaltılmasını gerektirmektedir.
Neden Sürdürülebilir Finans Önemlidir?
2023 yılı ilk çeyrek verilerine göre; küresel sürdürülebilir finans ürünleri ihracının toplamı 717 milyar dolara gelmiştir [3]. Sürdürülebilir finans ürünlerinin 2023'ten 2030'a kadar %22,6 yıllık bileşik büyüme oranında (a compound annual growth rate CAGR) büyümesi beklenmektedir [4].
Finans sektöründe çevresel ve sosyal durumlar gibi sürdürülebilirlik faktörlerinin göz ardı edilmesi finansal riskleri arttırabilir. Şirketler iş modellerine sürdürülebilirlik faktörlerini entegre etmeleri, bu finansal riskleri azaltarak kendilerini koruma altına almalarına yardımcı olmaktadır. Sürdürülebilirlik odaklı yatırımlar çevre dostu teknolojilere, sosyal projelere ve etik iş uygulamalarına odaklanır bu nedenle, uzun vadeli getiri potansiyeline sahiptir. Sürdürülebilir finans, sadece finansal kazanç sağlamakla kalmayarak toplumsal etki de yaratmaktadır. Çevresel ve sosyal sorunlara çözüm üreten yatırımlar, topluma ve dünyaya olumlu katkılar sağlamaktadır. Günümüzde birçok yatırımcı, sadece finansal getiri aramak yerine, sürdürülebilirlik ilkelerini de dikkate alarak yatırım yapmayı tercih etmektedir, bu da sürdürülebilir finansın önemini artırmaktadır [1].
Sürdürülebilir Finans Araçları
Yeşil Krediler: Yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği, karbon emisyonunun azaltılması gibi yapılması planlanan çevre dostu projelerin finansmanını sağlamak amacıyla özel olarak tasarlanmış finansal ürünlerdir [3].
Yeşil Tahviller: Yeşil Tahviller, gelirlerin kısmen ya da tamamen, yeni veya mevcut yeşil ve sosyal projelerin finansmanına aktarılan tahviller olarak tanımlanmakta olup, aynı zamanda emisyon azaltma odaklı ve sosyal kalkınma odaklı yatırımlar finanse edilebilmektedir. Avrupa Birliği yeşil tahvillerini ihraç etmeye ve bunlara yatırım yapmaya teşvik etmek amacıyla bir Yeşil Tahvil Standardı (EU Green Bond Standard) oluşturmaya çalışmaktadır. Avrupa Yeşil Tahvil Standardı, şirketlerin ve kamu sektörünün büyük ölçekli yatırımları finanse etmek için sermaye piyasalarında fon toplamak amacıyla yeşil tahvilleri nasıl kullanabilecekleri konusunda bir standart ortaya koyacaktır [2].
Sosyal Tahviller: Sosyal tahviller insan haklarının korunması amacıyla ortaya çıkmıştır. Sosyal etkiler yaratmak amacıyla hayata geçirilmesi hedeflenen projelere kaynak sağlanmasında ön plana çıkmaktadır. Bu nedenle, sosyal tahvillerle ortaya konacak yatırımlara etki yatırımları adı da verilmektedir [3].
Sürdürülebilir Finans Durum Analizi (SWOT)
Sürdürülebilir Finansal Araçların Avantajları ve Dezavantajları
Avantajları
Sürdürülebilir finans, yatırımcıların çevre ile ilgili taahhütlerini yerine getirmelerine yardımcı olmaktadır ve diğer finansal araçlar ile karşılaştırıldığında fon kullanımlarının raporlanması gerekliliği risk ölçümünü daha şeffaf hale getirmektedir. Şirketler ve kuruluşlar sürdürülebilir finansman sayesinde yenilikçi olarak markalaşarak itibarlarını artırabilmektedirler. Sürdürülebilir finansal araçlar geleneksel finansmana göre daha büyük miktarda, daha uzun vadeli ve daha esnek koşullarda fon sağlamaktadır. Ayrıca, yeşil yatırımlarının hızının artmasına ve özel ve kamu sektörü iş birliklerinin yaygınlaşmasını sağlamaktadır. Bu sayede yeşil şirketlere yatırım yapmak isteyen yatırımcılar için bir fırsat yaratmaktadır. Yatırımcılar, riskli finansal getirileri çevresel kazanımlarla dengeleyebilir ve çevresel, sosyal ve yönetişim (ÇSY) yatırımlarına yönelmek paydaşlara olumlu yansımaktadır. Sürdürülebilir finans portföy çeşitlendirmesini de artırmaktadır ve taahhütlerin yerine getirilmesini sağlamaktadır. Böylece, kurum içi iletişimi destekleyerek kurumsal yapıyı güçlendirmektedir. Son olarak, çevre bilinci yüksek olan tüketicilere daha çevre dostu ürünler sunulmasına katkı sağlamaktadır [5].
Dezavantajları
Sürdürülebilir finans uygulamalarına dair bilgi ve fikir birliği eksikliği ile tam tanımlı bir standardın olmaması belirsizliğe yol açmaktadır. Ayrıca, raporlama süreçlerinin gönüllülüğe dayalı olması nedeniyle şeffaflık konusunda sorunlara neden olabilir. Bunlara ek olarak, sürdürülebilir finansman ek maliyetlere neden olmaktadır. Sürdürülebilir finansman araçlarının ana fonlara tam olarak entegre edilememesi nedeniyle işlem maliyetleri geleneksel yöntemlere göre oldukça yüksektir. Projelerin izlenebilmesi için gereken raporlama ve takip süreçleri de ek masraflara yol açabilmektedir. Diğer dezavantajları ise, sürdürülebilir finans piyasası yasal zeminin geleneksel finansman araçlarına göre zayıf olması ve likiditesi daha düşük olmasıdır [5].
Türkiye’de Sürdürülebilir Finans Alanında Yaşanan Gelişmeler
Ekonomik, Mali ve Sosyal Politikalar Daire Başkanlığı tarafından hazırlanan rapora göre Türkiye’de sürdürülebilir finans alanında yaşanan gelişmeler [2];
· Ticaret Bakanlığı koordinasyonu tarafından hazırlanan Yeşil Mutabakat Eylem Planı 16 Temmuz 2021 yılında yayınlanmıştır. Eylem Planı’nın yeşil finansman başlığı altında Türkiye’de sürdürülebilir finans ekosisteminin geliştirilmesi amacına yönelik olarak 11 eylem öngörülmüştür.
· Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından uluslararası ‘’Çevresel, Sosyal ve Yönetişim ‘’ (ESG) tahvil piyasasında borçlanma işlemleri gerçekleştirilmesi amacıyla ‘’Sürdürülebilir Finansman Çerçeve Dokümanı’’ yayınlanmıştır.
· Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından ‘’Sürdürülebilir Bankacılık Stratejik Planı’’ yayınlanmıştır. Küresel yatırım stratejilerinde yer alan çevresel, sosyal ve yönetişimle (ESG) ilgili ölçütlerin bankacılık sektörü tarafından daha fazla dikkate alınması ve bu sayede yurtdışı yeşil finans piyasalarından daha fazla faydalanılması amaçlanmıştır.
· Sürdürülebilirliğe olumlu katkı sağlayacak yatırımların finansmanının teşvik edilmesi için Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından 24 Şubat 2022 tarihinde “Yeşil Borçlanma Aracı, Sürdürülebilir Borçlanma Aracı, Yeşil Kira Sertifikası, Sürdürülebilir Kira Sertifikası Rehberi” yayımlanmıştır.
· Yeşil tahvil alanında finansal piyasalarda en yaygın kabul gören “Uluslararası Sermaye Piyasaları Derneği (ICMA) Yeşil Tahvil İlkeleri” esas alınarak hazırlanan rehber ile uluslararası finansal piyasalardaki en iyi uygulamalar ve standartlarla uyum amaçlanmıştır.
Sonuç
Finans sektörü sürdürülebilir finans ile sadece kar amacı güden bir endüstriden, toplumsal ve çevresel sorumlulukları da içeren bir yapıya doğru değişmektedir. Bu yaklaşım ile finansal kararlar sadece bugün için değil, gelecek nesiller için de değer olmasına neden olmaktadır. Sürdürülebilir finans hem finansal getiri hem de toplumsal fayda sağlama potansiyeline sahiptir ve geleceğe yatırım yapmanın en etkili yollarından biri olarak görülmektedir.
Günümüzde şirketler, yatırımcılar ve dünya liderleri, sürdürülebilirlik ilkelerini benimseyerek finansal kararlarını bu ilkeler doğrultusunda almaya daha fazla önem vermektedir. Bu yaklaşım ile çevreye ve topluma duyarlı yatırımların sayısının artması teşvik edilmektedir. Sonuç olarak, gelecekte sürdürülebilir finansın önemi giderek artarak gündemi meşgul etmeye devam edecektir.
Kaynaklar
[1] https://www.ey.com/tr_tr/sustainability/surdurulebilir-finans
[2] Avrupa Yeşil Mutabakatı (AYM) Hedeflerine Ulaşılmasında Sürdürülebilir Finansın Rolü, Nisan 2022, Işıl DEĞERLİ AB İşleri Uzmanı. Ekonomik, Mali ve Sosyal Politikalar Daire Başkanlığı
[5] Sürdürülebilir Finans Mekanizmaları, Araçları ve Sürdürülebilir Kalkınma İlişkisi, Seda CANİKLİ, 2022.
