Sistematik Yaratıcı Düşünme Yaklaşımı (S.I.T. Metodu)
S.I.T (Systematic Inventive Thinking), yani Sistematik Yaratıcı Düşünme, inovasyon ve problem çözme süreçlerinde kullanılan bir yöntemdir. S.I.T metodu, 1990’ların sonunda İsrail’de Amnon Levav, Haim Harduf, Haim Peres, Jacob Goldenberg ve Roni Horowitz tarafından geliştirilen bir düşünce metodudur.
Yaratıcı çözüm önerilerine bakıldığından neyin diğerlerinden farklı olduğuna değil ortak noktalarına odaklanmak S.I.T. metodudunun özünü oluşturmaktadır. S.I.T metodu, özgün ve yenilikçi fikirlerin keşfedilmesine olanak vermektedir. Sıra dışı çözümler bulmak için birçok farklı sektör tarafından uygulanan yaratıcı düşünme tekniklerinden biridir.
Şu ana kadar öğrendiğimiz kutunun dışında düşün öğretilerinin tam aksine kutunun içinde kalıp uygulanan belirli metotlarla yaratıcı ürün, hizmet ve süreçler geliştiriyor. Yine bu metodu uygulayanlar ancak bu şekilde yaratıcılığınızı zorlayıp gerçek bir inovasyon yapıldığından bahsediyor. Tasarım odaklı düşünme yöntemi ile neyi daha iyi yapabiliriz? sorusuna odaklanıp genellikle adımsal dediğimiz iyileştirme fikirleri ortaya çıkartırken S.I.T. metodunda nasıl farklı yapabiliriz sorusuna cevap aranıyor.
Bileşenlere Ayırma
S.I.T. metodunda öncelikli olarak ele aldığınız ürün, hizmet, süreç her neyse onu parçalara ayırırsınız. “Function Follows Form” adı verilen bu yaklaşım ile geleneksel düşünce kalıplarını kırılarak bir nesnenin ya da sistemin formunu değiştirerek işlevini de değiştirmeyi önerir. Ürün önce onu oluşturan formlara ayrılır. Ayrılan formlar S.I.T. yaklaşımında kullanılan çıkartma, bölme, çarpma, birleştirme ve niteliksel bağlılık adımlarından bir veya birkaçını kullanılarak ürüne yeni bir fonsiyonellik katılır. Mevcut tasarımın fonksiyonlarını bölerek ya da genişleterek yaratıcı düşüncelerin teşvik edilmesi ve yeni fikirlerin ortaya çıkmasını tetikler.
Sistematik Yaratıcı Düşünme (S.I.T.) Araçları
1-Çıkartma
S.I.T. metodunun her adımında olduğu gibi ürün veya süreç öncelikli olarak bileşenlerine veya özelliklerine ayrılır. Belirlenen özelliklerden veya bileşenlerden en kritik ve en önemli olanı çıkartılır. Bu yöntem umulmadık sonuçlar elde etmek yaratıcı düşünceyi teşvik etmek için kullanılır. Mevcut ürün ya da süreçten çıkarılan parça ile yeni bir bakış açısı kazanılır. Genel olarak yenilik yapmak istediğimizde bir şeyleri güçlendirmek veya büyütmek için hep yeni özellikler ekleme eğilimindeyiz. Özellikle S.I.T. metodunun çıkartma özelliğini kullandığımızda bu metot hiçbir şey eklemeye izin vermiyor.
Örnekler
- Bisikleti onu oluşturan parçalarına ayırdığınızda pedalını çıkarırsanız çocuklar için denge bisikleti elde etmiş olursunuz. Denge bisikleti bisiklet kullanmayı öğrenmek isteyen çocuklar için oldukça kısa sürede dengede durmalarını sağlayarak bisiklete binmeyi öğreten bir araçtır.
2. Ipod dan ekran özelliğinin çıkarılmasıyla elde edilen ıpod shuffle örneği de S.I.T.’nin çıkartma özelliği kullanılarak yapılmış bir yeniliktir. Kullanıcılar için bir sonraki müziğin ne olacağı merak konusu olduğundan ürün oldukça ilgi görmüştür.
3. Çamaşır deterjanını düşünün. İnsanların çoğu 1 kez giyindiği kıyafetleri yeni yıkanmış olan kıyafetlerin vermiş olduğu tazelik hissi için kirlenmemiş olsa bile kıyafetlerini tekrar yıkıyor. Bu elektrik, su sarfiyatının yanı sıra doğaya da zarar veriyor. Bunun üzerinde kullanıcılarla yapılan görüşmeler sonrasında deterjan S.I.T. metodu ele alınarak inceleniyor. Asıl amacı olan temizleme fonksiyonu çıkartıldığında giysi spreyi adı verilen yeni bir ürün ortaya çıkıyor.
2- Çoğaltma
Ürüne veya sisteme yeni bir bileşen veya özellikle eklenerek mevcut ürünün veya sürecin işleyişini ya da kullanımını değiştirir.
Örnek
2002 yıllarında P&G havayı tazeleyen kokular kategorisine girmek istiyordu. Ama o dönemde Glade markasıyla SC Johnson hava yenileyen kokular kategorisinde pazarın %90’ına hakimdi. Daha iyi parfüm veya daha iyi bir tasarımla pazarda yer edinmek P&G için o kadar kolay olmayacaktı. Farklı bir şeyleri denemeye ihtiyaçları vardı ve rakip ürünü alıp parçalara bölerek S.I.T. yaklaşımıyla çalışmaya başladılar. Fişin kendisi, koku katalogları, parfümü gövdedeki deliklerden çıkaran Wix, satış noktaları, hepsi P&G markasında da vardı. Gerçekten harika markalaşmalarıyla tanınıyordu. Sahadan sürekli içi görü toplayan ekip, tüketicilerin odadaki kokuları devamlı olarak almadığı ve bu durumun tüketiciler tarafından şikayet konusu olduğunu biliyorlardı. Ürünü fişe takıp odaya ilk girdiklerinden sadece birkaç dakika ürünün yaydığı kokuyu hissediyorlar. Odada kaldıkları süre boyunca burun bu kokuya alıştığında odadaki kokuyu fark etmiyorlar. Bu durum tüketicilerin beklentisi karşılamıyor. Kokusu çok kısa süre hissedilen ürün boşa harcanıp bitiyordu. Ürünü fark etmek ve faydasını görmek için odadan çıkıp geri gelmeleri gerekiyor. Burada üretmek istedikleri değer kullanıcı odanın güzel kokması için para verip ürünü alıyorsa o kokuyu odada bulunduğu her an hissetsin düşüncesinden yola çıktılar. Gerçek değer nedir, ürününüzden sürekli olarak faydalanıyor olmanızdır. Çarpma temel olarak size mevcut bir kaynağın kopyalarını eklemeniz gerektiğini söyler. Bu durumda parfümleri içeren küçük şişelerin kopyalarını ilave ettiler. Ancak kopyalar bir şekilde orijinalinden farklı olmalıydı. Çarpma etkisinde çokladığın ürünün diğerinden mutlaka bir farkı olması gerekir. Belki kokusu, belki tasarımı farklı olmalıydı. Çarpma metoduyla bulunan çözümde iki şişeniz varsa ve bu şişeler arasında geçiş yapabilseniz ve odada farklı bir koku olduğunu sürekli olarak fark edeceğinizi düşünün. Koku alma duyunuz, burnunuz, bunu fark ederdi. Buldukları bu fikir sayesinde pazardan P&G Febreze markasıyla hızlıca pay almayı başardılar.
3- Bölme
Bölme metodu bir ürünün veya sürecin bir bileşeninin veya özelliğinin ayrıştırılması veya bölünmesini ifade eder. Parçalarına ayrıştırdığın komponentleri farklı bir formda ve fonksiyonellikle tekrar uygulamaya hayatı kolaylaştırmaya yardımcı olur.
Örnekler
- Elektrik süpürgesindeki açma kapama düşmesini ana gövdesinden ayırıp elinle tuttuğun yere konması
2. Arabasının sinyallerinin dikiz aynasının yanına koymaları veya şerit değiştirirken dikiz aynalarında çıkan kırmızı sinyal sayesinde kör noktadaki araçların fark edilmesi
3. Klimadan termostatı çıkarıp klima kumandasına konulması. Kişiler kumandayı genelde yanlarında tutar. Kişinin bulunduğu ortamdaki havanın sıcaklığını veya soğukluğuna göre klima aktifleşir.
4. Baş aşağı duran ketçap şişeleri
4- Birleştirme
S.I.T. metodunda görev birleştirme mevcut ürün veya öğeye ek bir görev ya da işlev atama yöntemidir. Beklenmedik yaratıcı fikirlerin ortaya çıkmasını tetikler. Mevcut işlevinin yanında başka bir görevi daha yerine getirmesi beklenir.
Örnekler
- Hava alanında bagajların alındığı dönen standı düşünelim. Standın rulet oyunu şeklinde boyanması yolcuları hem kumarhaneye davet edip hem de bavullarını teslim etmesini sağlıyor.
2. Doktor ve hemşireler için hijyen çok önemli. Sürekli kapıları açıp kapıyorlar. Hastane kapılarının tutma yerine konuşan dezenfektan ile doktorlara zamandan tasarruf sağlatıyorlar.
5- Niteliksel Bağlılık
Bir bileşenin veya özelliğin başka bir bileşenin veya özelliğin durumuna bağlı olduğu veya onunla ilişkili olduğu düşüncesine dayanır. Birbirinden bağımsız iki değişken arasında bağımlılık yaratma metodudur.
Örnekler
- Yaya yolunda direğe yapıştırılmış bir reklam görselindeki çocuk görüntüsü yetişkinler için. Bakış açısı değişince değişen reklam içeriği tasarlanmış. Bu reklamı gören 10 yaş altı çocuklar için reklam görselindeki çocuk yaralı ve şiddet görmüş çocuk görseline dönüşüyor. Ve panodaki yazı çocuk istismarına uğruyorsanız bizi arayın yazıyor. Burada görsel ve farklı açı birbiriyle bağlılık yaratıyor.
2. Çok yakından televizyon izlemek göz sağlığına zararlı olduğundan TV’ye yaklaştıkça bulanıklaşan ekran tasarımı. Yeterli mesafede Televizyondan uzaklaşıldığı takdirde görüntü oldukça netleşiyor.
3. Değişen konum bilgisine göre cep telefonuna gelen hava durumu bilgileri
Sonuç olarak tasarım odaklı düşünce sisteminin dışında farklı teknolojiler kullanarak yeni ve yaratıcı fikir üretmek isteyen bireyler ve kurumlar için S.I.T. metodu önemli bir araçtır. Kutunun içinde düşünerek sınırları zorlamak yarıcı fikir bulmanızı tetikleyecektir.
Diğer yaratıcılığı tetikleyen yöntemler gibi S.I.T. metodu da yaratıcılığı teşvik ederek inovasyonu destekler, problemleri çözerken takım çalışmalarını güçlendirir. Müşteri odaklı yaklaşımı ile rekabette avantaj sağlar.
Cansu Aktaş Evren
KAYNAKLAR
Inside the Box Book: A Proven System of Creativity for Breakthrough Results
