Boş zamanlarda
Elektriğin yaygın olarak kullanılıp gecenin insanoğlu tarafından keşfedilmesiyle ve giderek birçok işimizin makineler tarafından yapılmasıyla birlikte çalışma hayatından artakalan zaman miktarında artış yaşanıyor.
Sanayi devrimi öncesinde tüm gün tarım ile uğraşıp ve elektriksiz köy yaşamında geceyi uyuyarak geçirdikten sonra sanayi devrimiyle birlikte uzun çalışma saatleri boyunca fabrikalarda tıkılı kaldık. Zamanla ( ve tabi ki o zaman ki işcilerin mücadelesiyle ) çalışma şartları iyileşti ve süresi kısaldı. Çalışma süresi farklı sebeplerin de katkısını alarak kısalmaya devam ediyor (ekonomik kriz, artan işsizlik oranı,makineleşme..vb). 10 yıl kadar önce Fransa da haftalık çalışma süresi 35 saate kadar indi. Almanya da haftalık çalışma süresi 38, ABD’nde 40 ve Türkiye de 45 saat.. Çalışma saati ile işsizlik ve diğer birçok faktörün ilişkisini kenara bırakarak uzun periyotta giderek daha az çalışma süresine doğru bir gidişin olduğu görülmektedir.
Çalışma süresi kısalan ve geceyi elektrikle keşfeden insanoğlu için temel bir sorun ortaya çıkmış durumda. Boş zaman.
Boş zamanlarımızda neler yapıyoruz?
Sözkonusu boş zamanları doldurmanın oldukça farklı yöntemleri var. Maket uçak yapmak gibi hobiler bulmak, radyo dinlemek , geziye çıkmak, televizyon başında saatlerimizi geçirmek ve internette gezinmek…
Televizyonun icadı ve giderek yaygınlaşmasıyla birlikte boş zamanlarımızı geçirmek için en etkili yardımcı aracı keşfetmiş olduk. Çünkü neredeyse diğer tüm aktivitelerde katılımcı olmamız ve evimizden dışarı çıkmak zorunda olmamız gerektiği halde televizyon için tüm bunlar gereksizdi. Koltuğumuzda oturmak bizden çok uzakta olan bir yerdeki insanları görmek, hayal alemlerindeki filmleri, dizileri seyretmek….
Ne kadar boş zamanımız var?
Ne kadar boş zamanımız olduğunu hesaplamak aslında o kadar kolay değil. Ancak farklı bir yöntemle eskiden yapmadığımız ama giderek hayatımızda yer tutan aktiviteleri incelemek fikir verebilir diye düşünüyorum .
Televizyon alışkanlığı bu konuda önemli rakamlar sunuyor. Clay Shirky tarafından yapılan bir sunumda Amerikada yaşayan insanların sadece 1 yılda televizyon karşısında geçirdikleri süre ile Wikipedia’nın yaratılma süreleri karşılaştırılmış.
Elbetteki bu hesaptan her yıl 2000 adet Wikipedia yapılır gibi bir sonucu çıkarmak anlamlı olmaz ama TV karşısında geçirilen sürenin sürenin büyüklüğü de gerçekten çok çarpıcı.
Benzer bir rakamı Türkiye için bulamadım ama kabataslak bir hesap yapmak için ortalama kaç saat televizyon seyrettiğimizi araştırdığımda ortalama 4 saat civarında televizyon başında oturduğumuzu gördüm. Bunun sonucunda nüfusu 75 milyon olan Türkiye’de yıllık toplam olarak 100 milyar saat kadar televizyon karşısında vakit harcadığımız görülüyor.
Boş zamanları etkin değerlendirme
Açık kaynak uygulama geliştirme mantığının kurucusu ( veya kurucularından biri diyelim) Linus Torvalds’ın veya Wkipedia’nın keşfettiği gibi dünyada boş zamana sahip bir çok insan olmasına rağmen üretilen fazlaca ürün bulunmamakta. Bu konuda en önemli sorun olarak da yapılabilecek bir işe ilişkin insanların yönlendirilmesi, kontrol edilebilmesi ve herkesin katkısının alınabileceği bir ortamın yaratılmasıydı. Teknolojik gelişmeler sayesinde Web 2.0 ismi verilen bir akım ile pasif olan kullanıcıdan aktif olan kullanıcıya dönüş mümkün olabildi. Artık Facebook üzerinden yorumlar yapabiliyor, blog tutabiliyor, Twitter’dan haber gönderebiliyor ve wikipedia ile ansiklopedi kavramını değiştirebilir hale geliyorduk.
Linus Torvalds, sonradan Linux ismini alan çok kompleks bir işletim sistemini boş zamanları olan, paralı olmayan açık sistemlere katkı vermek isteyen bir grupla birlikte geliştirdi. Linux şu anda kullandığımız birçok teknolojik altyapısında mevcut olan ve tamamen bedava olan bir işletim sistemi. Aşağıdaki grafikte Linux’un herbiri ayrı bir iş yapan parçacıklarının birbirine olan bağımlılığı gösterilmiş durumda. Linus herkesin katkısını istemiş ama tüm geliştirmeleri bir kontrol sürecinden geçirip, işleri yapılabilir küçük parçalara bölerek de gelecek katkıyı maksimum yapmıştır.
Benzer bir modeli Wikipedia için de konuşabiliriz. İlk önce sadece yetkili editörlerin, akademisyenlerin veri girebilecekleri ve uzun kontroller sonrasında içeriğin yayınlanabildiği bir yapıdan bugünkü haline dönüşmesi de benzer bir dönüşümü içeriyor. Boş zamanı olan, katkıda bulunmak isteyen birçok kişi editörlük yaparak, herkes birbirinin yazdığını kontrol edip değiştirerek ve en önemlisi Wikipedia tarafından belirtilen kurallara uyarak dünyanın en büyük ansiklopedisi haline geldi.
Ancak hala boş zamanımız var
Ancak boş zaman miktarı da artan nüfusla ve teknolojik gelişmelerle birlikte artıyor. Herkesin aktif olarak sürekli birşeyler üretmesini beklemek çok mantıklı olmasa da bu kadar büyük bir kaynağı kullanacak alternatif yöntemlerin çıkması da oldukça önemli.
Bu konuda sıkça duyulan yeni bazı sistemler var örneğin TaskRabbit bunlardan biri. Boş zamanları paraya da çevirme konusunda faydalı bir sistem. Ancak asıl önemli olan Wikipedia gibi insanoğlunu bir sonraki adıma taşıyabilecek ortak projeler oluşturabilmek sanırsam. Bu konuda en beğendiğim KickStarter tarzı farklı konularda yaratıcılığı olan insanları düşünmeye teşvik edecek sistemler. Boş zamanlarımızda sürdürülebilir bir dünya için tarım yöntemlerini, alternatif enerji sistemlerini, teknolojik okur yazarlığı geliştirmeyi, eğitim sistemimizi, daha eşit bir insanlığı…..bir çok konuyu düşünmemiz gerekiyor.
Kalabalıkların gücü büyüyor.
