Temel Analiz: Finansal Tablolar 1
Bilanço ve Gelir Tablosu
Bu yazıdan itibaren finansal tabloların analizi konusuna girmeye başlıyorum. Size finansal tabloları kısaca tanıtıp, ne amaçla hazırlandıklarından bahsedeceğim. Halka açık şirketler yılda 4 defa Kamuyu Aydınlatma Platformu’na finansal tablolarının bildirimini yapıyor. Bu bildirimde Bilanço, Gelir Tablosu, Özkaynak Değişim Tablosu, Nakit Akım Tablosu ve Dipnotlar mevcut. Bu 5'liyi birlikte inceleyip analiz etme işine de finansal tablo analizi diyoruz. Bu yazıda bu tablolardan ilk ikisi ve en yaygın olarak kullanılanları, Bilanço ve Gelir Tablosunu tanıtmaya çalıştım.
1. Bilanço
Açıklanan bildirimlerde adı finansal durum tablosudur ancak halk arasında yaygın olarak bilanço ismi ile anılır. Diğer bütün tabloların sonuçları ile oluşturulur. Aktifler ve Pasifler olmak üzere iki bölümden oluşur. Varlıklar ve Kaynaklar olarak da adlandırılır. Aktifler şirketin sahip olduğu varlıkları, pasifler ise bu varlıklar için kullanılan kaynakları ifade eder. Aktiflerin toplamı ile pasiflerin toplamı birbirine eşittir. Bilançodaki kalemler her dönem bir önceki dönem üzerine ekleme ya da çıkarma yapılarak güncellenir.
Yukarıdaki resimde bir bilançonun ana kalemleri mevcut. Bu kalemleri tek tek açıklayalım.
Dönen Varlıklar: Bilançoda likit olan varlıkların bulunduğu bölümdür. Burada yer alan varlıklar kısa vadede nakite çevrilebilir olma özelliği taşır. Nakit ve nakit benzerleri, ticari alacaklar, stoklar bu bölümde bulunur. 1 yıldan kısa vadede nakite çevrilebilirler.
Duran Varlıklar: Bilançoda kısa vadede nakite çevrilme özelliği bulunmayan varlıkların bulunduğu bölümdür. Finansal yatırımlar, bina, makine, arsa gibi maddi duran varlıklar, patent, telif hakkı, lisans gibi maddi olmayan duran varlıklar, ertelenmiş vergi varlıkları gibi kalemler bu bölümde bulunur.
Toplam Varlıklar: Dönen ve duran varlıkların toplamıdır. Aktifler toplamı olarak da bilinir.
Kısa Vadeli Yükümlülükler: Vadesi bir yıldan kısa olan borçlar burada bulunur. Ticari borçlar, finansal borçlar, borç karşılıkları, dönem kârı vergi karşılıkları gibi kalemler burada bulunur. Buradaki borç nakdi olmak zorunda değildir. Parası peşin alınan ancak henüz teslim edilmeyen bir iş buraya kayıt edilir. Eğer uzun vadeli bir borç varsa onun 1 yıl içerisinde ödenecek olan bölümü de bu bölümün altına yazılır.
Uzun Vadeli Yükümlülükler: Vadesi bir yıldan uzun olan borçlar burada bulunur. Uzun vadeli krediler, finansal borçlar, uzun vadeli karşılıklar gibi alt kalemlerden oluşur.
Özkaynaklar: Şirketler de şahıslar gibi ellerindeki varlıkları ya borç ile ya da birikim ve gelirleri ile alırlar. İşte özkaynaklar kalemi bu birikimin ve gelirlerin kaydedildiği bölümdür. Şirketlerin ödenmiş sermayeleri, geçmiş dönem kârları, dönem kârları burada bulunur.
Toplam Kaynaklar: Özkaynaklar ile yükümlülüklerin toplamıdır. Toplam kaynaklar ve toplam varlıklar kalemi eşittir.
2. Gelir Tablosu
Gelir tablosu kalemleri bilançodaki kalemlerin aksine her yılbaşında sıfırlanır. Satışlar ile başlayan bu tablo, net kâr/zarar ile sonuçlanır. Şirketin gelir ve giderleri bu tablo ile gösterilir.
Yukarıdaki resimde özet bir gelir tablosu mevcut. Bu kalemleri teker teker açıklayarak ilerleyelim.
Satışlar: Şirketin satışlarından elde ettiği gelirleri burada bulunur. Yurtiçi ve yurtdışı satışlardan elde edilen gelirlerden yapılan indirimler ve iadeler düşülür ve gelir tablosuna öyle yazılır.
Satışların Maliyeti: Burada sadece satılan ürünlerin maliyetleri bulunur. Bu maliyetler, direkt işçilik giderleri, direkt hammadde giderleri, genel üretim giderleri, amortisman giderleri gibi giderlerden oluşur. Örneğin şirketin Kocaeli’de bir fabrikası ve Levent’te bir genel müdürlüğü var. Fabrikada çalışan mavi yakalıların maaşları, fabrikada kullanılan hammaddeler, fabrikanın faturaları satışların maliyeti kalemine yazılır.
Brüt Kâr: Satışlardan satışların maliyetinin çıkarılması ile bulunur. Şirketin sadece ürünün üretimi ve satışı sonucu elde ettiği kârı gösterir. Bir buzdolabı üreticisini düşünelim. Şirketin bir buzdolabını satış fiyatı 2000 TL olsun. Bu ürünün üretiminde kullanılan işçilik giderleri 300 TL, hammadde giderleri 500 TL olsun. Bu şirketin bir buzdolabından elde ettiği brüt kâr 1200 TL olur. Buraya bayii kârı, satış personelinin primi, yönetim kurulunun maaşları gibi giderler dahil edilmez.
Faaliyet Giderleri: Yukarıda bahsettiğim Levent’teki genel müdürlük giderleri buraya yazılır. Genel yönetim giderleri, pazarlama giderleri, araştırma-geliştirme giderleri, danışmanlık giderleri, kira ve ofis giderleri, nakliye ve dağıtım giderleri gibi giderler faaliyet giderlerine örnektir.
Faaliyet Kârı: Brüt kârdan faaliyet giderlerinin çıkarılması ile bulunur. Şirket satın almalarında değerleme yaparken kullanılır. FVÖK(Faiz ve Vergi Öncesi Kâr) olarak da bilinir. Finansman giderlerinin içerisinde dönemsel değişimlerden oluşan kambiyo giderleri, faiz giderleri gibi bir süre sonra oluşmama ihtimali olan giderler bulunduğundan faaliyet kârı, net kâra göre daha net bir göstergedir.
Finansman Giderleri: Faiz ve komisyon giderleri, eğer varsa eldeki yabancı para açığı/fazlasından oluşan gelir ve giderler, türev araç gelir ve giderleri burada bulunur. Finansman giderleri olarak yazdım ancak finansman tarafında şirket gelir elde etmiş de olabilir. Özellikle içinde bulunduğumuz dönemlerdeki gibi kurların artış eğiliminde olduğu dönemlerde, yabancı para fazlası olan şirketler net olarak finansman geliri elde ederler.
Vergi Öncesi Kâr: Faaliyet kârından finansman giderlerinin çıkarılması ile bulunur. Vergiye tabi olacak olan tutardır. Türkiye’de kurumlar vergisi %20'dir ve bu matrah üzerinden hesaplanır.
Vergi Giderleri: Şirketin vergi giderleri buraya yazılır. Eğer şirket yatırım teşviklerinden yararlanmış ise bazı dönemlerde vergi gideri yerine vergi geliri elde edebilir.
Net Dönem Kârı: Vergi öncesi kârdan vergi giderleri çıkarıldığında bulunan değerdir. Bu değer bilançonun özkaynaklar bölümünde yer alan Net Dönem Kârı kalemi olarak kullanılır. Bir çok oranın hesaplanmasında kullanılır. Şirketin o dönem içerisinde ne kadar kâr elde ettiğini gösterir.
Ana kalemler itibariyle bilanço ve gelir tablosunu tanıtmaya çalıştım. Bir sonraki yazıda Özkaynak Değişim Tablosu, Nakit Akım Tablosu ve Dipnotlardan bahsedeceğim. Eğer halka açık şirketlerin bilanço ve gelir tablosu verilerine ulaşmak isterseniz fintables.com’u kullanarak inceleme yapabilirsiniz. Unutmadan hatırlatayım: fintables.com’u kullanarak finansal tablo kalemlerini kıyaslayabilir, geçmiş dönemlerden bugüne değişimleri görebilir, bireysel çalışmalarınız için Excel’e aktarabilirsiniz. Bunun haricinde finansal tablo kalemleri kullanılarak oluşturulan bütün rasyoları da görebilirsiniz.
Finansal tablo dönemine yaklaşmışken fintables.com’suz kalmayın.
İyi çalışmalar, bol kazançlar.
