Moor Mother
De blues en de waarheid
‘It’s the blues. It’s the blues. It’s the blood. It’s the truth.’ Het zijn de eerste woorden van de Amerikaanse Camae Ayewa, alias Moor Mother, in het strak uitverkochte Bimhuis, nadat haar achtkoppige groep zich al een goed kwartier heeft warmgespeeld. The blues, the blood, the truth. De muziek van zwart Amerika, de pijn en de waarheid. De thematiek van haar afgelopen jaar verschenen album ‘Jazz Codes’ die live op het Amsterdamse podium echter een immense extra dimensie krijgt.
Wie ‘Jazz Codes’ oppervlakkig beluistert kan de indruk krijgen dat het album een collage van samples is, waar Moor Mother plus een handvol gastrappers en vocalisten hun partijen overheen leggen. Daar is echter geen sprake van. Alles is weldegelijk zorgvuldig gecomponeerd en vervolgens partij voor partij door instrumentalisten ingespeeld. Alleen niet in één ruimte. De pandemie noodzaakte iedereen zijn of haar partijen apart op te nemen, waarna die door Moor Mother en producer Olof Melander aaneengesmeed werden tot de uiteindelijke tracks.
Live is het resultaat wéér anders, omdat het aantal stemmen is teruggebracht tot drie, wat het geheel wat coherenter maakt dan op het album. En met zes instrumentalisten — bas, drums, percussie, trompet, altsax en basklarinet — is er muzikaal heel veel mogelijk. Het is de grootste groep waarmee Moor Mother tot nu toe op tournee is geweest, maar niet eerder was ze zo woordelijk te verstaan. En haar teksten verdienen het, nee, eisen het om te worden verstaan.
Hoe fantastisch haar jazzgroep Irreversible Entanglements — waarmee ze zowel ze vóór als na de pandemie al enkele keren in ons land speelde — ook is, haar poëzie gingen vaak verloren in het instrumentale geweld. Daarvan is bij dit ‘Jazz Codes’ concert geen sprake.
Dudù
Het begint al mooi: Alleen zangeres Alya Al-Sultani en bassist Luke Stewart komen het podium op. Al-Sultani is een van oorsprong Iraakse sopraan en componiste die tijdens de Iraans-Iraakse oorlog met haar familie naar Engeland vluchtte. Stewart de vaste bassist bij Irreversible Entanglements. De laatste laat de strijkstok voorzichtig schurend over de snaren van de contrabas gaan. Al-Sultani, die ook uitgebreid op het album te horen is, improviseert. Het ene moment neemt de Arabische invloed de overhand, het andere moment de blues.
Na een paar minuten komt de oorspronkelijk uit Senegal afkomstige, maar tegenwoordig in Italië wonende percussionist Dudù Kouate het podium op, zet zich tussen zijn rammelwaren en begint langzaam een ‘soundscape’ achter de andere twee te vormen. Dan verschijnt Kyle Kidd, een imposante verschijning met een nog imposantere gospelstem, die op uitgebalanceerde wijze de confrontatie zoekt met Alya Al-Sultani. Daarna trompettist Aquiles Navarro — ook al uit Irreversible Entanglements — die zijn blaasinstrument nog even naast zich op de vloer zet en in eerste instantie de conga bespeelt. Er is ondertussen een subtiele, maar onmiskenbare groove ontstaan.
Zo gaat het minutenlang door. De Oostenrijkse drummer Lukas Koenig komt erbij, de Engelse altsaxofonist Soweto Kinch, basklarinettist Mike Watson en tenslotte, na een kwartiertje, Moor Mother zelf. Er is een door een onontkoombare groove voortgedreven groepsimprovisatie ontstaan, waarover Moor Mother haar tekst zegt. Over blues, over bloed, over waarheid. Ook zij improviseert, weidt uit, komt terug bij de kern en dirigeert ondertussen ook de groep. En het komt van diep. Bij iedereen.
Uiteindelijk duurt het openingsnummer in totaal meer dan een half uur. Een lofzang op de jazz. En de blues natuurlijk, die broer en zus zijn, zo niet een eeneiige tweeling. Tegelijk is het geen klakkeloze verheerlijking van een muziekstijl. ‘The Blue Note boys are gonna get you!’ roept ze ergens. ‘That’s the blues! That’s the truth!’ Moor Mother neemt het op voor gekleurd Amerika dat nog dagelijks te maken heeft met racisme. Voor queer America dat door de goegemeente wordt uitgekotst. Maar verwacht van haar geen naïef havermelk-wokisme. De wortel van het kwaad ligt bij de klasse-kloof waar niets aan gedaan wordt. Bij het kapitalisme. En ook de grote zwarte jazz- en bluesartiesten ontkomen er niet aan om mee te spelen in het poppentheater van de muziekindustrie — Blue Note, dat al sinds mensenheugenis is opgeslokt door multinational EMI en recenter Universal Records.
Het album ‘Jazz Codes’ is opgebouwd als eerbetoon aan een aantal van Moor Mothers helden uit de zwarte jazz- en bluesgeschiedenis. Bij wijze van intro schrijft ze op de hoes van de plaat:
Let us
Breathe in Mother Mary Lou
Father Ra
Sister Billie
Brother Shaw
A Family of Blues too long to
list
A Jazz funeral turnes revival
twist
away from America’s strange fruits
Ook in het Bimhuis komen ze voorbij. ‘April 7th’ gaat uiteraard over Billie Holiday. ‘It was beautiful. And it’t wasn’t the drugs, it was never the drugs….. It’s the baritone, the sweet lows and sweet chariots to take us home’. Waar de rest van de groep dan weer schitterend sfeervol omheen speelt.
Net als haar ode aan pianiste Mary Lou Williams: ‘Free spirits, free spirits. Free truth, free in the air. So sharp, they bleed. My mama pinned a rose on me’. Er speelt weliswaar geen pianist in de groep, maar als Soweto Kinch zijn altsax voor een Wind Controller — een elektronisch blaasinstrument — wisselt kan hij via Midi-controle toch een pianoachtige klank produceren.
In the finale barst de groep weer uit in een lange, groovende litanie: ‘The future is love. The future is climate justice. The future is no money. The future is a motherfucker. The future is a blow-up in your face. The future is young people fighting for freedom. The future was in change while you were counting your money.’
Geëngageerde dichters die zich laten begeleiden — en opzwepen — door muzikanten zijn er al vele decennia. Allen Ginsberg, The Last Poets, Gil Scott Heron, Linton Kwesi Jonhson. En Moor Mother sluit daar naadloos bij aan, terwijl ze tegelijk weer helemaal haar eigen stijl heeft. Bovendien valt het op hoe feilloos ze in het Bimhuis de hele groep leidt, stuurt en stimuleert. Stuk voor stuk zijn het topmusici met onmiskenbare ego’s. Maar de muzikale klasse springt over het ego heen omdat het geheel zoveel meer is dan ieder voor zich kan neerzetten.
Na ruim vijf kwartier komt de groep nog een keer terug voor een korte toegift. Billie Holidays ‘Solitude’. ‘In my solitude you haunt me’. Het is nu tien jaar geleden dat Moor Mother voor het eerst van zich deed spreken in de marge van de muziek, zij het destijds nog zeer marginaal en alleen in en rond haar toenmalige woonplaats Philadelphia. In 2016 verscheen ‘Fetish Bones’, haar debuutplaat die onmiddellijk wereldwijd de aandacht trok. Sindsdien gaat het razendsnel, inclusief de groep Irreversible Entanglements, haar bijdrage aan een instituut als The Art Ensemble of Chicago en andere projecten. Daarbij lijkt zelfs een wereldwijde pandemie amper een sta-in-de-weg.
Voorjaar 2017 interviewde ik haar voor het webzine DJ Broadcast. Het verhaal is nog altijd online te vinden. (1) ,,Ik wil mij beperken tot de dingen die echt belangrijk zijn,’’ zei ze bij die gelegenheid. ,,Ik wil de waarheid vertellen. Zonder beperkingen of afleiding.’’ Zes jaar later zegt ze het zo kernachtig als maar mogelijk is: ‘It’s the blues. It’s the blues. It’s the blood. It’s the truth.’
De entertainment industrie presenteert — en verkóópt — kunst alsof het een zak chips is, een lifestyle-accessoire, een snelle winstmaker. Maar kunst is niets minder dan zoeken naar de waarheid, zoals ook wetenschap dat is. Moor Mother begrijpt dat, net als de muzikanten die met haar werken. En juist dat maakt haar misschien wel de belangrijkste muzikante die de afgelopen tien jaar is doorgebroken binnen het brede spectrum dat nog altijd ‘pop’ heet.
Peter Bruyn
Concert: za 11 februari 2023, Bimhuis, Amsterdam
Noten:
1. Peter Bruyn — MOOR MOTHER WIL DE WAARHEID VERTELLEN (DJ-Boadcast 3 Apr 2017)
