Duitslandreis halte #1: over Kompakt, Wolfgang Voigt en veel Kölsch

“Er was techno en daarna was er techno”, legt Wolfgang Voigt geduldig uit aan de Engelse journalist John Doran, die maar blijft doorvragen over de dood van techno. De Braziliaanse radiomaakster Paola Antony kijkt haar ogen uit in de platenwinkel. Ze klampt me aan. “Wat moet ik nou kopen om meteen een goede indruk te hebben van Kompakt?”, vraagt ze vertwijfelt. Ik raad haar de laatste edities van Kompakt Total en Pop Ambient aan. En ja, ik kan het niet laten, ook het debuut van Mohn moét ze eigenlijk hebben. Voigt is de vertwijfeling nabij: “Eh, eigenlijk is de winkel op maandag dicht hoor.”

Natuurlijk gaat de winkel open en wordt er flink gekocht. Voor mij niets nieuws. Ik kom eens per twee maanden in de leukste winkel van Keulen en eigenlijk ook de prettigste platenwinkel die ik ken. We zijn op reis. Vijftien journalisten uit alle hoeken van de wereld. Peking, Brasilia, London, Los Angeles, Tokyo, Seoul, Parijs, Warschau. In een week tijd bezoeken we de Keulen, Düsseldorf, Hamburg, Berlijn en het Melt-festival. Doel? Een indruk krijgen van de elektronische muziekcultuur in Duitsland. Op z’n Duits. Gründlich dus. Alles is geregeld, geen detail over het hoofd gezien. De Initiative Musik Journey, zoals onze reis heet, is een initiatief van het Duitse Ministerie van Buitenlandse zaken. Eerder bracht het Goethe Institut elektronische muziek naar het buitenland, nu worden buitenlanders naar Duitsland gehaald. Initiative Musik, zeg maar de Duitse variant op Muziekcentrum Nederland (MCN), coördineert de reis.

Eerste halte? Keulen. “Het was nogal moeilijk om de kopstukken uit de Keulse muziekscene bij elkaar te krijgen”, bekent Tobias Stilz, een van de drie gidsen die ons de komende week begeleiden. Voor buitenstaanders is de stad een gesloten boek. Geen A-Musik dus en kopstukken als Hans Nieswandt en Jens-Uwe Beyer (Magazine) schuiven uiteindelijk niet aan. Toch: interessant programma, dat — hoe kan het ook anders — start in de oude fabriek van 4711, tegenwoordig met cc ervoor. Waar ooit het befaamde Keulse Water werd gemaakt, is nu het centrum van de creatieve industrie. Maar creatieve industrie in Duitsland is niet hetzelfde als creatieve industrie in Nederland. Hier dus geen mannen in pak, met gladde praatjes, maar mannen en vrouwen met hart voor de zaak die verlegen, schutterend en zoekend naar de juiste Engelse woorden hun verhaal doen. Aandoenlijk, charmant, eerlijk en oprecht.

Riley Reinhold, oprichter en eigenaar van een van de belangrijkste platenlabels van de stad, spreekt vol passie over zijn kindje. Zijn Traum werd heel groot door het succes van Dominique Eulberg en, later, Minilogue en Extrawelt. Toch loopt Reinhold niets naast zijn schoenen en doet hij geen concessies aan de muziek die hij uitbrengt. “Traum staat voor melodieuze techno en dat is lastig te verkopen, zeker in Duitsland. De muziek is moeilijk te draaien in een typische technoset, maar het is wel het geluid waar we voor staan. Dat gaat niet veranderen. Dan verkopen we maar iets minder”, legt hij uit. En ja, dat is ook een van de reden waarom Traum nog steeds gevestigd is in Keulen: Berlijn is de stad van de harde techno. Daar is geen plaats voor Traum en sublabels Trapez en Zaubernuss. En ja, bekent Reinhold schuchter: “Mijn vrouw houdt van het vriendelijke en rustige Keulen.” Ach ja, altijd die vrouwen.

Van een duidelijk Keuls geluid wil hij niets weten. Daarin krijgt hij bijval van Wolfgang Voigt, een van de oprichters van platenlabel Kompakt. In het Mecca van de moderne dansmuziek wordt pas duidelijk hoe divers ons gezelschap is en hoe anders elektronische muziek leeft in Azië, Zuid-Amerika en Verenigde Staten. Blogger en radiomaker Alejandro Cohen uit Los Angeles gaat bijna door de knieën bij het zien van de heilige grond. Een voor een willen de journalisten op de foto: met hun hoofd naast het bordje Kompakt. Het heeft iets ongemakkelijks: ervaren dat journalisten ook gewoon fan kunnen zijn. Weg afstand, weg kritische blik. Wolfgang Voigt heeft dat goed door. Routineus leidt hij de groep rond door het gebouw, vertelt anekdotes alsof hij dit dagelijks doet. Van een afstand is het uitermate vermakelijk om zoveel journalisten aan zijn lippen te zien hangen. En ja, de rondleiding is fraai. Zeker wanneer we afdalen in de kelder. Daar waar de magie plaatsvindt. Diep onder de aarde zijn de meeste Kompakt-klassiekers opgenomen. De vier studio’s staan bomvol apparatuur en instrumenten. “Geen foto’s maken”, waarschuwt Voigt.

Als de andere journalisten vertrekken naar een foto-expo even verderop, vertrek ik met Voigt naar de bovenste etage van het Kompakt-hoofdkwartier. In de stijlvol ingerichte vergaderzaal spreken we over zijn laatste project Mohn, met Jörg Burger, en de Rückverzauberung-albums die hij verspreid over diverse labels uitbrengt. “Ik ben inmiddels op een moment in mijn leven aanbeland dat ik niets meer hoef te bewijzen. Muziek maak ik alleen nog voor mezelf. De klassieke invloeden in mijn huidige werk zijn er niet voor niets: ik heb geen remmingen meer om popmuziek en hogere cultuur met elkaar te mengen. Voor mij heeft dat verschil nooit bestaan, maar nu durf ik daar eindelijk volledig open over te zijn.”

Helaas schuift Voigt niet aan bij het diner in Brouwerij Päffgen. Zhu Yuting uit Peking kijkt verward naar haar Schweinebraten dat verdrinkt in een grote hoeveelheid jus. De ober is de meest onvriendelijke vent die ik tot nu toe in Keulen ben tegengekomen. Hoe doet zijn werk goed. Steeds wanneer een Kölsch — zoals het traditionele bier in de stad wordt genoemd — bijna leeg is vervangt hij het door een nieuwe. “Je moet een viltje op het glas leggen als je niet meer wilt”, zegt begeleider Stilz lachend terwijl hij naar en bierviltje grijpt. Hij is net te laat: de ober is hem voor. Stilz kijkt beteuterd naar weer een nieuw pijpje bier.

Met een groene stip op de hand — “hoeft niet te betalen” — zitten we buiten bij Zum Scheuen Reh. Binnen draait een dj voor enkel de barman: het is een veel te zwoele avond. Buiten schuiven kopstukken uit de Keulse muziekscene aan. De jongens van Dorfjungs bijvoorbeeld: een, eh, technofreundschaftsgemeinschaft. Jonger krijg je ze niet. Een aantal heeft nog niet eens de baard in de keel. Maar praten over muziek? Dat kunnen ze. En drinken. De ene Kölsch na de andere verdwijnt in het keelgat. Allemaal op kosten van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Verlegen schuift Till Rohmann aan. Onder de arm een stapeltje promo’s van zijn derde album Cancerboy dat hij als Glitterbug heeft uitgebracht. Te gek album en, zeg ik met enige spijt, vergeten te recenseren voor OOR. Had ik eigenlijk wel moeten doen.

En zo eindigt de eerste dag van de muzikale reis in Duitsland zoals ie begon: relax. Wat Keulen nou zo’n typische elektronische muziekstad maakt? Wat elektronische muziek betekent voor de stad? Die vragen zijn niet beantwoord. Althans, niet direct. Komt vooral door de samenstelling van de groep journalisten. Yuting uit Peking — “noem me maar Maddy” — bekent vrijwel geen elektronische muziek uit Europa te kennen. “In China is vrijwel alles geblokkeerd. Youtube is er niet. Dat maakt het extra lastig om aan nieuwe muziek te komen. Ja, je kunt muziek natuurlijk illegaal downloaden, maar dan moet je wel weten welke muziek de moeite waard is.” Het radiostation waarvoor ze werkt moet een sleutelrol gaan vervullen in het onder de aandacht brengen van nieuwe muziek. Dat is lastig, verzucht ze.

Cohen uit Los Angeles kan niet wachten op morgen. Dan bezoeken we Düsseldorf. “Dat is de bakermat van alle goede muziek. Kraftwerk!”, schreeuwt hij uit. Zou dat nou de invloed van te veel Kölsch zijn?

Links
Duitslandreis halte #2: krautrock, mode en de theorie van popmuziek.
Duitslandreis halte #3: stadsontwikkeling en verleden als speelbal in Hamburg.
Duitslandreis halte #4: Mediaspree versus de stad die eeuwig in beweging is.
Duitslandreis #5 (slot): wat hebben Melt! en Bauhaus gemeen?.
Overzicht van de Duitslandreis in foto’s gemaakt door Alec Luhn (Moskow Times).
Overzicht van de Duitslandreis in foto’s gemaakt door John Doran (the Quietus).

Spotify-playlist die ik maakte voor Initiative Musik Duitslandreis met acts uit en (wonend) in Duitsland.

Originally published at frnkfrt.net.