King Midas Sound + Fennesz: angst en hoop inéén
De verklanking van angst kent vele gedaanten. Net als die van hoop. De dreiging van grote maatschappelijke veranderingen brengt de twee dichter bij elkaar. Hoop is niet alleen anti-angst, angst niet enkel anti-hoop. Beide hebben elkaar nodig. Hoop verbloemt angst. Angst maskeert hoop. In een wereld waarin economische crisissen elkaar opvolgen en vluchtelingenstromen niet meer te negeren zijn, lopen ze in elkaar over. Dat laat het Incubate festival in Tilburg dit jaar goed zien.
“There’s no need to fear or hope, but only to look for new weapons”, Gilles Deleuze.
De Brit Kevin Martin is een meester in het omzetten van het maatschappelijk gemoed in geluid. Dat doet hij al vijfentwintig jaar. Sinds een jaar of zeven vormt hij samen met dichter Roger Robinson and kunstenaar en zangeres Kiki Hitomi King Midas Sound. Het drietal zoekt er de grenzen op van volume, maar ook van pijn en genot. Op Incubate speelt King Midas Sound samen met de Weense geluidskunstenaar en popmuzikant Christian Fennesz. Van botsing is geen sprake. Angst en hoop creëren er samen een nieuw verhaal.
Dat is het doel dat Kevin Martin vanaf de oprichting van King Midas Sound voor ogen moet hebben gestaan. Een van de eerste nummers, dat verscheen op de 5 Years Of Hyperdub-verzamelaar van het platenlabel van Kode9 aka Steve Goodman, heet niet voor niets Meltdown, de naam van het befaamde essay van de Britse denker Nick Land (1). de tekst vormt de basis voor het gedachtegoed van de Cybernetic Culture Research Unit (CCRU) die hij samen met filosofe Sadie Plant in 1995 opricht aan de Universiteit van Warwick. CCRU kent een bewogen geschiedenis. Matthew Fuller, Mark Fisher, Kodwo Eshun en Steve Goodman studeerden er of waren erbij betrokken. Sinds de universiteit de stekker uit de controversiële onderzoeksgroep trok, bivakkeert Land in Shanghai.
In Meltdown lopen angst en hoop continu in elkaar over. Geldt ook voor wetenschap en het occulte, het objectieve en subjectieve, het menselijke en anti-menselijke. Ze zijn in de tekst van Land niet meer los van elkaar te zien. De essentie ligt ‘m in het gegeven dat, voortbordurend op het werk van Deleuze en Guattari, onze westerse cultuur tot in elke vezel kapitalisme ademt en dat alleen de omarming daarvan tot redding kan leiden. Houd van wat je het meeste vreest, zeg maar. De theorie van Land wordt bekend als ‘accelerationism’. Vanaf begin deze eeuw raakten Land en zijn ideeën in vergetelheid. Met het verschijnen van het Nick Srnicek en Alex Williams’ Manifesto for an Accelerationist Politics (2013) en #Accelerate: The Accelerationist Reader (2014) (2) is zijn werk weer actueel. Al moet Land zelf niets van de opleving hebben. Hij publiceerde vorig jaar zijn eigen nieuwe manifest: Dark Enlightment (3).
De geschiedenis van Martin heeft paralellen met die van Land en zijn accelerationism. In het Londen van de jaren 1990 raakte hij geïnteresseerd in dub-muziek die hij in zijn eigen werk mengde met experimentele pop en postpunk. Doel? De eliminatie van harmonie en melodie, de destructie van structuur. Met samenwerkingsverbanden als God, Ice en Techno Animal verzorgde Martin de soundtrack voor het einde van de geschiedenis. Met enkel de kapitalistische markt als overwinnaar voerde een angstaanjagend geloof in het hier en nu de boventoon. De verzamelaar Ambient 4: Isolationism die hij samenstelde voor Virgin staat vol muziek die verontrust, bang maakt, sust, inkapselt en isoleert. Martin had het album net zo goed de titel Accelationism kunnen geven.
Met zijn latere project The Bug zet Martin de zoektocht naar een passende soundtrack voort. Hij tast er, met dub als basis, de grenzen van geluid af. Blijft er dicht bij de typisch Britse esthetiek van jungle, drum’n’bass, grime en dubstep: muziek als wapen, als virus. Een idee dat Gilles Deleuze ooit in zijn Postscript on the Societies of Control als volgt verwoordde: “There’s no need to fear or hope, but only to look for new weapons”. Met King Midas Sound lijkt hij een andere koers te varen die dichter in de buurt komt van wat Deleuze bedoelde. The Bug klinkt nog agressief en angstaanjagend, bij King Midas Sound is daarvan geen sprake. Daar zijn angst en hoop al één geworden.
In 2012 zag ik King Midas Sound in de galerie Eastside Projects in Birmingham de nacht inluiden. Ik hing een hele dag rond in het oostelijk deel van de stad en moest lachen om het gefoeter van Martin die een halve dag besteedde aan het finetunen van het geluid. Dat moest perfect zijn. Voorafgaand aan het begin van de avond zaten we met Justin Broadrick — die op zou treden met zijn JK Flesh-project — te kletsen over de staat van de wereld. Martin, met pet en hoodie over zijn hoofd getrokken, bleef hameren op het belang van goed en kraakhelder geluid. Geluid is een wapen, beweerde hij. Geluid heeft het vermogen om mensen in te kapselen en naar een andere plek te brengen. Emotioneel én fysiek.
Het optreden van King Midas Sound in oostelijk Birmingham was samen met dat van God tijdens Tegentonen ergens midden jaren 1990 in Paradiso, Amsterdam het luidste dat ik ooit meemaakte. De aanzwellende melodieën en loeizware baslijnen leken als stroop sporen door de lucht te trekken. Ik voelde als het ware het geluid om me heen. Maar hoe mooi ik de muziek ook vond, het ging nergens heen. Het concert voelde, ondanks de schoonheid, als doelloos. Nu is dat op zichzelf al een daad van verzet in een wereld waarin alles draait om geobjectiveerde doelstellingen. Toch zorgde de afwezigheid ervan voor een onvoldaan gevoel. Alsof King Midas Sound nét niet tot het gaatje ging.
De samenwerking met Christian Fennesz is juist daarom een schot in de roos. Fennesz verstaat de kunst van sublimeren. Met Endless Summer (2001) en Venice (2004) was de Oostenrijker een van de belangrijke vertegenwoordigers van de ambient glitch die begin deze eeuw populair werd. De opleving van het genre duurde maar even, Fennesz bleef. Zijn samenwerking met Sakamoto, Cendre (2009), is een van de mooiste ambient-albums ooit gemaakt. Fennesz is zowel geluidskunstenaar als popmuzikant en weet beide kanten van het muzikale spectrum uitstekend te combineren. Op het zojuist verschenen Position 1, de samenwerking tussen King Midas Sound en Fennesz, speelt zijn inbreng een essentiële rol.
In zijn recensie voor The Quietus beschrijft Rory Gibb het album aan de hand van het begrip ‘dread’, dat vertaalt in het Nederlands iets betekent als een existentiële, onbewuste angst voor iets dat wellicht denkbeeldig is (4). Die typering lijkt mij echter eerder op te gaan voor het werk van The Bug en wellicht King Midas Sound, maar niet voor deze samenwerking. Edition 1 ademt het gevoel van verwondering. Verwondering die er plots is wanneer angst en onzekerheid worden omarmt en zo een heel nieuw spectrum aan mogelijkheden creëert. Edition 1 doet ook denken aan de twee delen van de Amerikaanse televisieserie True Detective, waarin de kijker zichzelf moet overgeven aan het non-lineaire karakter van het verhaal. Wie dat doet, ziet opeens iets prachtigs ontstaan. Wie dat niet kan, blijft na het einde achter met een onbevredigd gevoel.
Het woord dat ik op Edition 1 zou plakken is accelerationism. De gelaagde gitaarklanken van Fennesz combineren perfect met de white noise en diepe bassen van Martin, met de zacht gesproken teksten van Robinson en Hitomo. Het is als plotseling worden gedropt in de wereld van Blade Runner of een van de boeken van William Gibson: de ‘shock’ is zo overweldigend dat de behoefte om het mooie te zien overwint. Meer nog: het voelt als een koortsdroom waarin vreemde afwijkingen normaal lijken en de reflectie op die constatering zorgt voor nog een stoot adrenaline. Die vreemde mengeling van desoriëntatie, nieuwsgierigheid, genot en sensatie. Zoals Memories Of The Future (2006) van Kode9 en The Spaceape dat deed, maar dan nu ontdaan van directe angst.
Muzikaal is Incubate 2015 een interessante trip van dread naar accerelationism, van controle en angst naar controleverlies naar bevrijding, van mijmeren over de toekomst naar het omarmen van het nu. De angst sijpelt door bij acts als Burial Hex (die ze probeert te bezweren), Destruction Unit (die angst negeren), Sex Swing (kom maar op angst!), Factory Floor (dans de angst weg) en Leafcutter John (terug naar de basis). De samenwerking van de Japanse noise-artiest Merzbow (met Full of Hell en Balázs Pándi) en Fennesz (met Arve Hendriksen en King Midas Sound) zoeken juist de omarming met het hier en nu. Juist dat maakt Incubate, zoals collega Peter Bruyn ook constateert, tot een belangrijk en urgent festival. Het is alleen jammer dat er dit jaar geen inhoudelijke, theoretische verdieping wordt gegeven. Eerder onder andere Mark Fisher, Simon Reynolds en Andrew Keen keynotes op de Incubate Conference. Een dergelijke opzet had dit jaar niet misstaan en de cirkel rond kunnen maken.
Aan King Midas Sound en Fennesz de opdracht om de urgentie van een nieuwe omgang met de werkelijkheid te verklanken. Dat lukt het viertal met verve. De eerste tien minuten is het geluid nog niet stabiel, daarna hangt het geluid als dikke mist in de grote zaal van het Midi-theater, isoleert luisteraars van elkaar en creëert een koortsachtige sensatie die de ledematen doet tintelen. Resulterend in een bubbel van positiviteit, het gevoel de wereld van een afstand te bekijken en er toch middenin te staan. King Midas Sound en Fennesz laten je de sensatie voelen van de schipper die de maelstrom van James Joyce overleeft: nieuwe inzichten maken het verlies van het bekende meer dan goed. Angst en hoop inéén. ‘Cutting edge’ en dus helemaal Incubate.
Gezien vrijdag 18 september in Midi op Incubate 2015 dat tussen 14 en 20 september plaatsvond in Tilburg.
Noten
(1) Meltdown van Nick Land is hier te lezen.
(2) Het Accelerate-manifest van Nick Srnicek en Alex Williams is te vinden op het platform Critical Legal Thinking. Voor de liefhebber: de kritiek van Nick Land op het nieuwe accelerationism vind je bij Alien Ecologies ~ the postman edge of desire.
(3) De vier delen van het manifest Dark Enlightment van Nick Land staan op z’n blog.
(4) De recensie van Position 1 door Rory Gibb lees je bij The Quietus.
Foto in kop: King Midas Sound + Fennesz op Incubate 2015 door Niels Vinck, www.nielsvinck.nl.
Meer Incubate 2015 bij FRNKFRT:
‘Kozelek en Stadhouders muziek als verwarring‘ door Peter Bruyn.
‘Gebalde vuisten en gekromde tenen; Incubate neemt stelling‘ door Peter Bruyn.
Originally published at frnkfrt.net on September 20, 2015.
