Maanlicht Serenade; of waarom 538 nog steeds stinkt

Nederland stond afgelopen weekeinde even op de achterste benen. Een radio-DJ was te ver gegaan met een domme, seksistische grap. Uitgerekend precies in een tijd dat seksisme weer onder het vergrootglas ligt gedraagt hij zich ongelofelijk bot en respectloos ten opzichte van een jonge zangeres die in de studio is uitgenodigd om haar nieuwe plaat in de uitzending te promoten. Juist door de emotionele reactie van de zangeres krijgt het incident landelijk aandacht. Nederland heeft z’n ‘Piemelgate’. Vervolgens bieden de programmamakers hun excuus aan. De zangeres aanvaardt die en daarmee is de zaak afgesloten.

Nou, om de dooie dood niet, zou mijn vader zaliger zeggen.

Er is hier iets aan de hand wat veel verder gaat dan dat piemeltje. Iets wat nauwelijks aandacht krijgt, omdat met de excuses ook het fatsoen van Radio 538 weer gladgestreken lijkt. Iets wat veel minder met een enkele ‘streaker’ te maken heeft dan met een totaal gebrek aan respect voor mensen en muziek. En met lafheid. Want zouden Frank Dane en zijn collega’s en dergelijk kunstje ook flikken als ze Liesbeth List in de studio hadden? Of Wende? Of van mijn part Willeke Alberti? Ik weet zeker dat als Anouk daar gezeten had, zij de programmamakers linea recta de studio uit had gescholden. Dus daar kijken ze wel voor uit. En grote kans dat voor bijvoorbeeld Aafke Romeijn, Marike Jager of Pien Feith hetzelfde had gegolden.

Ik noem deze namen niet zonder reden. Dit zijn stuk voor stuk ‘selfmade’ muzikanten die hun eigen carrière hebben opgebouwd via kroegen, voorprogramma’s in clubs, Popronde en wat al niet meer, en de klappen van de zweep kennen.

Radio 538 kiest echter het meest kwetsbare type artiesten uit voor hun ‘grappen’. Zangers en zangeressen die afkomstig zijn uit de ‘artiesten-broedmachines’ die ons land rijk is en die niet zelden onderdeel zijn van precies dezelfde mediaconcerns. Denk aan The Voice of Holland, X-factor, De beste Singersongwriter van Nederland en zo zijn er nog vast wel en paar. Kweekvijvers van eendagsvliegen — Jack Spijkerman zong er nota bene zestien jaar geleden al over — die slechts gedijen als ze als couveusebaby’s met alle denkbare begeleiding beschermd worden.

Plofkippen

Maar ze zijn ook ‘gekweekt’ om snel te scoren en zo de investering terug te verdienen voor het management-, producers- en songschrijversteam om hen heen. Het liefst door ze zoveel mogelijk op te laten draven in programma’s van hetzelfde mediaconcern. Niet per se om hun muziek, maar om hun eigen merknaam te vestigen, te ‘branden’, zoals marketiers zeggen.

Ze zijn de plofkippen van het muziekbedrijf en ja, ze zijn afhankelijk van zenders als Radio 538, omdat ze bij radio- televisie- en bladenmakers bij wie het werkelijk om de inhoud van de muziek gaat doorgaan weinig te zoeken hebben. Het is niet zonder redenen dat de zangeres in kwestie de 538-excuses zo snel aanvaardt. Haar artiestenbestaan is er van afhankelijk.

Ik lees in een NOS-artikel over Piemelgate dat de 538-programmamakers regelmatig grappen uithalen met muzikanten die in de studio hun werk mogen laten horen.(1) Een ‘prank’ noemen ze dat. Dan wordt er een boom omgezaagd terwijl iemand zijn of haar liedje zingt. Of er komt tijdens het nummer plotseling en fanfare binnenlopen.

Waar halen ze het gore lef vandaan!

Stel je voor: Je werkt jarenlang aan een album, legt je ziel en zaligheid in het schrijven van je songs. Je werkt je te pletter, zodat je het geld bij elkaar geschraapt krijgt om LP’s of cd’s te laten persen en van een mooie hoes te voorzien en als je het resultaat dan voor de radio presenteert bungelt er opeens en piemel voor je neus of heeft de presentator meer aandacht voor de kettingzaag waarmee hij een boomstam halveert. Zouden ze ook zo onbeschoft zijn als ze Springsteen of Yorke in de studio hebben? Wis en waarachtig niet. Ik denk eigenlijk dat ze het ook bij Tim Knol of Lucky Fonz III al niet zouden wagen. En bij De Staat of Typhoon evenmin.

Maar dus wel bij de meest afhankelijke groep artiesten. Dat is puur pooiergedrag. En dat gaat veel verder dan een enkel Piemelgate-incident. Het onderstreept dat dit soort radio niet over mooie muziek gaat. Het gaat überhaupt niet om muziek. Het gaat om luistercijfers en het daaraan gekoppelde reclamegeld. Het gaat om populisme en kapitalisme van de platste soort. Het gaat in feite om de ergste uitwas van de door Horkheimer en Adorno al in de jaren veertig van vorige eeuw beschreven cultuur- en amusementsindustrie die zich manifesteert in massabedrog en minachting voor zowel mensen als muziek.(2)

Beschaving

Uiteindelijk draait het allemaal om een mentaliteit. De mentaliteit dat alles geoorloofd is als er maar gelachen kan worden. De mentaliteit bij ‘talentenjachten’ waarbij een Chinese deelnemer ongegeneerd aangesproken wordt met ‘Nummer 39 met rijst’. De mentaliteit waarbij de ijdelheid en het opportunisme bij de zogenaamd deskundige ‘juryleden’ zo hoog boven de muzikale kennis en interesse verheven zijn, dat een van grootste liedschrijverstalenten die ons land rijk is — Jaap Fischer/Joop Visser — als hij incognito aam het programma deelneemt niet eens herkend wordt.

Bij de radiozenders in kwestie uit zich dat in het laten horen van de meest banale muziek, veel geschreeuw van de presentatoren en de platst denkbare grappen — bij voorkeur ten koste van de muzikanten in kwestie of van een luisteraar. Het medium radio zoals gebruikt door omroepen als 538 kan niet verder van het beschavingsideaal verwijderd zijn.

Dat de zangeres in kwestie — Maan, van wie ik nog nooit gehoord had en van wie ik ook de muziek niet ken — de excuses van 538 aanvaardt, betekent dat ze zich wederom vrijwillig overlevert aan de Talpas, 538’s, Endemollen en wat er al niet meer aan dit soort amusementsslavernij bestaat.

En nu ik dat woord toch laat vallen, amusementsslavernij is natuurlijk al veel decennia deel van de popcultuur. Zelfs Elvis was er jarenlang slachtoffer van, toen zijn manager Kolonel Parker bepaalde in welke films hij mocht spelen en welke liedjes hij wel of niet op zijn platen mocht zetten. Je zou denken dat er en halve eeuw later toch wel iets verbeterd is. Maar nee. Kijk naar het gros van de artiesten die van de lopende band van The Voice, X-factor en vergelijkbare bedrijven rollen. Eén, twee of drie hitjes, een rondje braderieën en tv-paneltjes. Als je erg goed gebekt bent misschien een theatertourtje. En daarna duimen draaien dat je een keertje mee mag doen met Expeditie Robinson of Wie is de Mol. Slechts voor de meest getalenteerden is er misschien nog een toekomst in het musicalcircuit weggelegd, zoals in het geval van Jamai.

De overgrote meerderheid mag weer terug naar het baantje waar ze dachten uit ontsnapt te zijn — als die plek nog vrij is tenminste — afgedankt door de mediabedrijven die ‘sterren’ van hen zouden maken, maar hen tot de laatste eurocent uitknepen. Nagejoeld door radiomakers die over hun ruggen de lachers op de hand en zo de kijkcijfers omhoog geschroefd kregen.

Creativiteit en liefde

Ik hoop van harte voor Maan dat ze wekelijk muzikaal talent blijkt te hebben. Maar ook dat ze zich durft los te maken van de wereld van haaien en vampieren die niets aan de muziek en de mensen daarachter gelegen is en alles en iedereen slechts beschouwt als productiemiddelen om de Eurokraan te laten stromen.

Ik hoop dat ze mensen om zich hen weet te verzamelen die haar helpen mooie muziek te maken om de mooie muziek, zonder valse beloftes over sterrendom. Muzikanten die haar het verschil laten zien en horen tussen klatergoud en het werkelijke goud van de creativiteit. Ik hoop dat het haar dan lukt om en mooi album te maken dat verschijnt bij Suburban, Excelsior, Konkurrent, Narrominded, Top Notch of om het even welk ander platenlabel waar de liefde voor muziek voorop staat.

En ik hoop dat ze daar zoveel succes mee heeft dat Radio 538 haar graag in de uitzending wil en zij dan een hele lange neus naar hen durft te trekken.

Peter Bruyn

Noten:

1. Zangeres Maan na streaker-grap: ik heb het afgesloten

2. Horkheimer & Adorno — Dialectiek van de Verlichting (1944/1987/2007, Boom, Amsterdam)