Mouse on Mars: Muziek terwijl u werkt
Hoewel het misschien niet de beste zin is om een objectief bedoelde recensie mee te beginnen, moet ik bekennen dat ik altijd meer plezier heb beleefd aan het lezen van interviews met Mouse on Mars dan aan het beluisteren van hun muziek. De twee stukken die het Duitse duo afgelopen weekeinde samen met het Ensemble Musikfabrik in het kader van het Holland Festival in het Muziekgebouw liet horen brachten daar geen verandering in.
Jan St. Werner en Andi Toma beschouwen hun afgeronde scheppingen als ‘bijproducten’, zegt Jahn Rohlf op de officiële website van Mouse on Mars.(1) Het gaat niet om de platen of de concerten, maar om de ideeën. Dat kan een teleurstelling zijn voor fans die weglopen met een album als bijvoorbeeld ‘Idiology’ uit 2001, dat vaak als een van de hoogtepunten uit de discografie van het duo wordt beschouwd.
Maar het is bekend dat sinds halverwege het vorige decennium de productie aan geluidsdragers van Mouse on Mars sterk is afgenomen. St. Werner richtte zich vooral op doceren en hij was nog een tijdlang artistiek directeur van STEIM in Amsterdam. Daarbij liet het duo zich steeds meer overhalen tot allerlei samenwerkingsprojecten. Ook wel begrijpelijk; confrontatie met nieuwe ideeën verfrist de geest. Curieus in dit verband was een collaboratie met Fall-zanger Mark E. Smith een jaar of tien geleden, onder de projectnaam Von Sudenfed.
Wie Mouse on Mars tenslotte ooit live meemaakte weet dat het podium een minder natuurlijke biotoop voor het duo is dan studio of bibliotheek. Entertainen en communiceren zijn twee verschillende dingen. Ik herinner mij een interview dat ik met Andi Toma deed, amper een week na 9/11, toen zowel Nederland als Duitsland formeel ‘de oorlog had verklaard aan het terrorisme’. Wat Toma daarover te melden had in relatie tot zijn muziek — en muziek in het algemeen — zinderde nog dagen door mijn hoofd.
Maar terug naar het Holland Festival. En terug naar het stuk waar de titel van het concert — ‘Robots/Non/Robots’ — aan is ontleend. ‘De Umbris Idearum … The acousmatic memory palace’ heet de compositie en die zou geïnspireerd zijn door de zestiende eeuwse denker en wetenschapper Giordano Bruno. Deze Bruno was vermaard om zijn uitzonderlijke geheugen en had een methode ontwikkeld om gedachten aan beelden te koppelen om ze zo beter te kunnen onthouden.
Geluid is in principe onzichtbaar. Toch zoeken wij er als mensen graag beelden bij. Dat is het idee waarmee Mouse on Mars en het Ensemble Muziekfabrik — onder leiding van de op het Holland Festival bijna onvermijdelijke dirigent André de Ridder — in dit stuk spelen. Er zijn in principe drie muzikale partijen te horen: het orkest, de elektronica van het duo en een aantal door de muziek aangestuurde ‘percussierobots’. Doordat zowel het podium als de zaal gedurende het eerste del van het concert geheel verduisterd zijn, kun je niet zien welke partij er te horen is, wat de verbeelding moet prikkelen. Dat is zo ongeveer het idee.
In praktijk levert dat een abstract stuk muziek van een minuut of veertig op, waarbij de klepperende — en soms ook oplichtende — robots klinken als een flipperkast. Soms ook als de percussiesectie van een draaiorgel. Mouse on Mars en Ensemble Musikfabrik spelen daar wat ‘soundscape-achtig’ omheen, symbiotisch inderdaad. Het is vaak niet duidelijk waar je nu precies naar luistert. Maar ‘so what?’ Er schijnt ook een toevalselement in spel te zijn, maar het blijft onduidelijk waar ‘m dat precies in zit. Het is in ieder geval allemaal allerminst meeslepend of dramatisch. Maar irriteren doet het evenmin.
Het stuk na de pauze is wat dat betreft wat concreter en aansprekender. Traditioneler ook. ‘Paeanumnion’ uit 2011 is gewoon een vrolijke, welluidende compositie. ‘Welluidend’ in de betekenis zoals bijvoorbeeld Jacob Ter Veldhuis graag ‘welluidende’ muziek maakt.
Het orkest musiceert er feestelijk op los, soms gestuurd door een ‘basistrack’ van Mouse on Mars zoals dat in de populaire muziek vandaag eigenlijk heel vaak gebeurt — denk aan de panfluiter op straat of de saxofonist die in clubs de housetracks wat ‘verjazzen’. Alleen is het bij Mouse on Mars en Musikfabrik allemaal een beetje meer ‘sophisticated’.
‘Paeanumnion’ is gewoon een lekker orkeststuk in de categorie ‘Muziek terwijl u werkt’. Of op maat gesneden om op de achtergrond gehoord te worden in een hip restaurant, waar ik persoonlijk dan echt nog wel eens een vorkje zal komen prikken. En op het Holland Festival mag Mouse on Mars ook nog wel eens terug komen. Maar dan voor een lezing.
Peter Bruyn
Gezien za 10 juni 2017, Muziekgebouw aan ‘t IJ, Amsterdam
Noten:
- http://www.mouseonmars.com/biography/
- Peter Bruyn — ‘Mouse on Mars gebruikt muziek als Communicatie’; Utrechts Nieuwsblad, 26 sept 2001
Websites:
