Per Nova Expres naar Hotel Dorado
William Burroughs’ erfenis in het ik-tijdperk
Een vreemd boek. Of beter nog, een vervreemdend boek, dit ‘Hotel Dorado’. En om het publiek naar een vervreemdende ‘fantasy-wereld’ te verplaatsten zijn de beeldroman en film — al dan niet animatie — altijd perfecte media. Natuurlijk kan ook een roman vervreemden, maar daar speelt de verbeelding van de lezer nog een minstens zo grote rol als die van de maker. Met beeld erbij wordt de lezer weliswaar meer in een richting geduwd maar minstens zoveel in verwarring gebracht door de bizarre wendingen en causale sabotage. ‘Hotel Dorado’ staat er vol mee.
De ingrediënten van het bizar surrealistische epos van Pepijn Lanen — ook bekend als rapper Faberyayo bij De Jeugd van Tegenwoordig — en illustrator Floor van het Nederend zijn drugs, science fiction, zoeken naar identiteit en een zijdelings plot dat in de boeken en filmwereld wel de ‘love interest’ wordt genoemd. Het is niet fair om de tien procent aan verhaallijn die in het boek zit hier te nadrukkelijk uit te spitten, omdat dat geen recht doet aan de negentig procent verwarring die domineert.
Volkskrant-recensent Joost Pollman, een specialist bij uitstek, bewoog zich elegant door het surrealistische wespennest waar tot nu toe weinigen zich aan waagden. Hij maakt terecht de associatie met Lewis Carrolls vervolg op ‘Alice in Wonderland’, ‘Through the Looking-Glass (And What Alice Found There)’, waarin de hoofdpersoon net als in ‘Hotel Dorado’ in een andere wereld — of dimensie — terecht komt. En Pollmann verwijst wat het mateloze en tegelijk karikaturale drugsgebruik in de beeldroman betreft naar Hunter S. Thompson, doelend op diens hilarische, zich in een lange roes afspelende roman ‘Fear and Loathing in Las Vegas’.
Toch is er nog een andere, naar mijn idee nadrukkelijker referentie: het werk van William Burroughs. En dan met name diens zwaar in psychedelisch surrealisme gedrenkte roman ‘Nova Express’ die deel uitmaakt van een trilogie ongrijpbare cultboeken die hij in de vroege jaren zestig schreef, kort na de publicatie van zijn beruchte doorbraak ‘Naked Lunch’. Sommige boeken van Burroughs zijn behoorlijk toegankelijk, met een goed lopende, causaal verantwoorde verhaallijn, zoals zijn debuut ‘Junkie’ en nogal wat non-fiction stukken van zijn hand.
‘Nova Express’, geschreven in Marokko, waar de hasjiesj en waarschijnlijk ook de opium en heroïne in onbeperkte hoeveelheden aanwezig waren, is een surrealistisch science fiction verhaal dat zich — net als ‘Hotel Dorado’ — deels in een parallelle wereld of dimensie lijkt af te spelen. Zoals de beeldroman van Lanen en Van het Nederend wordt bevolkt door bizarre karakters als Rat, Eddy, en Baby King Childly — in feite psychedelische varianten op bestaande strip figuren — zijn dat bij Burroughs ondermeer Sammy the Butcher, Hamburger Mary, Paddy the Sting en — jawel — Willy the Rat.
Terwijl bij Burroughs de Nova Bende de boel terroriseert, zijn dat bij Laning en Van het Nederend de Fareno Brothers. En in beide boeken zit ook een ‘meta-aspect’: Burroughs laat in ‘Nova Express’ zijn eigen boeken ‘Naked Lunch’ en ‘Soft Machine’ voorbij komen, zoals Laning en Van het Nederend zichzelf een paar keer in ‘Hotel Dorado’ als de schrijver en tekenaar van het verhaal opvoeren en zich openlijk afvragen hoe het nu verder moet met hun boek.
Maar er zijn ook verschillen. Burroughs’ roman is — zoals hij zelf voor in het boek zegt — geschreven met behulp van Brion Gysins cut-up techniek. Daar is bij ‘Hotel Dorado’ geen sprake van. Daarnaast is ‘Nova Express’ een duidelijk maatschappelijk statement, terwijl het verhaal van Laning en Van het Nederend veel persoonlijker is. En bij Burroughs ontbreekt ook het ‘lovestory-element’. Dat zal ongetwijfeld met het verschil in tijdgeest te maken hebben: de maatschappelijke betrokkenheid van de jaren zestig versus de meer individualistische en op de eigen identiteit gefocuste eenentwintigste eeuw. ‘Nova Express’ heeft net als Burroughs’ andere boeken uit die periode alles te maken met de fascinatie — en angst — van de schrijver voor ‘controle’. Laning en Van het Nederend zijn van de generatie die zich er allang bij heeft neergelegd dat via Facebook, Google en Instagram hun hele leven gecontroleerd wordt.
‘Vluchten kan niet meer, ‘k zou niet weten waar. Schuilen kan nog wel, heel dicht bij elkaar,’ zongen Frans Halsema en Jenny Arean in 1972 de klassieke regels van Annie M.G. Schmidt. Burroughs had daar niet de geringste boodschap aan. Pepijn Lanen en Floor van het Nederend verrassend genoeg — en ondanks de immense voorraden drugs en apocalyptische avonturen — weldegelijk. Maar dat is ook echt het enige wat ik over de afloop kwijt wil.
Peter Bruyn
- Pepijn Lanen en Floor van het Nederend — Hotel Dorado (Uitg. Ambo / Anthos, 2018, ISBN 978 90 263 4377 3, Prijs 20,- Euro)
- William Burroughs — Nova Express (Uitg. Grove Press, 1964, tegenwoordig leverbaar als Penguin pocket); Ned. Vertaling: Nova Expres (Uitg. Agathon, Bussum, 1975, ISBN 90 269 5734 3, niet meer leverbaar.)
