Smeulende woede bij Irreversible Entanglements
In feite is Irreversible Entanglements ontstaan vanuit woede. En vier jaar later is die woede nog altijd hoorbaar aanwezig. Al betekent dat niet dat het concert dat de groep donderdagavond in het Bimhuis gaf een soort explosie was. Dan zou het wel een erg kort optreden zijn geweest.
Saxofonist Keir Neuringer werd voorjaar 2015 uitgenodigd om wat muziek te komen maken bij een protestactie tegen politiegeweld in Brooklyn, New York. Hij nam muzikante en dichteres Camae Ayewa en bassist Luke Stewart mee. Ayewa heeft de afgelopen jaren naam gemaakt met haar eigen platen als Moor Mother (1) en speelt een belangrijke rol in de Amerikaanse Black Lives Matter beweging. Keir Neuringer woonde vorig decennium een aantal jaren in Den Haag en was toen regelmatig in het Nederlandse improcircuit te zien, maar resideert tegenwoordig weer in Philadelphia, net als Ayewa trouwens.
Het optreden van het drietal op de demonstratie in 2015 werd direct gevolgd door een concert van een duo bestaande uit trompettist Aquiles Navarro en drummer Tcheser Holmes. Het klikte onmiddellijk tussen het trio en het duo en Neuringen stelde voor om als quintet een album te maken.
Augustus 2015 nam de groep in en studio in Brooklyn, NY, zes uur achtereen muziek op. Vooral improvisaties vooral. Er was niet één repetitie aan vooraf gegaan. Het resultaat was een album dat september 2017 verscheen en uitstekende recensies kreeg. Het resultaat werd wel vergeleken met het debuut van het New York Art Quartet uit 1964, waarop ook dichter Amiri Baraka als gast te horen is. En aan ‘A Black Mass’, een album dat dezelfde Amiri Baraka in 1968 maakte met het Sun Ra Arkestra. Referenties die Neuringer en Holmes in interviews niet hebben tegengesproken. Hoewel dat plaatje met Sun Ra wel van het extreem excentrieke soort is — maar dat terzijde.
Na twee festivalprogrammeringen — op Rewire en Le Guess Who? (2) — was Irreversible Entanglements donderdagavond voor het eerst met een clubshow in ons land te zien. Dat betekent méér ruimte voor de band en meer concentratie bij het publiek. Er wordt geopend met een duidelijk afgesproken themaatje van Navarro en Neuringer, die eindeloos rond elkaar cirkelen. “It’s coming! It’s coming! It’s Coming” roept Ayewa, terwijl ze haar stem ook nog eens door een echo-effectapparaat haalt. Ondertussen heeft drummer Holmes een onverstoorbare ‘groove’ gevonden waar Stewart met strijkstok op de contrabas de nodige variaties op los laat.
In feite zijn er drie muzikale eilandjes op het podium: de twee blazers die elkaar zorgvuldig volgen of juist even zorgvuldig elkaars contrapunt opzoeken, de ritmesectie die helemaal in een eigen wereld lijkt te zitten, en Camae Ayewa die ter plekke woorden en zinnen laat ontstaan en die vervolgens als mantra’s herhaalt. Dat onderscheidt haar van Bakira die op het album met het New York Art Quartet weldegelijk complete gedichten met kop en staart voordraagt.
Maar Irreversible Entanglements is natuurlijk vanuit een andere achtergrond ontstaan. Veel meer vanuit verontwaardiging over het nog altijd aanwezige racisme in de Verenigde Staten. Dat uit zich in een broeierig soort woede, zoals mensen soms in woede kunnen fluisteren. “We need a new prayer” zegt Ayewa op en gegeven moment keer op keer. En even later “How far do we have to go!” Dat wordt al dreigender. Haar stem klinkt nergens warm of erotiserend, maar boos en hard. En dat heeft weldegelijk impact.
Na pakweg drie kwartier waarin er zonder onderbreking voor applaus of wat dan ook is doorgespeeld, zet Navarro zijn trompet op de grond en loopt naar een setje percussie-instrumenten. Neuringer volgt hem. En daarna Ayewa. Een minuut of tien is er alleen getrommel en getik te horen waaroverheen Stewart stug zijn baspartijen blijft strijken. Dan neemt ieder zijn oorspronkelijke instrument weer op en zegt Ayewa nadrukkelijk door de microfoon: “Did they teach you to walk around with your finger on the trigger!”
De twee blazers spelen en parallel motief. “Here comes the end!” bezweert Ayewa “Here comes the end! Here comes the end.” En “The bombs fall from the sky!” Opens krijgen Neuringer en Navarro het ook op hun heupen. Het explodeert niet. Maar het smeult als een vuur dat voorlopig nog niet geblust is.
Peter Bruyn
Gezien: Do 2 mei 2019, Bimhuis, Amsterdam.
Noten:
- Interview met Moor Mother op DJ Broadcast: Moor Mother wil de waarheid vertellen.
- Over Irreversible Entanglements op Le Guess Who? 2018: ‘Avant-rock’ shoppen bij Le Guess Who? 2018
