Capoeira om van te dromen
Ward Karssemeijer & Milan Nieweg
Vijf vrienden, één leven. De twintigers Elias, Mayke, Andrier, Tiago en Alisson zijn geboren en getogen in Natal, noordoost-Brazilië. Hun levens komen samen in een passie die ze de wereld laat zien: capoeira. Tegelijkertijd lijkt de vechtdans het enige wat ze hebben.
Nadat we enkele uren ontbijtend en wachtend hebben doorgebracht op het busstation van Natal, stapt er een kleine man uit een iets grotere auto. Donker golvend haar, petje achterstevoren op zijn hoofd. Door zijn ringbaardje heeft hij iets van Jack Sparrow uit Pirates of the Caribbean. Als we aankomen bij de trainingshal van MCN Capoeira Show, ons verblijf voor de komende dagen, stopt hij met piepende banden enkele centimeters voor zijn leerlingen. Proestend van de lach stapt onze gastheer Jean Aguiar (38) de auto uit.
Gewapend met foto- en videocamera volgen we Furgell vrijwel direct naar de kapper, waarvandaan hij een uur later met zijn dreads in een plastic zak terug zal keren. Als we afstand nemen om Furgell en de omgeving vast te leggen, volgt Andrier Toto Pereira snel. “Ik ben jullie bodyguard”, zegt hij grappend. We hebben er nog vier. Elias (Bodao, groot hoofd) voorziet ons tijdens de knipbeurt van Furgell van een bekertje water, Tiago (Cabelo do Cão, hondenhaar) lacht zich rot als er weer een dread van de hoofdhuid van Furgell ontwortelt, Mayke (Monstro), met zijn uitpuilende borstkas in toom gehouden door een wijd hemd, pakt zijn eiwitshake bidon voor het trainen en Alisson (Rapido), zit voor de barbershop op het stoepje. Met ogenschijnlijke nonchalance maakt hij vanuit hurkpositie een salto achterover.
Gangsters
Toto’s gekrulde mondhoeken verdwijnen wanneer hij zijn verhaal vervolgt. We staan op de grens tussen Bom Pastor, de wijk waarin wij verblijven en favela Japâo. Op de vraag of er tegen de avond voetballende lui te vinden zijn op de quadra tegenover de kapper, antwoordt hij ongerust. “Ja, maar het is er niet veilig. Er zitten gangsters tussen.”
Niet ver bij het pleintje vandaan is de bar waar Monstro een paar dagen later zijn verjaardag viert. Als nieuwe capoeiristas en onderdeel van de vriendengroep zijn wij van harte welkom, maar Toto raadt ons af te gaan. “Daarvoor is mijn leven mij te lief. In die bar is vorige week een jongen neergestoken, ook worden er veel drugs verhandeld.”
Toto maakt deel uit van de Braziliaanse vriendengroep met wie we de komende dagen intensief optrekken. Vier jaar geleden voegde hij zich bij Capoeira Show, waarmee hij vijf keer per week traint en jaarlijks de mogelijkheid heeft voor shows naar Nederland of Turkije af te reizen. “Ik doe nu vijf jaar aan capoeira. Daarvoor voetbalde ik. Ik was goed, maar capoeira is een mix tussen vechten, dansen en sport en dat is nodig.” Zeven jaar geleden zag Toto met eigen ogen hoe een jongen een discussie met een andere jongen met zijn leven moest bekopen. “Een van hen vertrok naar huis, midden in de discussie. Om zijn pistool te halen. Ik doe aan capoeira om mezelf te kunnen beschermen. Het is gevaarlijk hier voor iemand die geen sport doet.”
Apenrots
Voor Toto en de andere afgetrainde jongens uit Bom Pastor lijkt hun lichaam het meest waardevolle instrument om te overleven en bij de zoektocht naar een beter leven. Op bijna iedere straathoek in de wijk vind je een fitness- of martial artsschool. Wanneer wij ‘s ochtends wakker worden komt Bodao bezweet de slaapzaal inlopen na zijn eerste fitnesstraining van de dag. Het meest spectaculaire onderdeel van de capoeiravoorstelling is een gevecht om de troon op de apenrots, waarbij het niet anders kan dan dat Monstro (foto onder) als grootste zilverruggorilla de battle van zijn vrienden wint.
Rapido, een uiterst lenige timide jongen die zichzelf en zijn rode rugzakje nauwelijks mengt in het alfamannengeweld, neemt ons mee naar zijn oude basisschool. Een gratis publieke school in Bom Pastor die deze week – twee maanden te laat – is begonnen. De leraren staakten omdat ze te weinig betaald zouden krijgen. Het contrast met de particuliere school in Fortaleza waar we een week eerder een clinic gaven is oneindig.
Na het bezoek aan zijn vroegere basisschool neemt Rapido ons mee naar het piepkleine huisje waar hij samen met zijn jongere broertje, zijn moeder en zijn oma woont. Zelf slaapt hij gewoon in de woonkamer, met een matras op de grond. Naast het televisie staat een ingelijste foto van hem en zijn broertje, beiden dragen de smetteloos witte capoeirakleding.
Rapido is het talent van Capoeira Show. Met trots laat hij ons een filmpje zien dat een jaar eerder in de Efteling is opgenomen. De jongen neemt een lange aanloop en rent hard op zijn mede-capoeiristas af. Hij springt, waarna de anderen hem nog een duwtje in de rug geven en hij even lijkt te vliegen.
Dromen kan op de capoeira-academie. Na twee jaar van minimaal vijf keer per week trainen omdat hij niet goed genoeg bevonden werd, ziet Bodao zijn arbeid beloond. In juni reist hij naar Nederland, om gedurende de hele zomer shows op te voeren in onder meer de Efteling. Maar wat als hij geblesseerd raakt en geen capoeira meer kan beoefenen?
Zeker is dat capoeira niet het enige talent van Bodao is. Hij is tevens een goede tekenaar en laat ons met trots zijn portfolio zien. Ook zien wij hem in de dagen dat we samen op een kamer slapen veel in een Engels leerboek neuzelen. Iedere dag maakt hij een stap en wordt zijn Engels ietsje beter. Ook Jean ziet dat zijn leerlingen gedreven zijn en veel meer kunnen dan capoeira. Een deel van de opbrengsten uit shows investeert Capoeria Show in hun privéschoolproject, dat gemotiveerde en hardwerkende leerlingen de kans geeft op goed onderwijs.
Zondag 23 uur, werktijd voor Toto. Hij leeft van een minimumloon met nachtdiensten in de loodzware transportsector. Zijn 27-jarige lenige benen staan in een split. Met een been in Academía Capoeira Show en met het andere in een nog onbekende toekomst. Capoeira doe je niet je hele leven, maar van zijn werkgever krijgt hij telkens contracten van maximaal drie maanden. “Ik zou graag in Nederland willen wonen. Het leven is daar beter dan in Bom Pastor. De mensen groeten je altijd, het eten en drinken is goed en het is er rustig.”
Originally published at nieuwspost.nl.
