Sihirli Sayı: 7
Nedir bu 7 sayısının büyüsü dediğinizi duyar gibiyim. 7 sayısı, birçok metafor ve inançsal değerler içerisinde karşımıza çıkmasının yanında hem günlük yaşantımızda hem de dizi ve filmlerde sıkça karşımıza çıkan bir rakam olma özelliğini taşıyor. Bu sayı, 1956 yılında Harvard Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nden bilişsel psikolog George A. Miller tarafından ele alınmıştır. Miller’ın çıktılarına göre bir insanın kısa süreli hafızada tutabileceği nesne sayısı 7 ± 2’dir. Bilişsel olarak da sınırlarımızı belirleyen 7 sayısını gelin beraber keşfedelim.
7 sayısıyla nerelerde karşılaşıyoruz?
7 asal sayı olmasının yanında tamlık ve mükemmelliğin simgesi olarak ifade edilmektedir. Üç tane 7’nin yan yana gelmesinin ise şans getirildiğine inanılmaktadır. Jackpotlarda 777 sayısının kazandırması ve 07.07.2007 gününün en şanslı gün olarak kutlanması bunlara birer örnektir.
İnançsal açıdan cennetin 7 katının bulunması, Tibet’te 7 budanın bulunması, mitolojideki 7 ana tanrının olması gibi birçok örneğini bulmak mümkün. Bu nedenle bir rakamdan öte dinler için de önemli noktalarda yeri olan bir sayıdır. Anlamını ise doğrudan Tanrı’nın her şeyi yaratmasına bağlı olmaktan alır. Yahudilikte ise Tanrı’nın insanı 6 günde yaratıp 7. günde tatil yaptığına dair bir inanç mevcuttur.
Doğu felsefesine dayanan çakralarda da 7 temel enerji merkezi bulunmaktadır. Her bir merkez çakra (döngü, girdap) olarak tanımlanır. Her bir çakra 7 farklı renk ile temsil edilir ve bu renkler gökkuşağında bulunan renklerdir.
Yeryüzündeki 7 kıta, Dünya’nın 7 harikası, gökkuşağında bulunan 7 renk, bir haftanın 7 gün, insan kafasında 7 delik olması, müzikte 7 notanın bulunması gibi daha da çeşitlendirebileceğimiz örnekler bulunmaktadır.
Ayrıca 007 James Bond ve 7 filmi ise 7 sayısının ön planda kullanıldığı örneklerdendir.
Miller’ın 7 Sayısı
George A. Miller’ın teorisine göre insan hafızası 7 ± 2 kapasitedeki nesneleri tutma eğilimindedir. İnsan belleği kapasitesi tipik olarak 5–9 arasında değişen sözcük veya kavram dizilerini içermektedir. Buna göre bir şeye gördüğümüzde, baktığımızda veya incelediğimizde aslında ortalama 7 elementi aklımızda tutabiliyoruz. Peki bu sistem nasıl işliyor? Haydi hep beraber inceleyelim.
Beynimize gelen uyarıları tek tek veya gruplayarak işleriz. Burada benzer şeyleri veya kafamızda ilişki kurduğumuz noktaları gruplamamıza “chunking” diyoruz. Chunking sayesinde karmaşık bilgiyi, hatırlanması, referans alınması ve anlaşılması kolay olacak şekilde tanınabilir parçalara ayırıyoruz. Chunking yöntemi, biz farkında olmasak da birçok noktada karşımıza çıkmaktadır. Telefon numaraları, kart numaraları, tarih gösterimleri verebileceğimiz örneklerden birkaçı.
Bilişsel kapasitemizin sınırlarına göre hatırlama süresi ise 10–15 saniye aralığında gerçekleşiyor. Kısacası, kullanıcılar ilk 10–15 saniye içerisinde tasarımlarımızın üzerindeki 7 elementi görüyor. Bu yöntem de birçok uygulama içerisinde karşımıza çıkmaktadır. Gelin beraber nerelerde gördüğümüze bakalım.
Netflix üzerinde bir kategori bazında gösterilen içeriklerin sayısı ve bazılarının öne çıkarılarak gösterilmesi bilişsel yükümüzü arttırmamaya yönelik bir durumdur.
Apple’ın mağazalarında da ürünlerin gruplanıp sunulması ve ön plana ürünlerinin alınması fiziksel deneyimde bu duruma örnek oluşturmaktadır.
Küçükken hepimizin severek oynadığı tetris oyununda da 7 ana parça bulunmaktadır. Oyun üzerinde bu parçalara olan hakimiyetin artması oynayan kişinin hamlelerini planlayabilmesinde kolaylık sağlamaktadır.
Mario da küçükken çokça oynadığımız oyunlara güzel bir örnek oluşturuyor. Mario oyunun temelinde 7 engel üzerine kurulu bir yapı bulunmaktadır. Bu sayede bilişsel kapasitemizin sınırlarına uyumlu bir yapıda ilerlemektedir.
Bilişsel Kapasite Sınırlamalarımız için Tasarım
Örneklerle de incelediğimiz gibi birçok yerde karşımıza çıkarak hayatımızı etkiliyor. Peki tasarım süreçlerimizde sadece 7 element kullanarak mı şekillendirmeliyiz diye düşünüyor olabiliriz. Buradaki önemli nokta kullanıcının verdiğimiz bilgiyi nasıl kolay ve etkili bir şekilde tamamlamasına yardımcı olmak. Tasarım süreçlerimizde nelere dikkat ederek bu konuyu ele alabileceğimizi beraber inceleyelim.
Kullanıcılar yaptığımız tasarımlar üzerinde bir şeyleri bulmak, anlamak ve çözmek için zorlanmamalıyız. Burada her zaman sunduğumuz tasarımda kullanıcıya avantaj sağlayarak ilerlemesini hedeflemeliyiz. Örneğin bir harita uygulaması yaptığımızı düşünelim. Burada nerede olduğumuzu işaretlemek ve o nokta ile başlatmak kullanıcının kendisinin nerede olduğunu bulmakla uğraştırmaz. Bu şekilde gitmek istediği destinasyona daha efektif ulaşmasını sağlarız.
Bir diğer örnek olarak da arama motoru üzerinde gezindiğimizi düşünelim. Burada kullanıcıların hangi sitelere girip girmediğini renk ile ayrıştırmak kullanıcıların takibini kolaylaştıracağı için bilişsel kapasitesini rahatlatacaktır. Aynı zamanda aradığımız kavramı da kullanın sayfalarda tarama yaparken görebileceği bir noktada konumlandırmak da ne üzerinde sonuçlar elde ettiğini göstermesine yardımcı olacaktır.
Chunking metotunu karşımıza ürün karşılaştırmalarında oldukça sık çıkmaktadır. Bu sayede kıyaslama yapmayı kolaylaşacağı için kullanıcının bilgileri tek tek aklında tutarak farkları tespit etme durumunu ortadan kaldıracaktır. Bu da özellikle seçim yapma konusunda kullanıcıya yardımcı olmaktadır.
Bilişsel yükü etkileyen bir diğer nokta ise kullanıcıya kurduğumuz iletişimde net ve anlaşılır olmaktır. Kullandığımız iconların gerçek dünyayla eşleşmesi, seçtiğimiz fontlarda kullanıcıların okumaya çalışmak için zorlanmadığı bir stilde olması, design sistem tutarlılığını her yerde korumak ve anlaşılmadığı noktalarda kullanıcının ek bilgileri ulaşmasını sağlayacak alanlar yaratarak kullanıcıyı konforlu hissettirmek için önemli bir noktada yer almaktadır.
Özetle, kullanıcıların bilişsel yükünün farkında olarak tasarımlarımızda kullanıcıyı etkili bir şekilde yönlendirmeyi sağlamalıyız. Açık ve net ifadeler, görseller ve ikonlar, benzer bilgilerin aynı alanda gösterilmesi karmaşık bir algıdan uzaklaştırarak daha efektif bir tasarım oluşturmamıza yardımcı olacaktır.
. . .
Kaynaklar
