Theremin ’e Kısa Bir Bakış

Merhabalar;

Bu yazımızda; Teremin’i veya orjinal adıyla Theremin’i tanıyacağız…

Teremin ilk elektronik ve çalarken temas gerektirmeyen müzik aletidir. İsmini mucidi olan Rus Profesör Lev Sergeyevich Termen ya da batıda bilindiği haliyle Leon Theremin‘den alır. Müzik aletinin gerçek adı Termenvox veya Aetherphone’dur. Daha sonra İngilizceleşerek zamanla “Theremin” adını almıştır. Bu İngilizceleşme sürecinde kuşkusuz icadın Amerika’ya olan seyahatinin etkisi de bulunmaktadır.

Mucidi ; icadın patentini, ülkesindeki sivil savaşın patlak vermesinin sonrasında, icadın tanıtımının yapıldığı uzun bir Avrupa turunun ardından, Amerikaya gittiğinde, 1928 yılında almıştır. Amerika’ya ulaşan icadın gerçek bir ilgi uyandırmasında ise en ünlü Teremin sanatçılarından olan Clara Rockmore’un konserlerinin payı büyüktür.

Rockmore’un Avrupa kıtasında başlayan ve Amerika’da devam eden klasik müzik eğitimigeçmişi de bu yeni müzik aletini anlayıp, büyük bir kabiliyetle çalabilmesine olanak tanımıştır.

Bu ilginin bir sonucu olarak daha sonra Moog Synthesizerlarının babası ve elektronik müziğin öncüsü olacak olan Robert Moog 1950’lerde daha lisedeyken kendi Tereminini yapmaya başlayacaktır.

Film müziğinde kullanılması açısından öncü olan “Odna” adlı filmin bestecisi Shostakovicholmuştur. İlerleyen zamanlarda ise müzik aleti bir Alfred Hitchcock filmi olan Spellbound ve The Red House, The Lost Weekend, The Spiral Staircase, Rocketship X-M, The Day the Earth Stood Still, The Thing (From Another World), The Ten Commandments gibi yapımlarda kullanılmıştır.

Popüler kültürdeki yerini ise daha çok Rolling Stones grubundan Brian Jones’un 1967 tarihli Rolling Stones albümlerinde bu müzik aletini kullanması ile edinmiştir. Led Zeppelin’den Jimmy Page’in “Whole Lotta Love” ve “No Quarter” gibi şarkılar için yaylı çalgı arşesi ve Tereminle gerçekleştirdiği performansları da hafızalara kazınanlar arasındadır.

Teremin’in kontrolü iki metal anten arasında sağlanır, bu antenler aleti çalan kişinin ellerinin pozisyonunu algılarlar. Bir el ile titreşim dalgaları gönderilir, diğer el ile de sesin şiddeti ayarlanır. Teremin ürkütücü sesler ile birleşik bir alettir. Elektrik sinyalleri Teremin üzerinde büyütülür ve bağlı olan hoparlörlere gönderilir.

Carolina Eyck, Fazıl Say’ın da son iki senfonisinde ( Mezopotamya, Evren) Teremin çalmış bir isim ki kendisi Teremin’in günümüzdeki önemli temsilcilerinden biri; aşağıdaki videoda Türkçe konuşarak Tereminin icrasına dair açıklamalar yapıyor.

Kapanışı ise Eyck tarafından yine harika yorumlanmış tanıdık bir eserle yapalım.

Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere; müziksiz kalmayın,bizden kopmayın…