Weinig “personal space”, wél veel herkenning!
Het is druk, zo vlak vóór het aanbreken van de vakantieperiode. Voorstellen moeten nog snel de besluitvorming in om verder uitstel te voorkomen, of knopen moeten worden doorgehakt om na de zomer een vliegende doorstart te kunnen maken. Dan moet je slim omgaan met de tijd…. dus helaas geen héle middag om de Directieraad mee te nemen in onze ervaringen met Generation/D, het Dordtse lab voor en door jongeren, zoals eerst het plan was. Wat dan wel? Een middag met als thema: “Social lab meets OGW: nieuwe brandstof voor Opgaven Gestuurd Werken”. En een net iets te ambitieus programma… waar in ieder geval het eerste uur in het teken zou staan van de ervaringen uit het social lab.
Hobbelpaard weg, beamer aan…
Dat was ook de reden dat de voltallige directie deze zonnige vrijdagmiddag het stadskantoor verruilde voor Werkplaats Oost. Een voor het social lab vertrouwde stek, omdat hier de eerste labsprint én het Generation/D Kenniscafé plaatsvonden. We voelen ons hier thuis, en voelen ons vrij om direct na binnenkomst de voetbaltafel en het absurde hobbelpaard naar een hoek te verbannen, banken te verplaatsen, stoelen in een kring te zetten en de witgepleisterde muren van de voormalige Ambachtsschool met verhalen en “rode draden” te beplakken. Tot slot krijgen we de wat stoffige maar goed functionerende beamer aan de praat… Laat ze maar komen!!
Verhalen… de kurk waar het lab op drijft
De directie moet duidelijk even acclimatiseren: geen vergadertafel waar je je kunt verschansen achter je tablet, maar een bonte verzameling keukentafelstoelen in een kring. Ongemakkelijk geschuif, wat staat het allemaal dicht op elkaar. ”Wel erg intiem zo”, verzucht er één. Waarna een ander verkondigt “meer personal space” nodig te hebben en demonstratief een meter opzij schuift.
Chris begint haar verhaal. Of eigenlijk het verhaal van Rachel, een jonge vrouw die al vanaf het begin actief is in het lab. Een creatief type, dat ondanks haar complexe thuissituatie niet alleen zélf voor haar kind weet te zorgen, maar ook tijd en energie vindt om een bijdrage te leveren aan haar wijk. Aan het social lab. En graag meer zou willen betekenen voor andere jongeren voor wie niet alles even gladjes verloopt… Eén van de meer dan 50 verhalen die we de afgelopen maanden verzamelen over jong zijn in Dordt. Want verhalen zijn de kurk waarop het social lab drijft… Verhalen die we verzamelen, schrijven, publiceren, checken en die weer leiden tot nieuwe verhalen én oplossingsrichtingen. Ofwel: de Feed Forward Methode.
Alle begin is moeilijk
We nemen de directieraad mee in de werkwijze van ons lab: Thijs vertelt over de start en de moeite die het in het begin kostte om jongeren te vinden. Over het eerste succes bij De Twern en de “Cool Wall”, een van Top Gear geleende werkwijze, waarmee het lukte om een flinke groep jongeren snel uitspraken te laten doen over de organisaties, activiteiten en mensen waarmee ze in Dordt te maken hebben. Wat gedraai op de stoelen… het gaat inmiddels al wel erg lang over jongeren en de stad en nog maar af en toe over onze eigen organisatie en OGW… maar een kort intermezzo over automerken die HOT (Porsche, Jaguar) of juist helemaal NOT (Opel Astra) zijn, is iedereen weer bij de les. En afgaand op het vrolijke gegrinnik om mij heen, zou ik bijna denken dat meer dan de helft van de directieraad in een Porsche rijdt… of een talent heeft voor zelfspot!
Kapotte verbindingen repareren
We nemen even de tijd om de verhalen op de muur te lezen en kort met elkaar van gedachten te wisselen over wat je net gelezen hebt. Opluchting en herkenning als het vanmiddag dan toch ook over “het systeem” en onze eigen organisatie blijkt te gaan. En hoe onze manier van werken soms helemaal niet blijkt aan te sluiten bij de werkelijkheid. Want dát blijkt als je al die verhalen naast elkaar legt: ondanks goede intenties en regelmatig monitoren van de resultaten van ons beleid, blijkt er soms sprake van “kapotte verbindingen”: programma’s van door ons gesubsidieerde instellingen spreken jongeren niet aan, aangeboden oplossingen werken niet, of maar even…. Daarover is Generation/D nu in gesprek met de instellingen en organisaties in de stad én bedenken en testen de jongeren en de betrokken organisaties samen hoe het beter kan.
Vanuit ons experiment zijn we ervan overtuigd dat we op eenzelfde manier ook stappen kunnen zetten in het wegnemen van de drempels die we in onze eigen organisatie zijn tegengekomen tijdens het experiment. Drempels die ook bij OGW een rol spelen. Uit de teamblogs blijkt, waar onze werkwijzen en manier van organiseren schuren met de leefwereld én welke afdelingen, medewerkers en voorzieningen daarbij een rol spelen. Op basis van deze nieuwe verhalen gaan we op grofweg vijf thema’s op zoek naar verandering, namelijk:
- andere manieren van beleid maken (startend bij de praktijk),
- andere manieren van kennis vergaren (verhalen, onderzoek doen als ‘antropoloog’),
- experimenteren met een andere rol voor de overheid,
- omgaan met ethische dilemma’s (‘handelen als mens’) en
- nieuwe aanpakken en insteken voor onze communicatie (niet gericht op ‘succesmoment’ maar gericht op doorlopend ervaringen delen en nieuwe kennis toevoegen).
Het gewenste resultaat? Bestaande werkwijzen verbeteren, initiatieven met elkaar verbinden en nieuwe producten en diensten ontwikkelen die wél aansluiten op de échte wereld.
Omgaan met ethische dilemma’s
En na veel luisteren, instemmend geknik en wat hilariteit om een muis die de Werkplaats verkent, barst het gesprek los. Eén directeur herkent zich in het verhaal over ethische dilemma’s, want de in de sociale wijkteams wordt er ook wel eens spanning ervaren tussen maatwerk enerzijds en integraal beleid anderzijds. Een ander toetst met een samenvatting in eigen woorden, of hij de kern van de social lab methode nu goed te pakken heeft. En jawel! Als je het hebt over “een andere vorm van onderzoek”, “rijk, beeldend en aanvullend op de cijfers” en “al tijdens het onderzoek verbindingen leggen en draagvlak creëren”, dan heb je al veel van de kenmerken van de methode in beeld.
De tijd tikt door, het volgende programmaonderdeel schuift al dichterbij… Toch willen we de directieraad nog even laten proeven van “ontwikkelen en testen”, het sluitstuk van de Feed Forward Methode én het moment waarop je echte doorbraken kunt bereiken.
Daarom doen we een ‘proefrondje prototyping’: Kennisland heeft “quick & dirty” een aantal ideeën ontwikkeld op basis van de 5 thema’s (boven) — dingen waarmee zo getest zou kunnen worden en die de organisatie informatie op kan leveren over andere handelswijzen door vooral te proberen. De nadruk ligt dus op het proces, en niet op de ruwe ideeën die meer als gespreksstarter fungeren. Een paar voorbeelden van ‘prototypes’ waarop de directeuren aansloegen:
- Thema ‘Andere manieren van kennis vergaren’: mensen oproepen aan de voorkant mee te doen, dus de burger als mede-onderzoeker (zoals de jongeren in het lab). Transparanter werken (door open data)… het laten ontstaan (en met elkaar data verzamelen). … Hier zit toch nog een blokkade: vooroordelen, ambtelijke kramp. Eigenlijk moeten we beginnen met klein doen, het mag best wat ongeorganiseerder, als we maar bewegen en leren.
- Thema ‘Andere rol van de overheid’: Mensen moeten meer naar buiten, zich anders verhouden tot de buitenwereld en de stad. Daarnaast kunnen we de kennis en competenties binnen onze eigen organisatie beter benutten: teams vormen door mensen en kennis bij elkaar te ‘jutten’ zonder ons te storen aan afdelingsgrenzen;
- Thema ‘Omgaan met ethische dilemma’s: We zoeken steeds meer de vrije ruimte met placemaking en Right to challenge. Vrije ruimte om waardevolle experimenten te starten. Als gemeente hebben we ons vastgoed, ruim 400 panden. Hoe kunnen we deze ruimten creatief en met waarde benutten en zo de leegstand tegen gaan? Bij veel voorstellen en ideeën loop je tegen tal van ethische bezwaren aan. Hoe kunnen we een handelingskader ontwerpen, waarbij we stappen durven zetten en het risico dat we hiermee nemen aanvaardbaar houden?;
Kortom: spannende thema’s om mee aan de slag te gaan. Maar dat mag geen excuus zijn om het niet te doen, maar een aansporing om te experimenteren en met elkaar een nieuwe werkelijkheid neer te zetten die de leefwereld maximaal dient.
Paula Ragetlie — juli 2015
