Generacja Z — radykalni aktywiści czy delikatne płatki śniegu?
Zaangażowanie społeczne młodych w praktyce
Młode aktywistki i aktywistów widzimy na ulicach, w mediach, na spotkaniach światowych przywódców. Czy aktywizm jest faktycznie cechą pokolenia Z? Czy to masowy ruch, czy działają pojedyncze osoby i wąskie środowiska? Po roku prowadzenia projektu Gen Z #todziała wiemy więcej o tym, jak działają młodzi, co ich motywuje i zachęca do zaangażowania się w zmienianie świata.
Badania dotyczące “zetek” mówią, że to pokolenie, które czuje niepewność w związku z przyszłością, ale jednocześnie wierzy, że jest tym, które może zmienić świat. Jednocześnie z badań dowiadujemy się, że “płatki śniegu” są mocno skoncentrowane na sobie i mają problem z braniem odpowiedzialności za swoje czyny. Jak w takim razie wygląda zaangażowanie społeczne młodych w praktyce? Czy wiarę w zmianę świata przekuwają w działania?
Przez ostatni rok mieliśmy okazję poznać aktywizm “zetek” w praktyce. Działająca od 4 lat kampania “Organizacje społeczne. To działa” w styczniu 2022 wystartowała z nową odsłoną pod hasłem Gen Z #ToDziała, skupiając się na grupie młodych osób w wieku 16–25 lat. Zależało nam na tym, żeby przyjrzeć się już aktywnym młodym, zebrać ich doświadczenia i wskazówki, dotyczące działań społecznych i “zarażać” aktywizmem inne osoby z tego pokolenia.
Przez pierwsze miesiące przedstawiliśmy osoby już działające i pokazywaliśmy ich pomysły na ciekawe i proste do zrealizowania projekty. Skupiliśmy się na tematach ważnych dla “zetek”: klimacie, prawach zwierząt, edukacji. Pod koniec lutego życie przyniosło jeszcze jeden ważny temat — wsparcie dla rówieśników z Ukrainy. Z myślą o nich powstały pomysły na zbiórki wyprawek szkolnych dla ukraińskich uczniów i uczennic, ale także gry, pomagające budować relacje. Wśród innych pomysłów na działania były wymianki ubrań, tworzenie lokalnych map miejsc zero-waste, budowanie hoteli dla pszczół, “krwiobieg” książek o tematyce pro-zwierzęcej, czy organizowanie miejsc ze stałym dostępem do środków menstruacyjnych w szkolnych toaletach.
W sumie zgromadziliśmy ponad 20 pomysłów na działania społeczne realne do przeprowadzenia lokalnie, przez grupę młodych osób, bez nakładów finansowych i w krótkim czasie. Dużo większym wyzwaniem okazał się kolejny etap projektu, czyli zachęcenie młodych do “testowania” zebranych pomysłów. Próba dotarcia szeroko, przez kanały w social mediach, czy przez szkoły, nauczycieli i nauczycielki, okazała się nieskuteczna. Zdecydowanie lepsze efekty przyniosła współpraca z miejscami, gdzie grupy młodych już się znały i spotykały — takie, jak centra młodzieży w Mińsku Mazowieckim czy Gdyni. Właśnie w tych dwóch miejscach nastolatki zorganizowały projekty, związane z less-waste: wymianę i przerabianie ubrań i eko-warsztaty z szycia firanówek — woreczków na żywność, alternatywnych dla plastikowych opakowań.
Po zebraniu wskazówek i “przetestowaniu” wybranych pomysłów przez grupy chętnych osób, opracowaliśmy rodzaj podręcznika — zestaw Instrukcji do zmieniania świata. Znajdziecie tam opisane projekty, pogrupowane tematycznie, z praktycznymi, dodatkowymi radami od osób, które je realizowały. Co okazało się dla nich najtrudniejsze? Najczęściej było to zebranie grupy i zainteresowanie ich realizacją konkretnego pomysłu. Zdarzało się, że zawodziła frekwencja na wydarzeniu, pomimo wcześniejszych deklaracji uczestnictwa. Być może odpowiedzią na to wyzwanie są wyniki badań Mediahub oraz Instytutu Badawczy Pollster z października 2022, według których 72 proc. badanych osób w wieku 16–24 uważa, że istotne dla każdego człowieka jest tworzenie lepszego świata, ale aż 56 proc. sygnalizuje, że problemy społeczne ich przerastają. Większość nie czuje się aktywistami, a wśród powodów podają m.in. zbyt dużą liczbę organizacji wymagających ich wsparcia. Co pomagało? Jasny cel, zgodny z wartościami. Weronika, uczestniczka eko-warsztatów z szycia firanówek w Gdyni, tak mówi o motywacjach grupy, z którą realizowała projekt: Jesteśmy świadome problemów ogólnoświatowych — m.in. ogromnego zanieczyszczenia środowiska m.in. plastikiem. Nie możemy zamknąć wszystkich fabryk produkujących odpady, zanieczyszczających środowisko, ale możemy choć trochę pokazać, że każdy na co dzień może zmniejszyć ilość plastikowych torebek zużywanych do pakowania owoców i warzyw.
Zestaw Instrukcji do zmieniania świata ma formułę otwartą, nie jest zamkniętym katalogiem. Jest to raczej raczej rodzaj inspiracji, pokazania, że do dużych zmian mogą prowadzić małe kroki, a im więcej ich będzie, tym większa szansa na realna zmianę.
Z osobami z generacji z, które towarzyszyły nam przez ostatni rok, inspirowały i realizowały swoje projekty, spotkaliśmy się podczas wydarzenia live “Czy generacja Z uratuje świat” 24.11 o godz. 19 na Youtube i Facebooku #todziała. Goście i gościnie opowiedziały o swoim aktywizmie, ale też o tym, jak widzą zaangażowanie swoich rówieśników. Zastanawialiśmy się wspólnie, jak najskuteczniej zachęcać młode osoby do działania.
Projekt Gen Z #todziała jest realizowany z dotacji programu Aktywni Obywatele — Fundusz Krajowy, finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.
