Anlık Konum Tespiti
Evet nedir kişinin konumunu tespit etmek? Aslında bu konu mobil cihaz kullanan herkesin zaten deneyimlediği bir şey. Tabi kendi konumunuz için :). Bir butona tıklayıp nerede olduğunuzu harita üzerinde görebiliyorsunuz. Arzu ederseniz WhatsApp gibi uygulamalara konumunuzu paylaşıp sizi karşıdaki kişinin canlı olarak harita üzerinden takip etmesini sağlayabiliyorsunuz. Yani kısaca sizin izin verdiğiniz ölçüde konumunuzu dünyaya bildirmenizde hiçbir engel yok. Ee yani ?
Ben size sizin haberiniz olmadan konumunuzun tespit edilmesinden bahsedeceğim.
Sizin haberiniz olmadan konumunuz nasıl bilinir? Bunu kim bilir? Kim beni izler, izliyor ve izleyecek?
Cevabı kolay, kullandığımız akıllı cihazlarımız buna izin veriyor. Bu cihazların üzerindeki donanım ve yazılımlar bunun altyapısını sağlıyor. Sizin taşıdığınız cihazınız aynı zamanda dünya üzerinde bıraktığınız iziniz. Bu izi sürmek çok kolay olmakla beraber özel yetkileri olan kurumlar tarafından yapılmaktadır. Yani korkmak çözüm değil ama yıllarca “abi bizi kesin izliyorlardır” diyenler haksız sayılmazlar. Cep telefonuna kavuştuğumuz günden itibaren izleniyoruz. Eskiden izleme doğruluğu (mesafe anlamında) daha düşükken şu an 1m doğruluk mesafesinde izlenebiliyoruz. İstihbarat kısımlarına girmiyorum, onlar zaten gerek gördüğü durumlarda ilgili izinleri alarak takip ediyorlardır diye düşünüyorum. Sözü uzatmayım, amacım olumsuz yanlarından bahsetmek değildi. Çok faydalı olan bir yanını size anlatacağım.
Acil Durum
Herkesin ya karşılaştığı, ya da her an karşılaşabileceği bir durumdur (Allah kimseyi böyle bir durumda bırakmasın diyelim tabii ki). “Elektronik Haberleşme Sektöründe Acil Yardım Çağrı Hizmetlerine İlişkin Yönetmelik” kapsamında Ambulans, Polis, Jandarma, İtfaiye, Sahil Güvenlik, Afad, Orman Yangın, Terör ihbar vb. ihbarlarınızı, yaptığınız ihbar anında, konumunuz anlık olarak kurumlara paylaşılıyor.
Konumunuz paylaşılıyor derken ne şekilde ve nasıl kısmını anlatayım.
Şöyle ki; siz bir kişiyle konumunuzu paylaşırsanız, bu cihazınızda bulunan Küresel Konumlama Sistemi (GPS) yardımıyla konumunuzun çok hassas bir şekilde iletilmesiyle oluyor. Ama burada tabii ki sizin bunu paylaşmanız gerekiyor. Paylaşımı bir mobil uygulama üzerinden yapabiliyorsunuz, misal kullandığınız taksi çağırma mobil uygulamasında konumunuz GPS yardımıyla tespit edilip uygulama üzerinden seçtiğiniz taksiye gönderiliyor ve sizi hassas bir şekilde bulmuş oluyor.
Peki bir uygulama kullanmıyorsanız? Sadece yukarıda bahsettiğim bir kuruma ihbar bırakacaksanız konumunuzu nasıl buluyor?
İşte burada operatörler devreye giriyor. Sonuçta bir numarayı arıyorsunuz, derdinizi anlatıyor ve kapatıyorsunuz. Paylaşımınız sadece bir arama. Tabi bu aramalar cihazınızda bulunan sim kart üzerinden operatörler yardımıyla gerçekleşiyor. Bu arada sim kart olmadığı durumda 112'yi arayabiliyorsunuz ama bu durum çok az olduğu için pas geçiyorum.
Peki arayınca ne oluyor?
Operatörler sizin haberleşmenizi net bir şekilde sağlamanız için baz istasyonları kuruyor. GSM şirketlerinin kurduğu bu baz istasyonlar aracılığıyla sinyallerin uydulara aktarılması sağlanıyor. Aynı şekilde iletişimin sağlanacağı merkezden gelen sinyaller hedef şebekeye (mobil cihaz) ya da merkeze iletiliyor. Böylelikle görüşme sağlamış oluyorsunuz.
Şu an elimizde iki adet veri seti var, bunların biri baz istasyonları, diğeri arama yapan kişiler. Bu iki veri setinden konum hesaplamak mümkün, şimdi bunun detaylarına girelim.
Baz istasyonları Türkiye üzerinde dağılmış durumdadır. Şehir içlerinde çok sık olan baz istasyonları arazi ve ormanlık alanlara gidildikçe sıklığı azalmaktadır. Baz istasyonların kapsama alanlarını aşağıdaki görselden tahmin edebilirsiniz. Tüm Türkiye’yi bu şekilde baz istasyonu ağları sarmış oluyor.
Gelelim konum hesabına
Konum hesaplamak haritacılık terimi olan kestirme hesaplarıyla yapılmaktadır. Yani kısaca koordinatı bilinen noktalar yardımıyla, koordinatı bilinmeyen noktanın konumunun hesaplanması diyebiliriz. Elimizde baz istasyonları vardı, bunların konumlarını biliyoruz. Geriye bu konumlardan yola çıkarak arayan kişinin konumunu hesaplatmak kalıyor.
Yukarıda arama yapılmış bir yerin baz istasyonlarına göre hesaplanmış konumunu 3 renk kesişmiş (yeşil) taralı alan şeklinde görebiliyorsunuz. Bu konu neden önemli; operatörler size konumu X,Y şeklinde veremiyor, GPS kadar hassas olamadığı için bir kapsama alanı şeklinde konum bilgilendirmesi yapıyor. Dolayısıyla size gelen bilgi detayında; baz istasyonları konumu, arayan kişinin azimut açısı gibi bilgiler oluyor. Siz bu bilgilerden hesaplama yaparak kişinin muhtemel konumunun bulunduğu alanı bulmuş oluyorsunuz. Bu alan içinde bulunan kişinin konum tespitinde hassasiyet İstanbul şehir merkezinde 1–5 m lere kadar düşerken Çatalca, Silivri gibi ilçelerin orman taraflarında 200m lere çıkabiliyor. Yani tamamen baz istasyonlarının sıklığı ile doğru orantılı olarak hassasiyet artıyor.
Tüm bu hesaplamalar gözünüzü korkutmasın, milisaniyeler içinde hesaplamalar yapılıyor. Geliştirilen uygulamalarda bu veriler kullanılarak arayan kişilerin acil durumlarda adresini tarif etme zahmetinden kurtarmış veya yardımcı olmuş oluyor.
Geliştirmiş olduğum bir web uygulamasında bu bahsettiğim tüm işlemleri gerçekleştirmiş oldum. İhbarda bulunan kişinin operatörler üzerinden bilgilerini alarak hesaplamalar yapıp en olası konumunu kapsama alanı şeklinde kullanan kişiye sunuyorum. Sistem tamamen otomatik olarak tetikleniyor. Siz ihbar numarasını aradığınız anda santral sistemine düşen cep telefonu numarası telefonu karşılayacak personelin bilgisayarındaki uygulamayı tetikleyerek radarı çalıştırıyor. Telefonu karşılayan kullanıcı ihbarda bulunacak kişi ile henüz konuşmadan konumunu görmüş oluyor. Böylelikle zamandan tasarruf sağlamış ve olaylara müdahale hızı artmış oluyor.
Bu arada Türkiye’de bildiğiniz gibi üç ana operatör var. Turkcell, Türk Telekom ve Vodafone. BİMcell, PTTCell gibi diğer operatörler bu üç ana operatörlerin hangisiyle anlaşma sağladıysa onun altyapısı üzerinde çalışmış oluyor. Dolayısıyla üç operatör ile entegrasyonu sağlayabilirseniz tüm operatörleri desteklemiş oluyorsunuz.
İki konum belirleme yönteminden bahsettik, biri GPS yardımıyla kendi izin verdiğiniz şekilde, diğeri operatörler yardımıyla ilgili yönetmelik kullanılarak konum belirleme. Peki başka yöntem yok mu? Aslında var ama her ülkede aktif değil. Bu sistem hem GPS verinizi kullanıyor, hem de sizin izniniz olmadan ve herhangi bir uygulamaya ihtiyaç duymadan ilgililere iletebiliyor. Nedir bu yöntem kısaca bahsedeyim.
AML (Advanced Mobile Location)
Yani gelişmiş konum bilgisidir. Bu bilgi cihazınızın GPS inden alınarak ilgili Acil Servis birimlerine iletiliyor. Operatör bağımsız olan bu hizmet bir uygulama değil, işletim sistemine yerleştirilmiş olan teknolojidir. Bu servisi dolayısıyla telefon üreticiler sağlamaktadır. Çalışma prensibi şu; siz Acil çağrı numarasını aradığınız anda telefon konum hizmetini (GPS) 20 sn boyunca otomatik olarak açıp konumunuzu belirleyip geri kapatıyor. Yani bu konum servisini sizin izniniz olmadan işletim sistemi üzerinden aktif ediyor. Daha sonra tespit ettiği konumunuzu aradığınız Acil Çağrı hizmetine sunuyor. Konum GPS den alındığı için çok hassas oluyor.
Bu hizmetleri dünyada EENA (European Emergency Number Association) “Avrupa Acil Durum Numaraları Birliği” isimli sivil toplum kuruluşu üstlenmiştir. 19 ülkede bu hizmeti gerçekleştirmiş durumdalar. Ülkemizde bu hizmetin olmadığını belirtmek isterim.
İlk zamanlar sadece android işletim sistemi olan telefonlar üzerinde bu işlemi gerçekleştiriyorlardı. Malum apple başta buna izin vermiyordu ama iOS 11.3 güncellemesiyle o da artık AML’nin desteklendiği ülkelerde bu hizmeti vereceğini açıklamıştı.
Edit:
Gelen sorular üzerine eklemek istedim. Yani telefon üzerinde çalışan işletim sistemini yazan firmalar(örn: Apple) sizin konumunuz, hissettirmeden kameranızdan görüntünüz gibi telefonunun size sunduğu tüm imkanları kullanıp kendilerine bu verileri alabilirler. Tabiki inş yapmazlar diyelim ama işte tedbiride elden bırakmamak lazım. Şu dönemde herkes remote çalışmaya başladı. Kameralı görüşmeler hayatımız bir parçası oldu. Alttaki resimde aslında işletim sisteminin sizden habersiz neler yapabileceğini en iyi bilen bir insanın aldığı önlemi göstermek isterim.
Konum artık çok önemli bir kavram. Konum olmayan sistemler, veriler, hizmetler yok denecek kadar az. Hayatımızda konum hizmeti aldığımız uygulamaları düşününce ayrılmaz bir parçamız olduğunu görmemek elde değil. O sebeple ara ara bu konularda yazı paylaşabilirim :)
Bir yazının daha sonuna geldik. Bu konulardaki tecrübemi sizinle paylaşmak istedim. Aklınıza takılan şeyleri sormaktan çekinmeyin, bilgim yettiğince cevaplamak isterim.
ikbalyasar@gmail.com dan bana ulaşabilirsiniz.
Bir sonraki yazıda görüşmek üzere…
