Een goed idee past op een viltje: inwoners betrekken bij de ontwikkeling van de stadspas
Hoe wij de Gemeente ‘s-Hertogenbosch helpen bij het lanceren van een brede stadspas middels een co-creatief proces.
Steeds vaker weten gemeenten burgers te vinden bij het vormgeven van complexe beleidsvraagstukken. Immers, wie weet beter wat goed is voor de buurt dan bewoners zelf? Maar hoe vind je inwoners, maak je complexe vragen inzichtelijk, en kun je verschillende belangen met elkaar verenigen tot een bevredigend resultaat voor alle partijen? Met deze vragen als uitgangspunten werkten we bij Greenberry de afgelopen maanden samen met de Gemeente ‘s-Hertogenbosch, om middels ontwerp principes inwoners te betrekken bij de invulling van een Bossche stadspas.
TL;DR:
- Ontwikkel een brede pas die niet alleen relevant is voor inwoners die hulp kunnen gebruiken, maar voor alle inwoners en bezoekers meerwaarde heeft.
- Kies voor een iteratief proces om perspectieven en ervaringen naar voren te brengen en aannames doorlopend te toetsen.
- Ontmoet inwoners, organisaties en het maatschappelijk middenveld om een gemeenschappelijk beeld te ontwikkelen vanuit verschillende behoeften.
- Valideer ambities vroeg in het proces, zodat de participatie niet ongemerkt voorbij gaat.
De stadspas in brede context
Een gemeenschappelijke motie vanuit de gemeenteraad gaf het startschot voor de ontwikkeling van een eigen Bossche Pas. In Nederland hebben meerdere gemeenten al een stadspas. Per gemeente verschilt het voor wie de pas bedoeld is. Zo is de Amsterdamse stadspas er alleen voor Amsterdammers met een laag inkomen. De gemeenteraad van ‘s-Hertogenbosch sprak de ambitie uit om een brede stadspas te ontwikkelen (zoals de Dordtpas), een pas waarmee iedereen van Den Bosch kan genieten.
Grote thema’s komen samen in de stadspas. De stadspas heeft het potentieel om niet alleen de gelijkheid van kansen te vergroten en nieuwe inwoners zich welkom te laten voelen in de gemeente, maar ook om de betrokkenheid van inwoners bij cultuur, sport en andere activiteiten te vergroten. De pas is er ook om inwoners met een laag inkomen nog beter te helpen. Zij krijgen makkelijker toegang tot de hulp die er in de gemeente voor hen beschikbaar is.
“De stadspas komt er voor iedereen in al onze wijken, dorpen en buurten, en voor mensen die Den Bosch bezoeken” — Marianne van der Sloot (wethouder)
Op het snijvlak van beleid, belang en behoeftes faciliteerde Greenberry een iteratief proces met (potentiële) aanbieders, maatschappelijke organisaties, beleidsmedewerkers en belangenorganisaties. Om samen met hen vorm te geven aan de invulling en functie van de stadspas.
Inwoners en partners betrekken
Steeds meer burgers nemen initiatief binnen hun gemeenschap, bijvoorbeeld door oplossingen te vinden voor het onderhoud van de speeltuin of door collectief te tuinieren in hun wijk. Mede hierdoor veranderen de verhoudingen en rollen tussen de overheid en burgers.
Om inwoners te betrekken is dus een nieuwe manier van ontwikkelen nodig. Daarvoor moeten we de belangen van verschillende betrokkenen in kaart brengen en verenigen. Dat vraagt om een innovatieve aanpak: een niet-lineair, iteratief proces om betrokkenen te begrijpen, aannames ter discussie te stellen, problemen te herdefiniëren om zo een relevante oplossing te vinden. Met verschillende ontwerpmethodieken hebben we organisaties, partners en inwoners uitgenodigd om actief mee te denken over de invulling van de stadspas.
“De methode die Greenberry hanteert zorgt ervoor dat je, zonder grenzen in welke vorm dan ook, mee kunt denken in het vacuüm om mooie nieuwe waardevolle toepassingen te creëren voor een stadspas” — Rob Janssen (projectleider Bossche Pas)
Met een uitgewerkte ontwerpvraag zijn we begonnen om de doelgroepen te verenigen vanuit een gemeenschappelijk beeld over de stad Den Bosch. Wat kenmerkt deze stad, en waarom is dat bijzonder? Het vaststellen van deze kernwaarden vormt in grote lijnen de normen en waarden die relevant zijn voor de stadspas. Met partners keken we onder meer hoe de stadspas zich verhoudt tot hun diensten en welke meerwaarde een stadspas hun kan bieden? Zou je een stadspas bijvoorbeeld ook als instrument kunnen gebruiken om invulling te geven aan het werven van medewerkers?
Op straat spraken we met bewoners. We interviewden ze en lieten ze fantaseren over een leven met een stadspas. Hoe zou bijvoorbeeld een dag in het leven van een Bosschenaar eruitzien met een stadspas op zak? Door ongeremd te kunnen dromen kunnen we de stadspas in een bredere context plaatsen. In kleine opleveringen verfijnen we de invulling van de stadspas door aannames te herzien, te toetsen, en verder aan te scherpen.
Drie smaken, één stadspas
De inzichten komen samen in diverse richtingen die invulling geven aan de vorm, functie en invulling van de stadspas. De stadspas moet bovendien herkenbaar, vertrouwd en bovenal voelen als een pas die aanspreekt tot de het bourgondische karakter van de Bosschenaar, de allure als hoofdstad van de provincie, als wel de dorpse waarden. Een pas die reflecteert waar de stad voor staat.
In de afgelopen weken konden bewoners meedenken over de invulling van de stadspas. Om een verscheidenheid aan inwoners te bereiken hebben we gekozen voor een instrument in de leefomgeving van inwoners, op de momenten waarop ze samen zijn, en tijd hebben om te participeren. Een oproep die je overal kunt tegenkomen, vonden we in de vorm van (bier)viltjes. Op verschillende plekken in Den Bosch, Rosmalen, Vinkel en Nuland zijn de viltjes verspreid. Je vindt de viltjes onder meer in de lokale buurt- en wijkcentra, de sportclub en in verschillende horeca die de stad en stadskernen rijk is.
Deze periode van validatie is een van de laatste stappen om op grote schaal de inzichten uit sessies, presentaties en interviews samen te brengen tot een stadspas die aansluiting vindt bij de behoeftes van inwoners. In onze enquête hebben we rekening gehouden met de inspanning die we vragen door te werken met verschillende suggesties, het taalniveau van de vragen, en de mogelijkheid om ideëen te delen. In de afsluiting van deze periode worden de inzichten samengevat tot een definitieve aanbeveling. Dit bepaalt de koers en het onderscheidend vermogen om de lancering en het verhaal achter de stadspas te kunnen onderbouwen.
Waarom is validatie belangrijk?
In het iteratieve proces delen we telkens kleine opleveringen van het eindresultaat met betrokkenen. Door steeds in kleine stappen te werken kunnen we aldoor bijsturen op de verkregen inhoud van de verschillende betrokkenen. Daarmee kunnen ideeën en voorstellen van een specifieke stakeholder worden gevalideerd bij andere doelgroepen in het proces. Deze laatste stap (validatie middels de viltjes) in dit proces is een laagdrempelig wijze, om middels een uitgewerkte conceptrichting, inzichten op te doen over de functie van de stadspas onder het grote publiek.
Verbeteren samen met inwoners
Het aanpakken van de grote thema’s over het klimaatprobleem, huisvesting en armoede vereist de betrokkenheid van burgers in de besluitvorming. Ook de vraag voor het ontwikkelen van de Bossche Pas vraagt om een ontwerpende aanpak: een methode om met optimisme en een open houding vorm te geven aan een complexe vraag in samenwerking met (eind)gebruikers en betrokkenen. Met de hulp van ontwerpmethodes geven we een nieuw perspectief op burgerparticipatie. Door gebruik te maken van lokale kennis, het draagvlak te vergroten en te ontwikkelen met een diversiteit aan ideeën en inzichten.
Benieuwd wat deze methodiek voor jou kan betekenen? Worstel je met een soortgelijk vraagstuk binnen de kaders van besluitvorming of participatie? Greenberry helpt bij het ontwikkelen van instrumenten en processen om op innovatieve wijze inwoners te betrekken in de complexe vraagstukken. Neem voor informatie of meer achtergrond contact op met sander.hidding@greenberry.nl of kijk op onze website.
