Opinion
Ադրբեջանի Ագրեսյան Կոտրում է Անջելեսցիների Սրտերը
Եթե դուք ապրում եք Լոս Անջելես շրջանի տարածքում, ապա ամենայն հավանականությամբ տեսած եք վերջին մի քանի շաբաթների ընթացքում ճանապարհների վրա և քաղաքի շենքերի եզրերին բարձրացված հայկական դրոշներ: Այս ցուցադրումները կրում են ավելի շատ անհրաժեշտություն, քան հպարտություն, չնայած ազգային պատիվն անհերքելիորեն խորը արյուն է թափում այդ եռագույն դրոշի վրայ: Լոս Անջելեսի շատ բնակիչներ սովոր են ականատես լինել նման շրջադարձային պատկերների, բայց սովորաբար ամեն տարվա Ապրիլ ամսվա ընթացքում, երբ հայ համայնքը ոգեկոչում է Հայոց ցեղասպանությունը և հիշում իր զոհված նահատակներին։ Ինչու՞ Անջելենո հայերը հիմա ՝ Հոկտեմբեր ամսվա ընթացքում, հանկարծ ներգրավեցին իրենց ժառանգության և հայրենիքի աջակցության այսպիսի ուժեղ ցուցահանդես: Այս հարցի պատասխանը չափազանց ծանոթ է հայ ժողովրդի համար, կարող է պղտոր ծանոթություն առաջացնել ուրիշների և, այնուամենայնիվ, ամբողջովին դուրս մնալ մեծամասնության գիտակցությունից:
2020 թ.-ի Սեպտեմբերի 27-ին, մեր Լոս Անջելեսից մոտավորապես 7000 մղոն հեռավորության վրա, Ադրբեջանի ուժերը լայնամասշտաբ ռազմական հարձակում սկսեցին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան (հայ ժողովրդի կողմից պատմականորեն կոչված Արցախ) շրջանի դեմ ՝ բորբոքելով տարածաշրջանում ամենավատ բռնությունները տասնամյակներ է ի վեր: Նախնական ադրբեջանական հարձակումներից ի վեր, ընդհարումը վերաճեց լայնամասշտաբ ռազմական բախման, որը, ցավոք, հիմնականում քայքայեց քաղաքացիական բնակավայրեր Արցախի մէջ, մասնավորապես մայրաքաղաք Ստեփանակերտում: Ադրբեջանական ագրեսիայի պատճարով, ամբողջ աշխարհի հայերը միասին կանգնած են միասնական ոգով և դատապարտում են բռնությունները, որոնք իրականացվում․ են Արցախի ժողովրդի նկատմամբ:
Հայերի պատմությունը Արցախում սկսվում է մի քանի հազարամյակներից: Այս պատմությունը էական դեր ունի ներկա վեճում և հիմնականում այն է պատճառը, որ էթնիկ հայերը գիտակցաբար զգում են, որ իրենք Արցախի տարածքի օրինական բնակիչներն են: Հայերը արմատներ ունեն Արցախի շրջանում սկսած մ.թ.ա. 9-րդ դարում, անընդհատ ապրել և բարգավաճել են երկրի վրա, նույնիսկ, Հայաստանի վերջին թագավորությունները օտար տիրապետության տակ ընկնելուց հետո: Հայկական մեծամասնության ներկայությունը տարածաշրջանում կայունացավ նույնիսկ 1915 թ.-ին տեղի ունեցած Հայոց ցեղասպանության արդյունքում, երբ Օսմանյան կայսրությունը (ժամանակակից Թուրքիա) համակարգված կերպով կոտորեց 1,5 միլիոն հայերի `միաժամանակ յուրացնելով պատմականորեն հայկական հողերը: 1921 թ.-ին, չնայած Ադրբեջանի նախկին պարտավորությանը, որ Արցախը պետք է մնա Հայաստանի անբաժանելի մասը, Ճոզեֆ Ստալինի ուղղակի և կամայական միջամտությունը ստիպեց Արցախը, որպես ինքնավար տարածք, ներառել Ադրբեջանի ԽՍՀ-ում `առանց իրավական ընթացակարգերի պահպանման: Սա որոշում էր, որը երբեք չճանաչվեց Ազգերի լիգայի կողմից, և ոչ էլ արցախահայությունը երբևէ համակերպվեց այս որոշման և տասնամյակներ շարունակ պայքարեց հայրենիքի ՝ Հայաստանի հետ վերամիավորման համար:
Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության ներկայիս փուլը սկսվել է 1988 թ.-ին, երբ Ադրբեջանի իշխանությունները Ադրբեջանի ամբողջ տարածքում կազմակերպեցին և իրականացրեցին կոտորածներ և էթնիկական զտումներ հայ բնակչության նկատմամբ: 1991-ին Արցախի բնակչությունը, համաձայն հանրային հանրաքվեի, սահմանադրական պահանջները լիովին պահպանելով, հայտարարեց Լեռնային Ղառաբաղի Հանրապետության ստեղծման մասին: Ի պատասխան ՝ Ադրբեջանի իշխանությունները լայնամասշտաբ ռազմական գործողություններ էին կազմակերպել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության դեմ: Արցախի ուժերը մի քանի տարի պաշտպանեցին իրենց անկախությունն ու ազատագրումը, մինչև 1994 թ.-ին երկու կողմերն ի վերջո կնքեցին զինադադարի պայմանագիր: Չնայած բազմաթիվ խախտումներին, հրադադարը շարունակում էր ակտիվ մնալ մինչև Ադրբեջանի վերջին գրոհները:
2020-ի սեպտեմբերի 27-ին Արցախում հայերը կրկին հայտնվեցին ադրբեջանական վայրագ ագրեսիայի թիրախում: Ներկայիս հակամարտությունը տարբերվող հրադադարի ռեժիմի խախտումներից առանձնացնում է այն փաստը, որ տարածաշրջանի հայերը այլևս չեն բախվում միայն ադրբեջանական հարձակումներին: Փոխարենը, նրանք այժմ պետք է պաշտպանեն իրենց ապրելու իրավունքը ընդդեմ եռանկյունաձև ուժի՝ Ադրբեջանի զինված ուժերի, թուրքական կառավարության և վացված ջիհադիստիների դեմ: Հայերը երբեք չեն դիտարկել տարածաշրջանային վեճը որպես էթնիկական կամ կրոնական հակամարտություն: Այնուամենայնիվ, Թուրքիայի և վարձկանների ներգրավվածությունը, որ ապացուցել են հայերը եւ միջազգային դիտորդները, հակամարտությունը վերածվել է տարածքային գոյության սպառնալիքի:
2020 թ. Հոկտեմբերի 1-ին Միացյալ Նահանգների, Ֆրանսիայի և Ռուսաստանի ղեկավարները կոչ արեցին անվերապահ դադարեցնել կրակը, որին ինչպես Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը, այնպես էլ Հայաստանը պատրաստակամություն հայտնեցին համաձայնվել: Սակայն Ադրբեջանի բռնապետ Իլհամ Ալիևը հստակ հայտարարել է, որ իր ուժերի կողմից իրականացված ագրեսիան չի դադարի, քանի դեռ բոլոր էթնիկ հայերը չեն լքել Արցախի շրջանը: Ադրբեջանական ագրեսիան պատերազմի առաջին օրերից միայն ավելացել է և արդյունքում զոհվել են հակամարտության երկու կողմերում, ներառյալ քաղաքացիական անձինք, հազարավոր կյանքեր: Այսպիսով, հաշվի առնելով վերոնշյալ պատմությունը և հայ ժողովրդի դեմ վերջին ագրեսիայի այս անմարդկային իրողությունը վերլուծելով կարելի է հեշտությամբ հասկանալ, թե ինչու են հայերը հայտարարել իրենց ազատ ապրելու իրավունքը Արցախի տարածաշրջանում:
Հայ համայնքի աջակցությունն ու ակտիվությունը հայտնվել են տարբեր տեղերում և տարբեր ձևերով: Տեղի հայ համայնքը, միասնության մեջ աշխատող տարբեր հայկական կազմակերպությունների գլխավորությամբ, հավաքվել և ցույցերէ անցկացրել Լոս Անջելեսի շրջանի տարբեր մասերում: Մեկտեղանքը դարձել է հայկական ցույցերի բավականին հետեւողական ֆորում ՝ Ադրբեջանի գլխավոր հյուպատոսություն: Հայ համայնքի պահանջները պարզ են սեպտեմբերի 27-ին բռնկումների պահից. Արցախի հայերի դեմ ագրեսիան պետք է անհապաղ դադարեցվի և տարածաշրջանում խաղաղություն հաստատվի: Հայերը նաև պահանջում են, որ Միացյալ Նահանգները և միջազգային հանրությունը դատապարտեն արցախահայության նկատմամբ շարունակվող բռնությունները, և մեկընդմիշտ Արցախը ճանաչվի որպես անկախ և ինքնիշխան:
2020 թ. Հոկտեմբերի 5-ին ցույցերին միացան պետական պաշտոնյաներ, այդ թվում ՝ կոնգրեսական Ադամ Շիֆը, քաղաքապետ Էրիկ Գարսետին և այլ տեղական պաշտոնյաներ ՝ ի նշան հայ ժողովրդի համերաշխության՝ միաժամանակ Վաշինգտոնի ղեկավարներին հորդորելով անհրաժեշտ դիվանագիտություն վարել Արցախում խաղաղություն հաստատելու համար: Հոկտեմբերի 11-ին, ավելի քան 150,000 հայեր բողոքի խաղաղ երթ սկսեցին Փասիֆիք Փարքից (Pacific Park), դեպի Թուրքիայի հյուպատոսարան ՝ հայ ժողովրդի դեմ շարունակվող թուրք-ադրբեջանական ագրեսիայի մասին իրազեկվածություն հայտնելու համար: Հաղթանակի երթի ընթացքում ուղերձը մեկ անգամ ևս պարզ էր` Արցախի անկախության ճանաչում, արցախահայության նկատմամբ բռնությունների դատապարտում և տարածաշրջանում տևական խաղաղության հաստատում: Համերաշխության այս զանգվածային բողոքի հսկայական ցույցը լուսաբանեցին միջազգային լրատվամիջոցները:
Հայ համայնքը նաև իր ուշադրությունն է ուղղել հակամարտության մասին լրատվամիջոցների սխալ մեկնաբանմանը: 2020 թ.-ի հոկտեմբերի 3-ին բազմահազար ցուցարարներ Հոլիվուդում գտնվող CNN- ի շենք մոտ բողոքիցույց կազմակերպեցին, որպեսզի ավելի ճշգրիտ լուսաբան վիհակամարտությունը: Հոկտեմբերի 12-ին, գրեթե 1000 ցուցարարար գելափակեց երթևեկը Լոս Անջելեսի CBS ստուդիայի առջև ՝ բողոքելով ցանցի սուբյեկտիվ և ոչ ճշգրիտ տեղականլուսաբանումից ՝ 150,000 մարդուց բաղկացած Հաղթանակի երթին:
2020 թվականի հոկտեմբերի 18-ին հարյուրավոր տեղացի հայերհավաքվել էին Նյուպորտ Բիչում, մինչ Նախագահ Թրամփը ժամանում էր իր դրամահավաքին: Հայ համայնք եւս մեկ անգամ կոչ արեց նախագահին սանկցիաներ կիրառել Ադրբեջանի և Թուրքիայի վրա ` Արցախի հայերի դեմ իրենց անհիմն ագրեսիայի պատճառով:
Քաղաքի փողոցները ցույցերի միակ ձևը չեն եղել: Մի քանիառիթներով, հայ ակտիվիստները արգելափակել են խոշոր մայրուղիները, ինչպիսիք են 101-ը, 170-ը և 134-ը ` հակամարտությունը իրազեկելու համար, և որպեսգործողությունների կոչ Միացյալ Նահանգներիկառավարությանը և միջազգային հանրությանը: Խաղաղ զանգվածային ցույցերը չեն սահմանափակվում Լոս Անջելեսիտարածքում,այլ նմանատիպ ցույցեր տեղի են ունեցել և տեղիկունենան Սան Դիեգոյիցմինչև Սան Ֆրանցիսկո, Նյու Յորք, Վաշինգտոն, Չիկագո, Բոստոն և գրեթե բոլոր մյուս հայաշատ վայրերը ամբողջ աշխարհում:
Կարևոր է նշել, որ հայկական ակտիվությունն ավելին է, քան պարզապես խորհրդանշական ժեստեր: Փոխարենը, հայկական սփյուռքի աջակցությունն ու ակտիվությունը բերեցին գործնական արդյունքների, որոնք անկասկած օգուտ կտանիրենց հայրենիքի բնակչությանը: 2020 թ. Հոկտեմբերի 1-ին Կոնգրեսական Ադամ Շիֆը, ով անխոնջ լսում և աջակցում է իր հայ ընտրողների ձայները, Պալատի 48 անդամներից բաղկացած երկկուսակցական խմբի հետ գրեց պետքարտուղար Մայքլ Պոմպեոյին: Պալատի անդամները մտահոգություն են հայտնելԱդրբեջանի և Հայաստանի միջև առկա հակամարտության կապակցությամբ`միաժամանակ բարձրացնելով իրենց առանձնահատուկ մտահոգությունը հակամարտության մեջ Թուրքիայի ապօրինի ներգրավվածության վերաբերյալ: Հոկտեմբերի 19-ին հայտարարվեց, որ պետքարտուղար Պոմպեոն հոկտեմբերի 23-ին հյուրընկալելու է ինչպես Հայաստանի, այնպես էլ Ադրբեջանի արտգործնախարարներին ` որպես հետագա խաղաղ բանակցությունների ֆորում:
Ակտիվության և իրազեկության տարածման զանգվածային մակարդակը դրդել է որոշակի արտասահմանյան տերությունների, ինչպիսին Կանադան է, նույնպես քայլեր ձեռնարկել: 2020 թ. Հոկտեմբերի 5-ին Կանադայի կառավարությունը հայտարարեց, որ դադարեցրել է բոլոր համապատասխան զենքի արտահանումը Թուրքիա այն բանից հետո, երբ հաստատվել էր մեղադրանքը առ այն, այն որ կանադական պատկերացում և թիրախային համակարգերը տեղադրվում են անօդաչու թռչող սարքերի վրա, որոնք օգտագործվում են Ադրբեջանի կողմից հակամարտությունում: Բացի այդ, միջազգային հանրության որոշ հատվածներ սկսել են դիտարկել կամ նույնիսկ ճանաչել Արցախի ինքնիշխանությունը: 2020 թվականի հոկտեմբերի 15-ին իտալական Միլան քաղաքը դարձավ երբեմնի առաջին խոշոր քաղաքը, որը ճանաչեց Արցախի Հանրապետությունը: 2020 թ. Հոկտեմբերի 19-ին Փարիզի քաղաքապետը Նուվել դ’Արմենիի հարցազրույցում ասաց. «Եթե ներկայիս հակամարտության միակ լուծումը Լեռնային Ղարաբաղի ճանաչումն է, կարծում եմ, որ չպետք է հապաղել»:
Հայ համայնքը կազմակերպում է դրամահավաք` ի աջակցություն Արցախի հայության: Միայն Հարավային Կալիֆորնիայի հայհամայնքն արդեն միլիոնավոր դոլարներ է հավաքել օգնության ֆոնդերի համար և դրամահավաքի տեմպերը շարունակում են աճել: Սեպտեմբերի 27-ին ադրբեջանական նախնական հարձակումներից ի վեր, «Հայաստան» հիմնադրամը, որըն վիրատվությունների հիմնական թիրախն է, ավելի քան 120 միլիոն դոլար է հավաքել աշխարհի մարդկանցից, նվիրատվությունները շարունակում են տրամադրվել ամեն օր:
Հայ համայնքը դրամահավաքից բացի կազմակերպել է նաև առաջին անհաժեշտության իրերի հավաք`ամբողջ Լոս Անջելեսում հավաքելով այնպիսի իրեր, ինչպիսիք են բժշկական պարագաները` վնասվածքների և այրվածքների համար, տաք հագուստներ, քնապարկեր, պահածոները և այլ զինվորական պիտույքներ: 2020 թ.-ի հոկտեմբերի 10-ին Լոս Անջելեսում հավաքված 20 տոննա նվիրաբերված իրեր տեղափոխող բեռնատար ինքնաթիռը վայրէջք կատարեց Հայաստանում ` Արցախին հասցնելու համար մարդասիրական օգնությունը: Հոկտեմբերի 14-ին Թուրքիայի կառավարությունը արգելափակեց 100 լրացուցիչ տոննա մարդասիրական օգնություն Թուրքիայի օդային տարածքով Հայաստան հասցնելու համար: Սակայն հոկտեմբերի 19-ին ԱՄՆ արևմտյանափից 43 տոննա մարդասիրական օգնություն տեղափոխող մեկայլ ինքնաթիռ վայրէջք կատարեց Երևանում այն բանից հետո, երբ Eurocontrol կազմակերպությունը ստիպեց Թուրքիային թույլտալ ինքնաթիռին անցնել իր օդային տարածքով ՝ հաշվիառնելով ինքնաթիռի մարդասիրական նպատակը:
Լոս Անջելեսի որոշ բնակիչներ նույնիսկ որոշել են անձնապեսներկա լինել հենց հակամարտության գոտում և իրեց օգնությունը առաջարկեն պատերազմից տուժած ազգաբնակչությանը: Այս խիզախ անհատներից ստացված հաղորդագրությունները հաստատում են նաև, որ ադրբեջանական ուժերը թիրախավորել են Արցախի քաղաքացիական բնակավայրերը ` ուժեղ գնդակոծուելով և ռմբահսրելով մայրաքաղաք Ստեփանակերտը, ինչպես նաև հարակից շրջանները:
Հայ ժողովուրդը, ներառյալ նրանք, ովքեր գտնվում են Լոս Անջելեսում, Արցախի տարածաշրջանի խաղաղությունն ու ինքնավարությունը տեսնում են որպես ընթացիկ հակամարտության միակ և արդար լուծումը: Հայ համայնքը կանգնած է այն գաղափարի վրա, որ մարդու իրավունքները պաշտպանելը բարոյական և բազմամշակութային սկզբունք է, և ցանկացած վայրում մարդու իրավունքների ցանկացած խախտում պետք է ճանաչվի և լուծվի: Նրանք ցույց տվեցին, որ անվերապահորեն կպաշտպանեն այս սկզբունքը, և, համապատասխանաբար, հայկական ակտիվությունը Լոս Անջելեսում և ամբողջ աշխարհում անկասկած կշարունակվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ չի լուծվել Արցախի հակամարտությունը:
