Taylan: Shinawatra Ailesi ve Askerin Siyasette Rolü
Shinawatra ailesi aslen Tayland’ın Chiang Mai bölgesinde ipek işleriyle bilinirken Thaksin Shinawatra’nın telekomünikasyon alanında işleri ilerletmesiyle bu alanda kendini göstermeye başladı. Thaksin, 2001 yılında Thai Rak Thai partisiyle seçimlere girerek kırsal bölgeden aldığı oylarla iktidara geldi. Daha sonra darbeyle başbakanlık görevinden uzaklaştırılan Thaksin’in babası Lert Shinawatra’da parlamentoda görev almıştı. Bir amcaları belediye başkanlığı diğeri ise Prem Tinsulanonda döneminde ulaştırma bakanlığı yaptı.
Thaksin’e seçimi kazandıran faktör
Tayland hükümetleri 1980’lerden itibaren çiftçileri desteklemek için pirinç alımı yapıyordu. Fakat Thaksin bu durumu popüler hale getirerek seçimlerde sağlık ve çiftçilere destek programı vaatleriyle seçimi kazandı. Kırsal kesimin oylarıyla iktidara gelmesiyle monarşi ve elitler tarafından tehdit olarak görülmeye başlandı. 2006 yılında ABD ziyareti sırasında monarşiyi aşağıladığı gerekçesiyle kansız bir darbe gerçekleştirildi.
Yingluck Shinawatra
Thaksin’in kardeşi olan Yingluck Shinawatra, 2011'de Tayland’ın ilk kadın başbakanı olarak seçildi. Siyasete başlamadan önce abisinin kurduğu telekomünikasyon firması AIS’nin genel müdürü ve gayrimenkul şirketi olan SC Asset Company’nin genel müdürlüğünü yaptı. Siyasi tecrübesizliği eleştirildi ve 2006 yılında darbe ile görevden uzaklaştırılan abisinin etkisinde olmakla suçlandı.
Pirinç üretimi yapanlara verdiği destek sözü ve abisinin destekçileriyle 2001 seçimlerinde başarılı bir performans sergiledi. Seçimin ardından BBC’ye konuşan Yingluck, çok çalışmayı planladığını söyleyerek “hükümet hukukun üstünlüğünü koruduğu ve insanlara adil davrandığı sürece insanlar ona güvenir” dedi.
Göreve başladıktan üç ay sonra, Tayland’ın bir kısmını vuran şiddetli sel sonucu ilk krizle yüzleşti ve hükümeti hazırlıksız olmakla suçlandı. 2012 yılına gelindiğinde siyasi olaylarda mağdur olan ve “haksız yere göz altında tutulan” kişiler için bir tazminat fonu onaylandı.
Tayland’ın pirinç ihracatını büyük oranda azaltan ve milyar dolarlık zarara sebep olduğu söylenen pirinç sübvansiyon programını başlatarak çiftçiden iki katı fiyatına alım yapıldı.
2010 yılında Bangkok’u felce uğratan sokak protestoları da dahil olmak üzere kardeşini deviren darbe sonrasında yaşanan olaylardan dolayı hüküm giyenlere af yapılmasını öngören bir yasaya önerdi. Ardından Bangkok’ta sokak protestoları başladı. Yingluck, sakinlik çağrısı yaparak, af yasasının Senato’dan geçmemesini sağladı.
Ayrıca muhalefet tarafından boykot edilen ve daha sonra anayasaya aykırı ilan edilen ani bir seçim çağrısında bulundu. Birkaç hafta sonra ordu yeni bir darbe yaptı.
Yingluck Davası
Yingluck Shinawatra, pirinç sübvansiyonu sebebiyle devletin 8 milyar dolarlık zarara uğramasına engel olmadığı gerekçesiyle suçlu bulundu ve beş yıl hapis cezasına çarptırıldı. Mahkeme açıklamada “Hükümettin pirinç sözleşmesinin yasadışı olduğunu ancak sanığın bunu engellemediğini” belirtti. Mahkemeye katılmayan Yingluck’un karar öncesi Dubai’ye kaçtığı söyleniyor.
Seçimler Kasım 2018’de
Askeri yönetim darbede ile iktidara gelmesinden bu yana anayasadaki değişiklikler ve güvenlik konularındaki endişeler sebebiyle ertelediği seçimlerin Kasım 2018'de yapılacağını açıkladı.
Ülkede son seçimler 2011 yılında yapıldı. 2016 yılında yapılan anayasa referandumunda askeri gücün artırıldığı, seçilmişlerin yetkilerinin kısıtlandığı tartışmaları yaşanmıştı. Askeri yönetim ise demokrasinin daha iyi işlemesi için bu düzenlemenin yapılması gerektiğini savunuyordu.
Tayland’da yaşanan darbeler
Chiang Mai Üniversitesi Güneydoğu Asya Enstitüsü profesörü Paul Chambers, 1912 yılından beri neredeyse başarılı veya başarısız 30 darbe girişimi olduğunu söylüyor. Başarılı olan 12 darbenin hikayesi.
1932: Siamese devrimi olarak da bilinen kansız darbe, Tayland tarihinde bir dönüm noktası oldu. “Dört Silahşörler” olarak bilinen bir grup subay, Kral Prajadhipok’u devirerek yaklaşık yedi asırlık mutlak monarşiye son vermiş ve anayasal monarşiyi kurmuştur. Ardından ilk anayasa yürürlüğe girdi. Sosyal ve politik reformların önünü açtı.
1933: 1932 darbesinden sonra Tayland’ın ilk başbakanı olan Phraya Manopakorn Nititada, yeni kurulan Ulusal Meclisi feshetti ve hükumet ile kendi partisinin üyeleri arasında çatışmalara yaşandı. Ordu tekrar darbe yaparak onu iktidardan uzaklaştırdı.
1947: Genç Kral Ananda Mahidol’un 1946'da ölümünden sonra Başbakan Pridi Banomyong istifa etmiş ve yerine Thawan Thamrongnawasawat getirildi. Thawan hükümeti skandal ve yolsuzluk iddialarıyla karşı karşıya kaldığında “Darbe Grubu” olarak bilinen bir grup güçlü subay, onu iktidardan uzaklaştırdı. Demokrat Partinin kurucu olan Khuang Aphaiwong başbakan olarak göreve getirildi.
1951: Sessiz darbe bir kez daha orduya muazzam güçler verdi. Darbe grubu parlamentoyu dağıtarak generallerin rahatsız olduğunu düşündüğü sivilleri hükumetten uzaklaştırdı. Darbe, Kral Bhumibol Adulyadej’in Lozan’da olduğu sırada gerçekleştirildi. Dört Silahşörler olaak bilinen gruptan biri olan Mareşal Phibunsongkhram başbakan olarak atandı.
1957: Seçim sonucunda Phibunsongkhram iktidarda kaldığında Bangkok’ta protestolar başladı. Mareşal Sarit Thanarat’ın darbe başlatmasıyla geçici hükumetin başında Pote Sarasin atandı.
1958: Askeri lider Sarit, 1958'de hükumetteki rakiplerini yerinden etmek için darbe başlattı. Sıkı yönetim ilan ederek otoriter bir dönemi başlattı.
1971: Maraşel Thanom Kittikachorn, komünistleri bastırılması ve düzene ihtiyaç olduğunu söyleyerek darbe gerçekleştirdi ve parlamentoyu dağıttı.
1976: Başarısız darbe girişiminden sekiz ay sonra Tayland askeri başbakan Seni Pramoj deviren bir darbe gerçekleştirdi. Amiral Sangad Chaloryu yeni kurulan Ulusal İdari Reform Konseyi sorumlusu olduğunu ilan etti. Ordu iki yıl önce oluşturulan anayasayı yürürlükten kaldırdı ve tüm siyasi partileri yasakladı.
1977: Sangad Chaloryu tarafından göreve getirilen Thanin Kraivichien baskıcı bir hükumet olduğu gerekçesiyle bir yılın ardından Chaloryu tarafından darbeyle görevden uzaklaştırıldı.
1991: Başbakan Chatichai Choonhavan, askeri elitin rakibi olarak görülen bir savunma bakanı yardımcısının atanmasıyla ilgili olarak kralla görüşmeye giderken yolda tutuklandı. General Sunthorn Kongsompong, Ulusal Barış Gücü Muhafızı lideri olarak iktidara geldi.
2006: Bir yıllık siyasi kargaşa ve yolsuzluk iddialarının ardından Tayland silahlı kuvvetleri, Başbakan Thaksin Shinawatra hükümetine darbe yaptı. Thaksin ve bazı bakanlar ise darbe esnasında BM Genel Kurulunun açılışı için New York’taydı. Anayasa yürürlükten kaldırıldı, Thaksin görevden alındı ve siyasi reform sözü verildi.
2014: Tayland Ordusu şefi Prayut Chan-O-Cha, aylardır süren siyasi kargaşa sonrasında darbe yaptı.
Faydalandığım kaynaklar: BBC, CNN, Guardian, Aljazeera, Washingtonpost
