Zwerfafval: levensgevaarlijk voor vogels
Na een persoonlijke ervaring vertelt blogger Ingrid Soullié over het gevaar dat zwerfafval voor vogels betekent.
Zwerfafval is niet goed, dat weten we allemaal wel. Het is slecht voor het milieu en het zorgt voor een onprettige leefomgeving. In sommige gevallen levert het zelfs onveilige situaties op, denk bijvoorbeeld aan scherp afval zoals glas of hout met spijkers. Ook kleine soorten zwerfafval, zoals een klein stukje draad of touw kan echter al levensgevaarlijk zijn, en wel voor onze mede-stadsbewoners: de vogels.
Mevrouw merel
Het is 16 juli en het is 18.00 uur als ik thuis kom. Ik stap de tuin in en zie bij mijn compostvat iets fladderen. Mijn tuin wordt meerdere malen per dag aangedaan door een koppel merels, dat in een boom van buren nestelt. ‘Mevrouw merel’, zoals ik het vrouwtje altijd noem, zit vast in de wilde bramen die over de schutting heen komen groeien. Er zit draad strak om haar pootjes, hiermee is ze in de doornige braam verstrikt geraakt. Ik weet haar uit de braam te knippen. Het garen zit zodanig strak dat ik weet dat hier professionele hulp voor nodig is. Dierenambulance Den Haag haalt haar op en brengt haar naar Vogelopvang De Wulp.
Met een pincet en een schaartje weten de medewerkers van De Wulp haar te ontdoen van het garen. Het is nog midden in het broedseizoen. Mevrouw merel heeft gelukkig niets gebroken en heeft afgezien van een lichte kneuzing geen letsel aan het incident overgehouden. Omdat de kans bestaat dat ze een nest heeft waarbij de jongen van haar afhankelijk zijn, besluiten ze haar diezelfde avond nog vrij te laten.
,,Bij sommige kapperszaken in de buurt worden vaak vogels opgehaald die verstrikt zijn geraakt in kluwens mensenhaar’’
Niet zeldzaam
Als vrijwilliger bij de Dierenambulance Den Haag weet ik dat het vaker voorkomt, vogels die in afval verstrikt raken. Om meer over de aantallen en de verschillende risico’s te weten deed ik verdere navraag. Henny Greven van Dierenambulance Den Haag vertelt mij dat er in 2017 minstens 97 vogels als draadslachtoffer zijn opgehaald, hieronder worden ook de slachtoffers van visdraad en vishaken gerekend. Minstens, want zeker in drukke periodes wordt de reden van ophalen niet altijd ingevuld, waardoor dit in het systeem niet terug te zien is. Ook zijn er in dat jaar 100 vogels geholpen omdat deze bekneld zaten, hier kunnen ook draadslachtoffers bij zitten.
Vogelopvang De Wulp heeft de afgelopen vijf jaar gemiddeld tachtig gevallen van draadslachtoffers per jaar binnengekregen. Hierbij zijn de slachtoffers van vishaken niet meegeteld (n.b. de werkgebieden van Dierenambulance Den Haag en Vogelopvang De Wulp overlappen, maar zijn niet volledig gelijk). Sharon Lexmond, medewerker van De Wulp: ,,Het merendeel daarvan zijn duiven met draad (garen/net/haar) waarvan het grootste deel afstervende tenen heeft.”
,,Tien procent moeten we in laten slapen of gaat zelf dood. Dit zijn veel vogels die ‘gehangen’ hebben aan vleugel of poot waardoor hun gewrichten uit de voegen getrokken zijn’’
Soorten afval
Naast draden, garen en stukken touw zijn er meerdere soorten zwerfafval waardoor vogels in de problemen kunnen komen. Ik noemde visdraad en vishaken al. Als een vogel verstrikt raakt en zich verder beweegt, dan is de kans groot dat het draad zich strakker en strakker om de poten of vleugels knelt, als een strik. Als er aan het einde van de draad ook nog een vlijmscherpe vishaak zit, dan wordt de verwonding alleen maar groter. Door het spartelen kan de vogel ook nog eens verder gewond raken door bijvoorbeeld een poot of vleugel te breken of ontwrichten.
Sharon Lexmond van De Wulp vertelt mij dat haren ook een groot probleem kunnen veroorzaken. Bij sommige kapperszaken in de buurt worden vaak vogels opgehaald die verstrikt zijn geraakt in kluwens mensenhaar. Een enkele haar breekt meestal makkelijk, maar een hele kluwen is een stuk sterker. Ook paardenhaar, van nature al een stuk steviger, kan voor problemen zorgen. In de omgeving van maneges worden dan ook vaker vogels met paardenhaar om de pootjes opgehaald. Tevens zijn ballonnen en de linten die daaraan vastzitten een groot risico voor vooral zeevogels. Zij raken erin verstrikt of zien het aan voor voedsel.
Een ander risico in de vorm van draden zijn netten die op balkons zijn gespannen om overlast van vogels te voorkomen. Als dit net niet vakkundig is aangebracht en te slap hangt, dan kan een vogel hier al snel in de problemen komen.
Hulp mogelijk?
Van de vogels die bekneld in draad, garen en touw bij de Wulp binnenkomen, kan het overgrote deel weer worden vrijgelaten. Sommige vogels direct, sommige vogels hebben een korte periode in de opvang nodig om bij te komen en aan te sterken. Sharon Lexmond: ,,Gemiddeld tien procent moeten we in laten slapen of gaat zelf dood. Dit zijn veel vogels die ‘gehangen’ hebben aan vleugel of poot waardoor hun gewrichten uit de voegen getrokken zijn door het stribbelen.” De andere negentig procent kan dus weer met succes worden vrijgelaten. Bij watervogels die bekneld zijn geraakt in visdraad of vistuig is de kans op succes minder groot. Deze dieren kunnen vaak nog wel zwemmen of vliegen en laten zich daardoor niet makkelijk vangen. Als ze eindelijk gevangen zijn, zijn ze meestal al ernstig verzwakt, wat de kans op revalidatie verkleint. Onder slachtoffers van visdraad en -tuig is euthanasie een stuk vaker de enige manier om het dier uit zijn lijden te verlossen.
Voor zeevogels die verstrikt zijn geraakt in ballonnen of die deze binnen hebben gekregen, is het vrijwel altijd te laat: zo goed als alle zeevogels die met ballonnen in aanraking zijn gekomen, zijn bij vondst al overleden.
Indien een vogels iets om de pootjes heeft zitten, is er meestal hulp nodig. Intelligente vogels zoals kauwen en eksters kunnen het soms zelf los pulken. Het grootste risico is wanneer een vogels iets aan de pootjes heeft en hiermee ergens aan vast komt te zitten, zoals bij mevrouw merel het geval was. Een stukje draad of touw dat aan een pootje of vleugel zit, kan zich vasthaken aan een boomtak of een dakgoot. Hierdoor komt de draad om het pootje alleen maar strakker te staan. Ook intelligente vogels kunnen zich dan zelf niet meer loskrijgen.
,,Het gaat goed met haar pootjes, ze lijkt in goede gezondheid te verkeren. Ze durft ook alweer van de bramen te eten’’
Hulp bieden!
Zie je een vogel die in de problemen is geraakt? Probeer hem dan los te knippen als hij ergens aan vastzit, pak hem daarvoor vast met een doek om de vogel en jezelf te beschermen. Mevrouw merel zat zodanig vast dat ik eerst de braam waar ze aan vastzat heb afgeknipt. Terwijl ik haar in een theedoek hield, knipte ik vervolgens de draden los van de braamtak.
Doe de vogel vervolgens in een doosje met wat luchtgaatjes. Geef géén voer of water en laat hem zo veel mogelijk met rust. Breng de vogel zelf naar De Wulp of bel Dierenambulance Den Haag zodat de vogel op vakkundige wijze, onder zo min mogelijk stress, verlost kan worden van de beknelling.
Zoals aangegeven kunnen veel vogels die verstrikt zijn geraakt weer succesvol worden vrijgelaten. Twijfel je of een vogel hulp nodig heeft, of lukt het je niet de vogel zelf te pakken? Bel dan gerust naar De Wulp of Dierenambulance Den Haag voor advies of overleg. Hangt de vogel op een moeilijk bereikbare plek, dan kan de dierenambulance de hulp van de brandweer inschakelen.
Goede afloop
Enkele dagen na het incident zie ik mevrouw merel weer in mijn tuin. Ze herinnert zich het incident duidelijk nog. Normaliter als ik de tuin in kom, blijft ze gewoon zitten, eet of baddert lekker verder. Als ik in de tuin ga spitten dan komt ze op 1 of 2 meter afstand zitten, wetend dat er een kans is dat ik wat lekkers opgraaf. Nu vliegt ze echter gelijk op wanneer ik de tuin in kom. Inmiddels, enkele weken later, blijft ze rustig maar alert zitten, maar ik mag nog niet te dichtbij komen. Helaas voor deze blog lukt foto’s maken dus ook nog niet. Het gaat goed met haar pootjes, ze lijkt in goede gezondheid te verkeren. Ze durft ook alweer van de bramen te eten. Over een tijdje durft ze mij vast ook weer gezelschap te houden als ik ga tuinieren, want wormen en miereneitjes zijn nu eenmaal niet te versmaden als je merel bent.
Alle andere vogels die in de foto’s en gelinkte verhalen voorbij kwamen zijn overigens ook weer gezond vrijgelaten.
Voorkom zwerfafval!
Voorkomen is natuurlijk beter dan verhelpen. Gooi nooit draad, garen, touw of haren op straat. Gooi sowieso geen afval op straat, een prullenbak of je broekzak is zo gevonden. En zie je ergens een plukje draad op straat of in de bosjes liggen? Raap het dan op en gooi het in de prullenbak. Wie weet heb je met die kleine handeling wel een vogel gered.
