Oikos’tan Polis’e: Dijitalleşen Dünyada Online Kermes Örneği
“Godot’u beklemeyin harekete geçin!”
Toplumsal kavramları anlamlandırabilmek için kelimelerin kökenine inmek gerekir. Örneğin, Antik Yunan’da polis kamusal alan oikos ise hane içi ya da özel alan olarak tanımlanıyordu. Polis erkeklerin yönetim alanı olmakla beraber özgürlüğün ve kendini gerçekleştirmenin alanı olarak biliniyordu. Oikos ise kadınların ve çocukların içinde olduğu zorunlukların ve rutinlerin alanıydı. Kamusal alan / özel alan ayrımı şu anki anlamını Sanayi Devrimi sonrası ev ve iş yerlerinin kesin ve net bir şekilde ayrılması ile kazanmıştır.
Sanayi Devrimi’nden günümüze, 260 yıl içerisinde özel alan ve kamusal alana dair birçok eleştirel yazı yazılmıştır. Ancak hala tartışılan ve üzerine düşünülmeye devam edilen bu ayrım modern anlamıyla dijitalleşme ile muğlaklaşmış olabilir mi? Pandeminin hayatımıza girmesinden önce evden çalışma (remote work) ya da freelancer olma deneyimi birçoğumuza oldukça uzaktı. Şu an küreselde ve yerelde birçok firmanın süresiz politikası haline gelmiş ve birçoğumuz için evden çalışma normalleşmiştir diyebiliriz. İş toplantılarımız ev hallerimiz birbirine karışmış, özel alan olan yemek sofraları ‘yabancılarla’ toplantıların yapıldığı yer haline gelmiştir.
Pandemi ile birlikte günümüzde çalışma pratiğimizde olduğu gibi bireysel ve kitlesel alışkanlıklarımızı da değiştirmemiz gerekti. Her yıl kent meydanlarını süsleyen kermesler, festivaller ise en iyi ihtimalle bir sonraki yaza kaldı. Fiziki olarak gerçekleştiremediğimiz, festivallerimiz, kermeslerimiz online gerçekleşse nasıl olur diye yola çıktık ve Hedefi Olan Kadına İnternetle Hayat Kolay Projesi kapsamında kamusal alan / özel alan ayrımını siyah ve beyaz olmaktan çıkaran kadınlar için online bir kermes organize etmeye karar verdik. Bir arada olamasak da 7 Kasım 2020 tarihinde Sosyal Sorumluluk Danışmanı, Posta Gazetesi Köşe Yazarı, ARPR İletişim Kurucu Ortağı Arzu Çekirge Paksoy’un moderatörlüğünde el emeği ürünlerin hangi zahmetli yollardan geçtiğini ve arkasındaki kadınların hikayelerini dinleme fırsatını yakaladık.
Kadınların sosyoekonomik olarak güçlenmesini desteklemek ve ekonomiye katılımını teşvik etmek üzere hayata geçirilen online kermese, 1 ay içerisinde toplam 189 kadın başvuruda bulundu. Tamamen online ilerleyen süreçte, ilk eleme; katılımcıların sosyal medya sayfalarının profesyonelliği, ürünün değer önerisi (enderlik, özgünlük, kalite vb.) gibi kriterler göz önünde bulundurularak gerçekleştirildi. İlk elemenin ardından çevrimiçi düzenlenen mülâkatlarla belirlenen 10 girişimci kadın, kermese katılmaya hak kazandı.
Online kermeste; kolektif olarak çanta üretimi yapan girişimci kadınlardan, tasarladığı ve imal ettiği keçeleri Yeni Zelanda’ya kadar satan girişimci kadına kadar 10 farklı katılımcı; deri çanta, kâğıttan resim, dekoratif eşya ve amigurumi örgü gibi geniş bir yelpazede ürünlerini sergileme fırsatı elde etti. Bu girişimci kadınlardan gelen hikayeleri sizler için derledik.
“En basit cep telefonu ile çok güzel fotoğraflar çekebilirsiniz.”
Muundid’in kurucusu Şenay Akdemir Bükrek, pandemiden hemen önce kız kardeşi ile birlikte kendi girişimlerini kurmak için işlerini bırakmış. Pandemi, ekonomik zorluklar ve karantina hayallerini dondurmalarına sebep olmuş. Hayallerini küçültüp bu şartlar altında neler yapabiliyoruz, bakalım dedikleri noktada online eğitimler almaya karar vermişler. Hedefi Olan Kadına İnternetle Hayat Kolay Projesi kapsamında Dijital Pazarlama Eğitimi’ne dahil olmuşlar. Şenay, eğitimin onlarda yaratmış olduğu etkiyi şöyle ifade ediyor: “Cesaretlendirici bir eğitimdi. Kurumsal markamızı yaratalım, logomuz olsun diye düşünüyorduk. Eğitimde arkadaşlar en basit cep telefonu ile çok güzel fotoğraflar çekebilirsiniz dedi. Ürünlerinizi sosyal medyada tanıtabilirsiniz. Biz de neyi bekliyoruz? kervan yolda düzülür, öğrenelim bakalım neler yapabiliyoruz dedik. Eğitimden 5 ay sonra satışa başladık.”
Üretime ayırdığımız vaktin daha çoğunu sesimizi duyurmak için ayırıyoruz!
Şenay’ın canlı yayını izleyenlere bir de mesajı vardı. “Pandemi döneminde herkesin işi çok zor; küçük işletmelerin ev içi üretim yapanların işi daha da zor. Öyle ki, üretime ayırdığımız vaktin daha çoğunu sesimizi duyurmak için ayırıyoruz. Hediye alacağınız, kendinizi şımartacağız zaman endüstriyel ürünler yerine üretim yapan insanları desteklerseniz hem bizim ayakta kalma şansımızı artırırsınız hem de çoğu el emeği olan ve dünyada biricik olan ürünlere sahip olma fırsatı yakalarsınız.”
“7 kadın olarak pandemi dönemini fırsata dönüştürdük.”
Wayuumayu ekibinin parçası Ömür Köroğlu, sanatçı olarak 24 yıldır çalışmalarına devam ediyor. Haftada bir hobi günlerinde örerek terapi yapalım diyerek birkaç arkadaş bir araya gelmişler. İzmir Belediyesi desteği ile de tasarımlarını proje haline dönüştürmüşler. Evinde üretim yapan kadınlara bu ürünleri öğretmeye başlamışlar. Ömür: “Mottomuz; iş, ödülün kendisidir. Bu felsefeyle hayal gücümüzü ve hedeflerimizi yanımıza alarak sosyal medyada çalışmalarımızı tanıtmaya başladık.” diyor. Doğru ekip arkadaşları ile yolda olmanın önemini vurgulayan Ömür, 7 kadın olarak kurdukları WhatsApp grubunda fikir alışverişi yaparak pandemi dönemini fırsata dönüştürdüğünü söylerken, hedef birliği, güç birliği ve yöntem birliğinin çok önemli olduğunu dile getirdi.
Yukarıdaki hikayelere ek olarak, her bir kadının ve ürünlerinin altında inanılmaz zengin hikayeler var. Bu hikayeleri görünür, ürünleri erişilebilir kılmak amacıyla gerçekleştirdiğimiz ilk online kermeste katılımcıların, girişimci ya da girişimci olmak isteyen ama cesaret edemeyen kadınlara mesajları da vardı.
“Merak etmekten vazgeçmeyin! Merak canlı olduğu sürece keşfedilecek şeyler sonsuz. İnternetin nimetlerini mutlaka kullanın.”
Ergül Okan, Kayra Organik
“Önce biz inanmalıyız! Ben bunu yapabilirim diyorsanız, başkalarının size inanmasını beklemenize gerek yok. Sermayem yok ne yapacağım diyordum; ama elimdeki cevherin farkında değildim.”
Gülseren Güngör, Nis-Craft
“Kendinizi sevin, kendimi seviyorum ve başaracağım deyin, kendinize inanın başarabilirsiniz!”
Deniz Köprülü, Denizce Crafts
“Yaratıcılığınızı özgür bırakın, sivil toplum örgütlerinin eğitimlerini takip edin, size çok şey öğretecek ve önünüze açacaktır!”
Aysun Karasu Çavuş, Kâğıt Sanat
“Godot’u beklemeyin başlayın! Zamanla yol haritası çıkıyor, çekinmeyin başlayın.”
Şenay Akdemir Bükrek, Muundid
Pazarlama bu işin en zor kısmı, çok fazla eğitime katıldım. Yerinde eğitim aldıkça algoritmayı öğrendikçe satışlarınız artacaktır. Bize destek olun, beğendiğiniz şeyleri paylaşın!
Zeynep Büşra Yılmaz, Zeynepcem
“Dijital platformlar aslında paylaşımı, etkileşimde bulunmayı hedefleyen bir algoritmaya sahip. Bu platformu bilinçli bir şekilde kullanmak gerekiyor. Kadın dayanışması olarak birbirimize destek olabiliriz.”
Ömür Köroğlu, Wayuumayu
“İleride keşke dememek için denemeye değer. Hayallerinizin peşinden koşun. Başaramazsanız bu sizin için çok güzel bir tecrübe olur, ama başarırsanız çok güzel bir hayatınız olur!”
Başar Altunyuva, Başar Tasarım
“Başkalarının sizin motivasyonunuzu bozmasına izin vermeyin!”
Ebru Çolakoğlu, Ebru’nun Atölyesi
Hedefi Olan Kadına İnternetle Hayat Kolay Projesi kapsamında gerçekleştirdiğimiz ilk online kermeste sadece 10 kadına yer verebilsek de sürecin başından sonuna kadar birçok hikâye dinleme fırsatı yakaladık. Bu hikayeler, evde yapılan el emeği ürünlerin; internet ile görünür olmasına ek olarak, kadınların ekonomiye katılmasının, birbirini desteklemesinin ve mesafelere rağmen ortak çalışmanın gücünü gösterdi bize. Habitat Derneği olarak kermesin ruhunu yaşatmak adına kermes izleyicilerinden 6 tanesine çekiliş ile kadınların yapmış oldukları ürünleri verdik. Umuyoruz ki, online ya da fiziksel nice kermeslerde biricik el emeği ürünler yeni kullanıcıları ile buluşur ve hikâyeye dönüşme fırsatı yakalar.
* Üretici kadınların sayfalarını takip etmek isterseniz Instagram adreslerine aşağıdan ulaşabilirsiniz.
@byarzugecmen @kagitsanat @denizcecrafts @kayraorganik @wayuumayu @zeyneppcem @muundid @nis_craft @basartasarim @ebrununatolyesi_
Dila Demircan Özer
Online kermesin YouTube yayınına aşağıdaki linkten erişim sağlayabilirsiniz.
